زبان مازندرانی، نقطه ی عطف غیرت

زبان مازندرانی، این میراث پربهای نیاکان ما و این یادگار زیبا و دوست داشتنی پیشینیانمان به خاطر بی توجهی ما، اکنون نفس های پایانی خود را دم و باز دم می کند. گویش مازندرانی را برخی لهجه می دانند و برخی آن را زبان. اما طبق تعریف هایی که از زبان وجود دارد، گویش مازندرانی یک زبان اصلی است؛ با این حال نگاه این نوشتار اثبات زبان بودن یا لهجه بودن این گویش نیست. بلکه اعلان خطری است که خزانه بزرگی از نفیس ترین گوهرها و گنج های معنایی و لفظی / واژگانی را تهدید می کند. مازندرانی خواه زبان باشد یا نباشد، یک مجموعه نفیس و ارزشمند از واژه ها، اصطلاح ها، ضرب المثل ها، چیستان ها، داستان ها و دیگر اجزا و داشته های زیبا و پرمغر و نغز از فرهنگ و گویش یک قوم و مردمی است که ریشه در عمق تاریخ دارند و داشته های فرهنگی بسیاری را در بسته بندی این زبان برای خود حفظ کرده اند.

مازندرانی زبان باشد یا نباشد، هنوز بسیاری هستند که ژرفای آن را دریافته اند و بدان عشق می ورزند و نگرانند که در برابر این کم توجهی به میراث پر ارج پدرانشان چه پاسخی به آن ها بگویند؟ به راستی جز بی مهری، از خود بیگانگی و ساده انگاری این میراث و گنج چند صد و چند هزار ساله نیاکانمان پاسخ دیگری در این باره وجود دارد؟

کمی به خود بیاییم و بیاندیشیم به راستی چه شده است که ما تنها قوم و استانی هستیم که به کنار زدن زبان و فرهنگ خود افتخار می کنیم! این کارنامه ما از کدام عزت نفس ما سر چشمه می گیرد؟ و به راستی کدامین از ما گامی اثر بخش در این باره گرفتیم! فرهنگ مردان ما بزرگترین کاری که کردند، گنجاندن چند اصطلاح و ضرب المثل غریب و ناملموس در پیک نوروزی کودکان ما بود که پرداختن به بی اثر بودن آن مجال این بحث نیست. کارشناسان ارتباطات ما هم حاصلی نداشتند جز این که در برنامه های رادیو و تلویزیون، مجری ها گونه ای اجرا می کنند که گویا از روی عمد می خواهند به شنونده بفهمانند حرف زدن به زبان محلی برای ما سخت است چون ما فارسی زبان هستیم و فقط برای کار خود که اجرای مازندرانی است، محلی حرف می زنیم. در نوشته های رادیو و سیما، نویسنده های شبکه استانی و مجریان آن برای مازندرانی کردن واژه ها، فقط کسره دادن به واژه های فارسی را کافی می دانند. در اداره های دولتی، کاربرد زبان ما الزام نشده است. آموزگاران در کارهای فرا برنامه، اهمیت ماندگاری زبان ما را آموزش نمی دهند، و بازاریان و عامه مردم بر صحبت کردن به زبان فارسی اصرار دارند! حتی اگر شما به زبان پدران و نیاکان خود با آن ها حرف بزنید. به راستی کجای جهان و ایران این گونه به فرهنگ و اصالت پربار خود پشت می کنند؟ به راستی در باره به مسلخ کشاندن زبان پدران خود، چه پاسخی برایشان خواهیم داشت!؟

اصرار بر حفظ این زبان صرفا بر اساس یک تعصب خشک نیست بلکه جدای از زیبایی های واژگانی، غنائی که در این زبان وجود دارد بی نظیر است. بر أساس کمترین تفاوت شکلی و محتوایی که مفهوم جدا گانه ای به همراه داشته باشد، واژه های مختلف ساخته شده است. البته هدف بحث فنی ندارم ولی برای نمونه می گویم که مثلاً فقط برای “چوب” یا “هیزم” بر اساس گفته های بالا به جز معادل های فارسی حدود هشت واژه (در حد اطلاع بنده) وجود دارد که هر کدام کاربرد خاص و بدون تکرار خود را دارد، و نمونه های بسیاری از این دست وجود دارد که در این یادداشت مجال پرداختن به آن نیست.

اگر چند سال دیگر به همین صورت بگذرد، نسل های نو دیگر این تجربه، برداشت معنایی و وابستگی به این زبان را نخواهند داشت و آن روز دردناک دیر و دور نیست. همین اکنون هم که نسل ما غنا و زیبایی زبان مازندرانی را درک کرده، این زبان با همه این قابلیت ها در سکرات است. می دانیم به خاطر دلایل بسیاری از جمله پدیده الیناسیون و از خود بیگانگی، عدم ایجاد محیط فراگیر برای این زبان، نبود عزت نفس و خود باوری کافی؛ نسل های زیادی به ویژه از متولدین دهه های شصت به بعد زبان کودکیشان به زبان فارسی تغییر کرد و مازندرانی گریزی به یک اپیدمی و کلاس کذایی خانوادگی تبدیل شده است!!! و اگر این گونه پیش برود حداکثر تا بیست سال آینده دیگر از این میراث گران سنگ خبری نخواهد بود. جالب آن که ما تنها استانی هستیم که چنین رویکرد مرگ باری را در باره زبان اجداد خود اتخاذ کرده ایم.

کمی بیاندیشیم در این بی مانندی در بی رحمی به زبان گذشتگان خود! به راستی چه پاسخی در برابر اجداد خویش خواهیم داشت!؟ در بعد دیگر، موسیقی نیز یکی از جذابیت ها و کشش های هر زبان و فرهنگی محسوب می شود؛ اما با همه غنائی که در بخش موسیقی ما وجود دارد، به جای آن همه ملودی های شیرین، تصنیف های دلنشین و آوازهای پراحساس، هنرمندان ما (عمدتاً) به ترویج موسیقی های پر سر و صدا و گوش خراش بسنده کرده اند و به جز معدود آثاری که آن هم عمدتاً از گذشته وجود دارد، موسیقی ما چند آهنگ شلوغ و به قول یکی از دوستان با دوومْ دوومْ دوومْ صدای نقاره شناخته می شود. من مقصر این امر را عامه مردم نمی دانم. برای مثال وقتی در برابر فرهنگ دیگر استان ها یا در جمع های دانشجویی این نوع موسیقی که ویترین فرهنگ ماست تحقیر و مسخره شو، آیا برای دانشجوی مازنی، گریز و گزیری از فرار و تبرّی از فرهنگ متمسخر خود باقی می ماند؟ ( باشد که در خصوص آثار هنر و جذابیت های زبان، مجالی باشد که بیشتر حرف بزنیم).

دوستان، هم استانی ها، هم زبانان! از سر درد و عجز می گویم فردا دیر است. بیایید به خود آییم و از خود بپرسیم برای بقای فرهنگ اصیل خود چه کردیم. بیایید از حداقل کاری که از دستمان بر می آید دریغ نکنیم و زبان و فرهنگ خود را زنده نگه داریم. بیاندیشیم که آنچه می ماند دریغ کارهای نکرده و افسوس خطاهای کرده خواهد بود. پس بکوشیم تا افسوس ما افزون نشود.

سید حسن مرتضوی کیاسری – حسابدار رسمی. کارشناس دادگستری