۲۸ صفر رحلت جانسوز حضرت ختمی مرتبن محمد مصطفی و شهادت امام حسن مجتبی (ع) بر عموم مسلمانان تسلیت و تعزیت باد.
الف) چکیده فضائل امام حسن مجتبى علیه السلام:
۱٫ تبار پاک:
از مهم ترین فضایل آن امام وارسته این است که پدرش على مرتضى، دومین شخصیّت برجسته جهان اسلام و مادرش فاطمه زهرا، نخستین بانوى نمونه اسلام و جدّ ارجمندش، آخرین پیام آور خداى یکتا است. جدّه فداکارش اوّلین بانوى مسلمان، حضرت خدیجه بنت خویلد است؛ بانویى که تا پایان عمر، یار و غمخوار روزهاى غریبى پیامبر بود و با بذل و بخشش اموال خویش، روند و حرکت دین نوپاى محمدى را شتاب بیشترى داد. جعفربن ابیطالب، عموى شایسته و والامقام امام مجتبى و حضرت حمزه سیّدالشّهداء، عمّ پدرش حیدر کرّار است.
۲٫ آیات آسمانى:
از برجسته ترین فضایل امام مجتبى علیه السلام این است که او جزو اصحاب کساء و آل عبا و از اهل بیت پیامبر صلى الله علیه و آله وسلم است؛ اهل بیتى که آیات فراوانى در شأن ایشان نازل شده است. آیه تطهیر از جمله آن آیات است:
ابن ابى سلمه (پسر همسر رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم ) مى گوید: پیامبر در خانه امّ سلمه حضور داشت که این آیه نازل شد: «انّما یُریدُ اللّه لیُذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً»[۱]؛ خداوند اراده کرده است که از شما اهل بیت، پلیدى را بزداید و پاکیزگی به شما بخشد.
حاکم نیشابوری در مستدرک جلد۳، صفحه۱۲۳ از ابن عبّاس نقل کرد: در این هنگام حضرت، دخترش فاطمه و پسرانش حسن و حسین را فراخواند و عبائى را بر سرآنها افکند و در حالى که على پشت سر او ایستاده بود، فرمود: «اللّهمّ هؤُلاء اهلُ بیتى فَاَذْهَبْ عَنهُمُ الرّجسَ و طَهِّرْهُم تَطهیراً؛ پروردگارا! اینان اهل بیت من هستند، پس پلیدى را از آنان دور فرما و آنان را پاکیزه گردان».
امّ سلمه از آن حضرت پرسید: آیا من نیز جزو آنان هستم؟ رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم پاسخ داد: «تو در جایگاه خودت هستى، جایگاه تو بسیار نیکو است».
حضور امام مجتبى علیه السلام در جریان «مباهله» نیز نشانه اعتبار و اهمیّتى است که رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم براى امام مجتبى علیه السلام قائل شده است« فقل تعالوا ندْعُ أبنائنا و أبنائکم و نسائنا و نسائکم و أنفسنا و أنفسکم ثمّ نبْتهل»[۲] ای پیامبر به نصارا بگو شما به همراه فرزندانتان و زنانتان و خودتان بیایید و من به همراه فرزندان و زنان و نفس خودم می آیم سپس مباهله می کنیم.
استاد بزرگوار سیّدمحمّدتقی قادری ارائی می نویسد: در سال دهم هجرت رسول خدا با نوشتن نامه ای به اسقف نجران – تنها منطقه مسیحی نشین در مرزهای حجاز و یمن- از آنان خواست یا اسلام بیاورند یا جزیه بپردازند و یا آماده جنگ شوند هیئتی از مسیحان نجران به سرپرستی شرجیل ابن وداعه وارد مدینه شدند و با پیامبر گفت وگو کردند پس از بحث های فراوان پیامبر به آنان پیشنهاد مباهله داد یعنی دو طرف به نقطه معیّنی از صحرای مدینه بروند و از خدا بخواهند که هر کدام باطل است، عذاب الهی نازل شود و آن گروه را از بین ببرد هیئت نمایندگی نجران پیشنهاد پیامبر را پذیرفت پس از توافق بین پیامبر و هیئت نمایندگی نجران، آیه ۶۱سوره آل عمران بر پیامبر نازل شد[۳]. همچنین مصداق بارز الْقربی در آیه« قلْ لا أسئلکم أجراً إلا الْمودّه فی الْقُرْبی»[۴] ای پیامبر به مسلمانان بگو هیچ مزدی در قبال رسالتم از شما نمی خواهم مگر دوستی و محبّت نزدیکانم. جناب بخاری در صحیح خود دربازه شأن نزول آیه می گوید؛ از سعیدابن جبیر صحابی رسول خدا سوال شد منظور از المودّه فی القربی چیست؟ پاسخ داد نزدیکان آل محمد یعنی علی، فاطمه، و دو فرزندش حسنین علیهم السلام می باشند. و نیز حضور آن حضرت در «بیعت رضوان» و بیعت نمودن پیامبر با او، جایگاه رفیع آن امام همام را نشان مى دهد.
۳. روایات نبوى صلى الله علیه و آله وسلم:
با توجه به اصالت خانوادگى و تربیت علوى و فاطمى است که رسول اکرم صلى الله علیه و آله وسلم امام مجتبى علیه السلام و برادر بزرگوارش را با چنین جملاتى مى ستاید: «و هما خیر أهل الأرض ، و آن دو (حسنین) بهترین فرد روى زمین هستند[۵]». «و هما سیّدا شباب اهل الجنّه، و آن دو سرور جوانان اهل بهشتند[۶]». «و هما من العتره (أهل البیت) التى لا تفترق عن القرآن الى یوم القیامه، و لن تضلّ اُمّه تمسّکت بهما؛ آن دو متعلق به خانواده عترت هستند و تا روز قیامت از قرآن جدا نمى شوند؛ در صورتى که امت به آن دو تمسّک جویند، هرگز گمراه نخواهند شد[۷]».و در مورد امام حسن مجتبى علیه السلام فرمود: «لوکان العقل رجلاً لکان الحسن؛ اگر عقل به شکل مردى مجسّم مى شد؛ همانا حسن بود[۸]».
ب) کیفیت شهات امام حسن مجتبی علیه السلام:{ بخشی از سخنرانی صوتی مروّج شریعت حاج آقا حسین شفیعی شب شهادت امام حسن علیه السلام در۲۸ صفر، مهرماه ۱۳۶۸} بعد از تفسیر آیه« إلا المودّه فی القُرْبی» و امام حسن مجتبی یکی از مصادیق القربی پیامبر می باشد و نمونه ای از فعالیت و فضائل امام حسن در شهر کوفه سپس در مدینه صحبت کردند در پایان به مصائب آن امام غریب اشاره نمودند: از جمله با جهانی شدن شهرت امام حسن علیه السّلام، سبب شد معاویه ملعون احساس خطر نماید با عمروعاص مشورت می کند که مشکلی دارم که نزدیک است قبض روح شوم و آن مشکل وجود حسن ابن علی است، عمروعاص گفت به پادشاه روم بنویس دشمن دین دارم و می خواهم او را از بین ببرم نامه فرستاده شد چون در روم زهرهای کشنده است پادشاه به فکر فرستادن زهر افتاد و دو روایت وارد شد ۱) زهر هلاهل: چون روم منطقه گرم سیری است گزندگان زیادی وجود دارند از جمله هلاهل گزنده ای که از موش صحرائی بزرگتر است و اگر هلاهل از میان پای کسی رد شود موجب هلاکت و کشته شدن او می شود ۲) سوده الماس: الماس به اندازه نگینی که دارای ارزش بسیار فراوانی است و ویژگی آن این است که در هر چیزی قرار دهند آن را از بین می برد حتّی صندق آهنین مگر در پنبه پیچیده شود، این زهر بسیار کشنده است آن را سابیدند و برای معاویه فرستادند با مشاوره عمروعاص پیر زنی را به بهانه سائل و نیازمند به مدینه طیّبه، خانه حسن ابن علی فرستادند چون فقیران زیادی به خانه آن حضرت می رفتند پیر زن نیز چنین کرد و به هر طریقی با اسماء ملقّب به جعده ملاقات کرد و پیغام معاویه را رساند که او تو را به عقد یزید در می آورد و بهترین قصرها در انتظارت است و وعده های فراوانی به تو داد مشروط به این که، این زهر را به شوهرت بدهی و او را بکشی، اسماء آن زن ملعونه به طمع مال دنیا زهر هلاهل یا سوده الماس را در کوزه آب امام حسن مجتبی علیه السلام قرار داد و با آن حضرت را به شهادت رساند.
درسوگ امام حسن مجتبی علیه السلام از دیوان خامس آل عبا(دل سوز) سیّدشفیع ارائی:
مرحوم آیت الله حاج سیّد شفیع ارائی هر دو روایت را پذیرفتند و در اشعار یادآور شدند.
زهر هلاهل:
منم که جام بلا را زشوق می نوشم اگر چه باده ی ما همچو بحر اخضر شد
منم که ساغر محنت به سر کشم سرشار اگر چه زهر هلاهل نصیب ساغر شد
سوده الماس:
نکرده سود، زیان کرده سوده ی الماس چرا که تلخی زهرش به کام شد ثمرش
در مذمّت أسماء:
بس نبوده ستم آنچه به زهرا و علی بی حیا سوده به حلقوم حسن یعنی چه؟
بارها زهر بدادند حسن را زجفا آخرالامر شود کشته ی زن یعنی چه؟
شوهری مثل حسن شرم مبادت أسما لخته لخته جگرش را به لگن یعنی چه؟
جگر نازک او سوده ی الماس چرا؟ دادِ زینب به فلک چرخ کهن یعنی چه؟
سوده ی زهر بیاورده زمین را به جوش چون کند سبط نبی زهر و دهن یعنی چه؟
زین عزا روح شفیعا شده بیرون ز تنش باغ را خوف ز برهوت و یمن یعنی چه؟
۲۸ صفر رحلت جانسوز حضرت ختمی مرتبن محمد مصطفی و شهادت امام حسن مجتبی (ع) بر عموم مسلمانان تسلیت و تعزیت باد.
الف) چکیده فضائل امام حسن مجتبى علیه السلام:
۱٫ تبار پاک:
از مهم ترین فضایل آن امام وارسته این است که پدرش على مرتضى، دومین شخصیّت برجسته جهان اسلام و مادرش فاطمه زهرا، نخستین بانوى نمونه اسلام و جدّ ارجمندش، آخرین پیام آور خداى یکتا است. جدّه فداکارش اوّلین بانوى مسلمان، حضرت خدیجه بنت خویلد است؛ بانویى که تا پایان عمر، یار و غمخوار روزهاى غریبى پیامبر بود و با بذل و بخشش اموال خویش، روند و حرکت دین نوپاى محمدى را شتاب بیشترى داد. جعفربن ابیطالب، عموى شایسته و والامقام امام مجتبى و حضرت حمزه سیّدالشّهداء، عمّ پدرش حیدر کرّار است.
۲٫ آیات آسمانى:
از برجسته ترین فضایل امام مجتبى علیه السلام این است که او جزو اصحاب کساء و آل عبا و از اهل بیت پیامبر صلى الله علیه و آله وسلم است؛ اهل بیتى که آیات فراوانى در شأن ایشان نازل شده است. آیه تطهیر از جمله آن آیات است:
ابن ابى سلمه (پسر همسر رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم ) مى گوید: پیامبر در خانه امّ سلمه حضور داشت که این آیه نازل شد: «انّما یُریدُ اللّه لیُذهب عنکم الرّجس اهل البیت و یطهّرکم تطهیراً»[۱]؛ خداوند اراده کرده است که از شما اهل بیت، پلیدى را بزداید و پاکیزگی به شما بخشد.
حاکم نیشابوری در مستدرک جلد۳، صفحه۱۲۳ از ابن عبّاس نقل کرد: در این هنگام حضرت، دخترش فاطمه و پسرانش حسن و حسین را فراخواند و عبائى را بر سرآنها افکند و در حالى که على پشت سر او ایستاده بود، فرمود: «اللّهمّ هؤُلاء اهلُ بیتى فَاَذْهَبْ عَنهُمُ الرّجسَ و طَهِّرْهُم تَطهیراً؛ پروردگارا! اینان اهل بیت من هستند، پس پلیدى را از آنان دور فرما و آنان را پاکیزه گردان».
امّ سلمه از آن حضرت پرسید: آیا من نیز جزو آنان هستم؟ رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم پاسخ داد: «تو در جایگاه خودت هستى، جایگاه تو بسیار نیکو است».
حضور امام مجتبى علیه السلام در جریان «مباهله» نیز نشانه اعتبار و اهمیّتى است که رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم براى امام مجتبى علیه السلام قائل شده است« فقل تعالوا ندْعُ أبنائنا و أبنائکم و نسائنا و نسائکم و أنفسنا و أنفسکم ثمّ نبْتهل»[۲] ای پیامبر به نصارا بگو شما به همراه فرزندانتان و زنانتان و خودتان بیایید و من به همراه فرزندان و زنان و نفس خودم می آیم سپس مباهله می کنیم.
استاد بزرگوار سیّدمحمّدتقی قادری ارائی می نویسد: در سال دهم هجرت رسول خدا با نوشتن نامه ای به اسقف نجران – تنها منطقه مسیحی نشین در مرزهای حجاز و یمن- از آنان خواست یا اسلام بیاورند یا جزیه بپردازند و یا آماده جنگ شوند هیئتی از مسیحان نجران به سرپرستی شرجیل ابن وداعه وارد مدینه شدند و با پیامبر گفت وگو کردند پس از بحث های فراوان پیامبر به آنان پیشنهاد مباهله داد یعنی دو طرف به نقطه معیّنی از صحرای مدینه بروند و از خدا بخواهند که هر کدام باطل است، عذاب الهی نازل شود و آن گروه را از بین ببرد هیئت نمایندگی نجران پیشنهاد پیامبر را پذیرفت پس از توافق بین پیامبر و هیئت نمایندگی نجران، آیه ۶۱سوره آل عمران بر پیامبر نازل شد[۳]. همچنین مصداق بارز الْقربی در آیه« قلْ لا أسئلکم أجراً إلا الْمودّه فی الْقُرْبی»[۴] ای پیامبر به مسلمانان بگو هیچ مزدی در قبال رسالتم از شما نمی خواهم مگر دوستی و محبّت نزدیکانم. جناب بخاری در صحیح خود دربازه شأن نزول آیه می گوید؛ از سعیدابن جبیر صحابی رسول خدا سوال شد منظور از المودّه فی القربی چیست؟ پاسخ داد نزدیکان آل محمد یعنی علی، فاطمه، و دو فرزندش حسنین علیهم السلام می باشند. و نیز حضور آن حضرت در «بیعت رضوان» و بیعت نمودن پیامبر با او، جایگاه رفیع آن امام همام را نشان مى دهد.
۳. روایات نبوى صلى الله علیه و آله وسلم:
با توجه به اصالت خانوادگى و تربیت علوى و فاطمى است که رسول اکرم صلى الله علیه و آله وسلم امام مجتبى علیه السلام و برادر بزرگوارش را با چنین جملاتى مى ستاید: «و هما خیر أهل الأرض ، و آن دو (حسنین) بهترین فرد روى زمین هستند[۵]». «و هما سیّدا شباب اهل الجنّه، و آن دو سرور جوانان اهل بهشتند[۶]». «و هما من العتره (أهل البیت) التى لا تفترق عن القرآن الى یوم القیامه، و لن تضلّ اُمّه تمسّکت بهما؛ آن دو متعلق به خانواده عترت هستند و تا روز قیامت از قرآن جدا نمى شوند؛ در صورتى که امت به آن دو تمسّک جویند، هرگز گمراه نخواهند شد[۷]».و در مورد امام حسن مجتبى علیه السلام فرمود: «لوکان العقل رجلاً لکان الحسن؛ اگر عقل به شکل مردى مجسّم مى شد؛ همانا حسن بود[۸]».
ب) کیفیت شهات امام حسن مجتبی علیه السلام:{ بخشی از سخنرانی صوتی مروّج شریعت حاج آقا حسین شفیعی شب شهادت امام حسن علیه السلام در۲۸ صفر، مهرماه ۱۳۶۸} بعد از تفسیر آیه« إلا المودّه فی القُرْبی» و امام حسن مجتبی یکی از مصادیق القربی پیامبر می باشد و نمونه ای از فعالیت و فضائل امام حسن در شهر کوفه سپس در مدینه صحبت کردند در پایان به مصائب آن امام غریب اشاره نمودند: از جمله با جهانی شدن شهرت امام حسن علیه السّلام، سبب شد معاویه ملعون احساس خطر نماید با عمروعاص مشورت می کند که مشکلی دارم که نزدیک است قبض روح شوم و آن مشکل وجود حسن ابن علی است، عمروعاص گفت به پادشاه روم بنویس دشمن دین دارم و می خواهم او را از بین ببرم نامه فرستاده شد چون در روم زهرهای کشنده است پادشاه به فکر فرستادن زهر افتاد و دو روایت وارد شد ۱) زهر هلاهل: چون روم منطقه گرم سیری است گزندگان زیادی وجود دارند از جمله هلاهل گزنده ای که از موش صحرائی بزرگتر است و اگر هلاهل از میان پای کسی رد شود موجب هلاکت و کشته شدن او می شود ۲) سوده الماس: الماس به اندازه نگینی که دارای ارزش بسیار فراوانی است و ویژگی آن این است که در هر چیزی قرار دهند آن را از بین می برد حتّی صندق آهنین مگر در پنبه پیچیده شود، این زهر بسیار کشنده است آن را سابیدند و برای معاویه فرستادند با مشاوره عمروعاص پیر زنی را به بهانه سائل و نیازمند به مدینه طیّبه، خانه حسن ابن علی فرستادند چون فقیران زیادی به خانه آن حضرت می رفتند پیر زن نیز چنین کرد و به هر طریقی با اسماء ملقّب به جعده ملاقات کرد و پیغام معاویه را رساند که او تو را به عقد یزید در می آورد و بهترین قصرها در انتظارت است و وعده های فراوانی به تو داد مشروط به این که، این زهر را به شوهرت بدهی و او را بکشی، اسماء آن زن ملعونه به طمع مال دنیا زهر هلاهل یا سوده الماس را در کوزه آب امام حسن مجتبی علیه السلام قرار داد و با آن حضرت را به شهادت رساند.
درسوگ امام حسن مجتبی علیه السلام از دیوان خامس آل عبا(دل سوز) سیّدشفیع ارائی:
مرحوم آیت الله حاج سیّد شفیع ارائی هر دو روایت را پذیرفتند و در اشعار یادآور شدند.
زهر هلاهل:
منم که جام بلا را زشوق می نوشم اگر چه باده ی ما همچو بحر اخضر شد
منم که ساغر محنت به سر کشم سرشار اگر چه زهر هلاهل نصیب ساغر شد
سوده الماس:
نکرده سود، زیان کرده سوده ی الماس چرا که تلخی زهرش به کام شد ثمرش
در مذمّت أسماء:
بس نبوده ستم آنچه به زهرا و علی بی حیا سوده به حلقوم حسن یعنی چه؟
بارها زهر بدادند حسن را زجفا آخرالامر شود کشته ی زن یعنی چه؟
شوهری مثل حسن شرم مبادت أسما لخته لخته جگرش را به لگن یعنی چه؟
جگر نازک او سوده ی الماس چرا؟ دادِ زینب به فلک چرخ کهن یعنی چه؟
سوده ی زهر بیاورده زمین را به جوش چون کند سبط نبی زهر و دهن یعنی چه؟
زین عزا روح شفیعا شده بیرون ز تنش باغ را خوف ز برهوت و یمن یعنی چه؟
