کوات، کهن ترین روستای مازندران حال و روز خوشی ندارد

پایگاه خبری وارش نیوز طی مطلبی به مشکلات و معضلات روستای کوات، قدیمی ترین روستای مازندران پرداخت، آقای سید مجید ساجدی فر در این پایگاه خبری نوشت:

چندی پیش در سایت ها مطلبی راجع به قدیمی ترین روستای مازندران خواندم که برایم بسیار جالب توجه و تامل برانگیز بود، شاید بسیاری از ما که در این استان پهناور و زیبا زندگی می کنیم پیشینه تاریخی و وجه تسمیه شهرها و روستاهای خود را ندانیم و نسبت به این مساله بی تفاوت باشیم اما یقینا پشت هر اسم و عنوانی، حکایتها، ماجراها و یا تاریخی طولانی نهفته است که به مرور زمان، به فراموشی سپرده شد. مازندران با تاریخ بسیارکهن و با سابقه سکونت ده ها هزارساله ، محل زندگی اقوام مختلفی از جمله مازها، تپوری ها، کاسی ها، آریایی ها و… بوده است که بی تردید بناها، آثار تاریخی، شهرها، روستاها و آبادی های فراوانی از دیرباز در این مرز و بوم، وجود داشته اند که در اثر حوادث طبیعی، هجوم غارتگران، بی توجهی مردم، مهاجرت ها، رطوبت و … از بین رفته اند، به همین دلیل مازندران، با هزاران سال سابقه تاریخی، حتی یک کتاب مستقل پیش از اسلام ندارد و ناچار برای مطالعه و بررسی تاریخ کهن طبرستان، باید از لابه لای متون تاریخی (مربوط به اقوام ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی) مطالبی بیرون کشید که هم بسیار زمان بر و حوصله سربراست و هم به علت پراکندگی مطالب، اطلاعات جامعی نصیب خواننده نمی شود. در صورتی که هستند کشورها و ملت های نوپایی که کتاب های فراوانی درباره تاریخ و تمدن چندصد ساله و کوتاه خود دارند، ولی این استان پهناور با آن تاریخ کهن هنوز از داشتن یک مرکز مازندران شناسی و حتی یک موزه محروم است و این جای بسی تاسف است! بنابراین کار برای پژوهشگران و علاقمندان تاریخ مازندران قدری دشوار است.

حال سوال اینجاست در بین بیش از 3 هزار و 500  روستایی که اکنون در مازندران وجود دارد، قدیمی ترین روستای این استان کجاست و در چه شرایطی به سر می برد؟ سایت های خبری مازندران از جمله شمال نیوز، خبرگزاری فارس، فرهنگ نیوز، چهاردانگه نیوز، خط نیوز و… به اتفاق “روستای کوات” را با قدمت بیش از2هزار و500 سال قدیمی ترین روستای مازندران نام برده اند که هنوز پابرجاست. اگر این ادعا صحیح باشد برای رسیدن به کهن ترین روستای مازندران باید از مرکز استان به سمت جنوب خارج شویم و پس از گذر از جاده ساری – کیاسر که با رانش های فراوان و تصادفات بالا از شریان های اصلی استان مازندران نیز محسوب می شود، به شهر تاریخی کیاسر می رسیم همان شهری که کارخانه سیمانش به تازگی به بهره برداری رسیده و متاسفانه در این کارخانه از نیروهای بومی منطقه کمتر استفاده شده است. با ادامه مسیر به منطقه پشتکوه سورتچی می رسیم و تلمادره و حوالی آن که سالهاست به جای احداث کارخانه و شرکت و …. برای اشتغال جوانان منطقه، مدفن زباله های شهری شده است که علاوه بر ایجاد منظره ناخوشایند، نفوذ شیرابه های زباله به اعماق زمین، موجب بروز بیماری های ناشناخته، آلوده شدن آب های زیرزمینی و چشمه ها و در نهایت نابودی طبیعت بکر و آب و هوای سالم این منطقه محروم می شود.

قدیمی ترین روستای مازندران در این منطقه قرار دارد: در 13 کیلو متری چشمه سورت، همان چشمه ی بی نظیر ایران و جهان، اما محروم از کمترین امکانات(جاده آسفالته، استراحتگاه گردشگران، حصار برای جلوگیری از تخریب و حتی سرویس بهداشتی و چند سطل زباله و…)!

روستای کوات از لحاظ جغرافیایی در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شهرستان ساری قرار دارد و طبق سرشماری سال 90،  63 خانوار ساکن و 360 نفر جمعیت دارد. فرهنگ کوات و نجابت مردمانش از دیرباز زبانزد خاص و عام بوده و هست و این ریشه در تاریخ کهن و باورهای عمیق مذهبی مردمان این روستا دارد.

روستای کوات را شاهزاده ای ساسانی به نام گوات (به عربی قباد) در حدود سال 460 میلادی بنا نهاد. تاریخ نویسان مسلمان در کتب خود او را به اسم کوات یا قباد نگارش کرده اند و به این نام ماندگار شد. وقتی پیروز ساسانی (پدر کوات) در سال 459 میلادی به پادشاهی ایران رسید، به گواهی تاریخ مدتی حکومت طبرستان را به او سپرد و در همان دوران قریه ای را به نام خود (کوات) بنا نهاد. شیخ سیف اله یساری در کتاب تاریخ مازندران صفحه ۱۳ در مورد وجه تسمیه کوات می نویسد:

“کیوس پسر قباد است. قباد نیز معرب گوات است. در دوره ی پادشاهی فیروز پدر خود، چندی حکومت طبرستان را داشت که قصبه ی گوات که در عصر ما قریه کوچک به نام کوات باقی است را بنا کرده است. بنای شهر کیاسر را نیز به کیوس پسر کوات نسبت می دهند.”

مختارعظیمی در کتاب “پژوهش در نام آبادی های شهرستان ساری” بانی روستای کوات را قباد ساسانی میداند..(اگر فرضیه بنای روستای کوات توسط کوات ساسانی صحیح باشد این روستا بیش از 1580 سال قدمت دارد اما از آنجایی که نویسندگان و راویان دلایلکافب برای اثبات ادعاهای خود ارائه نکردند دقیقا نمی توان گفت قدمت این روستا چند سال است بیش از 2500سال یا کمتر ازآن).

بعدها شاهزاده کوات (پسر پیروز و پدر انوشیروان ساسانی)، در سال 487 میلادی (125 سال قبل از ظهور اسلام) پادشاه ایران شد. کوات نامی برگرفته از زبان مرسوم آن روزگار( پهلوی ساسانی) است که او را در فارسی غباد (کواد)، در عربی قباد بن فیروز و در لاتین کاباداس می گویند. کوات به معنی نیکو رای و خردمند است، در فرهنگ معین جلد ششم معنی کوات، پادشاه محبوب و سرور گرامی آمده است. او بیستمین پادشاه از 34 پادشاه ساسانی است که در 2دوره ( از سال 487 تا 498) میلادی و (از سال 502  تا 531) مجموع 40 سال پادشاه ایران بوده است. کوات چون دیگر نیاکانش زرتشتی بوده، ساسانیان از زمان اولین پادشاه ساسانی، اردشیر اول دین زرتشت را در ایران رسمی نمودند، در حالی که در دوره های پیشین (هخامنشیان واشکانیان) ایران دین رسمی نداشت. حسین پیرنیا در کتاب تاریخ ایران باستان، رسمی نمودن دین و طبقه بندی مردم (به 4 گروه مغان، ارتشیان، مستخدمین دولت ، کشاورزان و کسبه) را موجب فساد روحانیون زرتشتی، بی اعتمادی مردم، تضعیف حکومت و در نهایت سقوط ایران در اثر حمله اعراب می داند.

 در دوره اول پادشاهی کوات، مزدک ظهور کرد و کوات برای کاهش نفود ثروتمندان و مغان زرتشتی در ابتدا از مزدک حمایت کرد و گویا چندی به آیین او گروید. حکیم ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه چنین می گوید:

بیامد یکی مرد، مزدک به نام/ سخنگوی با دانش و رای و کام

 گرانمایه مردی و دانش فروش/ قباد دلاور بدو داد گوش

 چو بشنید در دین او شد قباد/ ز گیتی به گفتار او بود شاد…

 در نهایت این امر منجر به خلع او از پادشاهی در سال 498 میلادی شد و دوباره در سال 502 میلادی به قدرت به تخت نشست و دیگر با مزدک همراهی نکرد. شکست قوم وحشی هیاطله و جنگ های چند ساله با روم از اتفاقات مهم زمان پادشاهی قباد بوده است. در سال 531 میلادی هنگامی که قشون رومی شکست خورده بود به زودی خبر فوت قباد موجب بازگشت قشون ایران از میدان نبرد شد، خلاصه آنکه جنگ های ایران و روم نتیجه ای نداد و طرفین به اوضاع قبل رضایت دادند. به سر شد کنون داستان قباد/ به جا ماند از او روستای کواد:

مردم روستای کوات پس از ظهور اسلام مانند سایر مردم مازندران به این دین مبین گرویدند، تاریخ دقیق و چگونگی اسلام آوردن مردم این منطقه مشخص نیست اما آنچه پیداست اسلام و شیعه گری و عشق اهل بیت در خون مردم این منطقه جای دارد و این را می توان در مراسم و مناسبت های دینی در همه دوره ها مشاهده کرد. ما که در این دوره زندگی می کنیم به دلیل نگاشته نشدن تاریخ این منطقه اطلاع دقیقی از علما و عارفان بزرگ چهاردانگه در طول تاریخ اسلام در دست نداریم و فقط به ذکر این نکته مهم بسنده می کنیم که روستای کوات محل دفن امامزاده شمس‌الدين می باشد. مقبره اين امامزاده در زمان قاجار توسط شخصی به نام علی‌اصغر‌خان اتابك كه مادر آن از اهالی اين روستا بود‌ه، احداث شده است. اين امامزاده از نوادگان امام موسای كاظم (ع) است كه از 11 نسل به اين امام برمی ‌گردد و به نام حسن ابومحمد شمس‌الدين معروف است. ‌اين امامزاده جد سيد‌عماد‌الدین (امامزاده مدفون در روستای وری چهاردانگه) است، مقبره امامزاده شمس الدین در تاریخ سوم دی ماه سال 1385 به عنوان اثر ملی ایران ثبت شده است. از علمای نامدار چهاردانگه درقرن چهاردهم هجری قمری، می توان آیت ا… شیخ جعفر کواتی صاحب کتاب اراءة الطریق را نام برد، ایشان در حدود سال 1250 هجری شمسی در روستای کوات در دامن مادری به نام سیده کلثوم دیده به جهان گشود و در سال 1315 هجری شمسی وفات یافت و در جوار امامزاده شمس الدین کوات به خاک سپرده شد.

شغل اصلی مردم روستای کوات کشاورزی و دامداری به صورت سنتی است، که خشکسالی های متوالی، گرانی ادوات کشاورزی، عدم درآمد کافی، نبود شغل های مناسب دیگر و عدم حمایت مسئولان از قشر روستائی، موجب شده اکثر جمعیت این روستا همچون مردم  دیگر روستاهای منطقه برای گذران زندگی به شهرهای مختلف مهاجرت کنند. طبیعتا این مهاجرت های بی رویه، منجر به کاهش دانش آموزان، در آینده نزدیک تعطیلی مدارس (ابتدایی و راهنمایی) و در نهایت منجر به خالی از سکنه شدن این روستای تاریخی می شود.

همچنین مسجد این روستا چندسالی است به دلیل بضاعت اندک مردم روستا ناتمام مانده و برای تکمیل، نیازمند حمایت خیرین استان می باشد. نبود فضای ورزشی مناسب برای جوانان، آسفالت نبودن جاده اصلی داخل روستا و قطعی برق در اثر وزش باد و بارش باران و برف از دیگر مشکلات این روستا و منطقه است که مردم را مخصوصا در ماه های سرد سال با مشکلاتی مواجه می کند.

آنچه که امروز شاهد آن هستیم منطقه چهاردانگه ساری، دارای قشر برجسته ای از تحصیل کرده هاست که در ارگانهای دولتی و غیر دولتی با مقام و منصب شایسته ای در حال خدمت اند و پس از پیروزی انقلاب اسلامی مردم خداجو و مومن این دیار کهن همواره در همه مراحل یار و یاور اسلام و حکومت اسلامی بوده اند و گواه این مطلب شهدای گلگون کفن روستاهای این منطقه محروم است، اما در مقابل به این بخش توجهی نشده و می توان گفت هیچ امکاناتی برای بهبود زندگی مردم در نظر گرفته نشده است.

امیدواریم مسئولان استان با تلاش و تدبیر، و با فراهم نمودن زیرساخت ها و شناسایی و رفع نیازهای روستائیان،  شادی و زندگی سرشار از امید را دوباره به این منطقه کهن بازگردانند.

“مردم بالادست چه صفایی دارند…

من ندیدم دهشان،

 بی گمان جای چپرهاشان جا پای خداست”