۲۳ فروردین سالروز وقوع زلزله مهیب سال ۱۳۱4 در چهاردانگه

اختصاصی پایگاه خبری چهاردانه:  ۲۳ فروردین ۱۳۱4 یاد آور رخداد یکی از تلخ ترین حوادث طبیعی در بخش چهاردانگه بود. نیمه شب ۲۳ فروردین که کشاورزان خسته از کار روزانه در  حال استراحت بودند، زلزله ای با قدرت ۶/۲ ریشتر به شدت بخش چهاردانگه را لرزند و بیشترین آسیب به روستای کسوت بخش چهاردانگه وارد شد. ۸5 سال از آن حادثه می گذرد و هنوز مردم از اضطراب پس لرزه های آن که چندین شبانه روز ادامه داشت و مجبور بودند در بیرون از خانه های استراحت نمایند، نسل به نسل تعریف می نمایند.

زلزله خیزی استان مازندران :

قرار گرفتن استان مازندران در قطعه ای از نوار شمالی کمربند کوهزایی و زلزله خیز آلپ – هیمالیا و بخش شرقی ایالت لرزه زمین ساختی البرز – آذربایجان آن را در موقعیتی قرار داده که از شمال به فرونشست دریای خزر و از سمت جنوب به فلات مرکزی ایران  منتهی میگردد. ( ایالت لرزه زمین ساختی البرز – آذربایجان، پهنه ای زلزله خیز است که نواحی شمال و شمال غرب ایران را در بر میگیرد ). در نتیجه فرایند کوهزایی البرز در بخش شمالی خود و بخش جنوبی استان مازندران شاهد روراندگی پرشیبی به طرف شمال بوده که گسل های فراوانی را به خود دیده است، از طرفی فعالیتهای تکتونیکی ـ زمین شناسی، فرونشستگی کف خزر، باعث شکل گیری کوه های به شدت جوان و خرد شده البرز در جنوب استان و رسوبات آبرفتی جوان در شمال آن و در حاشیه جنوبی خزر گردید است.

این فعالیتهای تکتونیکی و زمین شناسی باعث شده استان مازندران گسل های فراوانی را به خود ببیند و تقریباًبیش از ۷۰ درصد از مساحت استان و بسیاری از مناطق جمعیتی شهری و روستایی آن بر روی گسل و یا در حاشیه گسل ها قرار گیرد. وجود گسل های جنبا در محدوده استان که عموماً از نوع گسل راندگی و همچنین امتداد لغز است و آهنگ کرنشی پایین دارد و تغییر شکل بلوک جنوبی دریای خزر که همانند پوسته اقیانوسی عمل میکند، لرزه خیزی استان را تقویت میکند.

استان مازندران که همواره در طول تاریخ خود دچار تغییرات زمین شناسی و تکتونیکی فراوانی شده با وجود دو گسل اصلی و فعال لرزه خیز البرز ( در محدوده ارتفاعات البرز ) و خزر ( در جنوب استان و در بسیار جاها تقریبا در مرز کوه و دشت ) و چندین گسل فرعی و فعال ( مثل گسل های بادله، فریم، لَـلِه بند، اوریم، بایجان، سیاه بیشه، کوشکک، جواهردشت و … ) و سایر شکستگی های کوچک و بزرگی که گاهی پنهان و نهفته اند، هر از چند گاهی باعث بروز زلزله های کم و بیش بزرگی در استان می گردد و اثرات مخرب همواره مشکلاتی را برای کشاورزان و دامداران، روستاییان و شهرنیشینان مازندرانی به همراه داشته است.

تاریخچه زمین لرزه های استان نشان می دهد که عموماً عمق کانونی زمین لرزه ها کمتر از ۳۵ کیلومتر ( یعنی زلزله هایی کم عمق ) بوده و حوادثی با منشا زلزله همچون زمین لغزش، ریزش کوه و سنگ، روانگرایی و … نیز به همراه آن در گذشته رخ داده است.

زلزله ی سال ۱۳۱4 در منطقه چهاردانگه

از زلزله هایی که پس از ۱۹۰۰ میلادی در منطقه به وقوع پیوست می توان به زلزله ی سال ۱۳۱۳ اشاره نمود که آقای پروفسور نیکلاس آ مبرسز و دکتر چارلز ملویل در کتاب تاریخ زمین لزه های ایران چنین نوشته اند: « آوریل ۱۹۳۵ کسوتِ مازندران » چند ساعت پس از نیمه شب ( به وقت محلی ) در ۲۳ فروردین ۱۳۱4 یک زمین لرزه ویرانگر به قدرت ۶/۲ ریشتر و رشته پس لرزه های آسیب رسان در منطقه ی کلیجانرستاق و چهاردانگه در مازندران ۲۶ روستا را ویران کرد و هشتاد روستای دیگر را نیز یا ویران کرد و یا به حد ترمیم ناپذیری آسیب رساند. به رغم این واقعیت که بیشتر خانه ها در این بخش از ایران از چوب ساخته شده است و دارای بام گالی پوش بودند بسیاری از آنها فرو ریخت و حدود ۴۸۰ تن را کشت. در کسوت و ورند به دنبال ویرانی آتش سوزی روی داد. تنها می توان منطقه ای را که عمدتاً در اثر پس لرزه های ۱۲ آوریل در ساعت ۱۲ و ۴۴ دقیقه ( به وقت گرینویچ ) آسیب دید از دیگر مناطق باز شناخت این لرزه که بعد از ظهر ( به وقت محلی ) روی داد ویرانی نهایی امره، پهنه کلا، آهودشت را سبب شد.

راجع به زمین لغزش نیز چنین نوشت: … حتی در زمین های نسبتاً هموار برای نمونه بین تلوکلا و شمال کنیم و نیز باختر امره و بین آریم و سنه کو، پس لرزه هایش سبب زمین لغزش و فروریزش گسترده زمین شد که تنده لغزش ها را هنوز می توان دید. قابل ذکر است که در طی بیست و چهار ساعت به دنبال لرزه ی اصلی پنج پس لرزه ی بزرگ روی داد که انرژی رها شده به وسیله ی آنها به اندازه نیمی از انرژی اصلی بود.»

در سایت، مراکز ملی اطلاعات زیست محیطی (NOAA) زمان و مکان و مشخصات این زلزله را بدین صورت ذر جدول ذیل آورده است: این زلزله در ۱۱ آوریل ۱۹۳۵  میلادی ساعت ۲۳ و ربع به وقت گرینویج اتفاق افتاده است. که معادل بامداد روز شنبه ۲۳ فروردین ۱۳۱۴ هجری شمسی می شود.

برای مشاهده در اندازه بزرگتر روی تصویر کلیک کنید.

از زلزله های بزرگ دیگری که در منطقه اتفاق افتاد زلزله ای است که ؛ در سال ۵۲۱ ه ق زلزله شدیدی در هزار جریب روی داد که آبادی های پریم آسیب دید و «زارم» و «کنیم» ویران گشت، همچنین روستایی به نام دولیت از جای کنده شد.(اسلامی ، حسین ،تاریخ دوهزار ساله ساری ص ۱۷۲ / برزگر، ج ۲ ،ص ۲۷۷)

گردآورنده: حامد خلیلی ازنی