«کولِک» گیاه دارویی کوهستان‌های مازندران +تصاویر

گیاه گلپر در سنه کوه مازندران با نام کولک «kolek» شناخته می‌شود.

کسانی که این گیاه را از کوهستان‌ها در فصل تابستان چیدند بدانند که گلپر گیاهی گلدار، علفی و چندساله از تیره چتریان (جعفری) که بومی ایران است و در مناطق نمناک کوهستانی و مناطق پیرامونی می‌روید.

ساقه مستقیم استونه‌ای شکل و شیاردار کم و بیش پوشیده از کرک و ارتفاع این گیاه متفاوت بین ۷۵ تا ۱۵۰ سانتی‌متر است.

گل‌های آن سفید مجتمع به صورت چتر در انتهای ساقه‌های گل دهنده در قسمت بالای گیاه ظاهر می‌شود.

میوه آن تخم مرغی، کمی ضخیم و معطر به رنگ سبز تیره به طول یک و نیم تا یک سانتی‌متر است که پس از رسیدن و خشک شدن مثل لایه ورقه‌ای می‌شود که هنگام سوختن، دود زیاد و معطری تولید می‌کند که به همین دلیل بسیار مورد توجه است و هر خانواده سنه کوهی روزی چندین بار از مقدار کمی از آن برای سوختن و ایجاد دود مورد استفاده قرار می‌دهد.

برگ‌های آن بسیار پهن شبیه «اوپل» کنار برکه‌ها است اما با چاک‌های عمیق به شکل پنجه غاز شبیه برگ آنژلیکا، به طوری که این چاک‌ها برگ را به چند نیمه برگ تقسیم می‌کند و هر نیمه برگ نوک تیز و دندانه‌دار است.

در سنه کوه این گیاه در اواخر بهمن و اوایل اسفند با مساعد شدن هوا شروع به رویش می‌کند و در طول فصل بهار به مرور رشد کرده و اواخر خرداد تا اوایل تیرماه برداشت می‌شود.

پس از برداشت، در آفتاب یا پشت‌بام شیروانی پهن کرده تا کاملا خشک شده و گلپر از ساقه چوبی کنده و جدا شود.

در سنه کوه آنچه از کولک استفاده می‌شود در واقع میوه آن است و تعداد بوته‌های آن بسته به سلیقه و دلخواه اهل محل در باغچه (لته لتکا) جاهای کناره زمین در حد مصرف خانوار پرورش می‌یابد.

کولک بیشتر به تنهایی و یا مخلوط با اسفند (اسپند) خریداری شده یا سوغات مناطق کوهستانی برای چشم زخم (دفع ضرر حسودان) و خوشبو کردن خانه‌ها و همچنین جوشیده آن به تنهایی که تلخ است یا مخلوط با آب نبات به نام «کولک داغ» را برای بیماری معده استفاده می‌کنند.

مردمان این دیار نسبت به دود کولک اسپند اعتقاد خاص و ویژه‌ای دارند و در مراسم مختلف و آمدن میهمان و برگشت از سفر و ورود مال یا محصول برداشتی به خانه و ادامه شکرگزاری خداوند با ذکر صلوات و خواندن آیه «و ان یکاد …» قرآن شکوه و جلوه خاصی به آن می‌دهند.

پودر کولک هم از قدیم‌الایام به همراه ادویه‌جات دیگر در برنامه غذایی مردم این دیار قرار دارد، به عنوان مثال پودر گلپر را می‌توان روی باقلای پخته،‌ عدس و دیگر حبوبات، سیب‌زمینی پخته و انواع سوپ‌ها و خورش‌ها و همچنین روی انار دانه شده پاشید.

در گذشته از خواص درمانی کولک در طب سنتی و قدیمی استفاده‌های زیادی می‌شد چراکه از خواص دارویی کولک اینها را می‌توان برشمرد که کولک گیاهی است مقوی معده و سایر اندام‌های دستگاه گوارش و دفع کننده نفخ دستگاه گوارش، ترشحات معده را زیاد کرده و سموم بدن را دفع می‌کند، ضدعفونی کننده و میکروب‌کش قوی است، خوردن آن شیر زنان را زیاد می‌کند، خوردن آن به میزان کم، باعث نشاط و شادی شده و در هضم غذا موثر است، برای کمردرد رطوبی نیز مفید بوده و می‌توان آن را همراه با غذاها میل کرد.

گلپر قطع کننده بلغم و دفع‌کننده باد و نفخ شکم است، بهترین دارو برای معالجه هیستری (صرع) است، در ریشه آن خواص بی‌شماری نهفته، اگر از تشنج و ناراحتی‌های عصبی رنج می‌برید از آن استفاده کنید و همچنین خوردن گلپر ذهن را باز و حافظه را زیاد و نسیان یا فراموشی را کم می‌کند.

از مضرات آن نیز می‌توان گفت، مصرف مقدار زیاد گلپر سبب سقط جنین می‌شود، بنابراین زنان باردار در خوردن زیاد آن مجاز نیستند.