پایگاه خبری چهاردانگه: امروزه آنچه که با زندگی بشر همراه است، زباله و تولید انبوهی از آن به اشکال و انواع مختلف است. به راستی آیا انسان می‌تواند از آن دور شده و تمام آنچه که در قالب مواد آلی و فساد پذیر، مواد غذایی، البسه و پوشاک (منسوجات)، ظروف بسته‌بندی، نگه‌داری و حمل (پلاستیکی، فلزی و شیشه‌ای)، فلزات و چوب آلات، کاغذ و مقوا و… را تماما مصرف کند، یا مصرف انسان محدود بوده و بسیاری از این مواد فاسد شده و دور ریختنی بوده یا اصلا غیر قابل مصرف است و به ناچار باعث تولید زباله یا به عبارتی شیک‌تر مواد بازیافتی می‌شود.
یکی از مشکلاتی و دغدغه‌هایی که از دیرباز استان‌های شمالی به‌ویژه در استان مازندران با آن روبرو بوده و روز به روز بر مشکلات و صدمات ناشی از آن افزوده می‌شود، مشکل زباله در شهرها و روستاهای مازندران است. یک روز ساری، یک روز بابل، یک روز چالوس، یک روز بهشهر، یک روز رامسر و معلوم نیست در آینده این معضل گریبانگیر کدام شهر و روستای مازندران می‌شود.
تمرکز جمعیتی در مناطق مختلف استان و وجود شهرها و آبادی‌های متعدد به گستردگی شرق تا غرب، زمین شناسی و وضعیت خاک، بالا بودن سطح آب‌های زیر زمینی در مناطق شمالی استان (جلگه، دشت و ساحل) و پوشش جنگلی و وضعیت محیط زیست جنوب استان در مناطق کوهستانی و کشاورزی در بسیاری از زمین‌های استان، باعث شده که استان مازندران همواره با مشکل عدیده‌ای برای تامین زمین و محل مناسبی جهت تخلیه و دفن زباله روبرو باشد.
هر چند که اقداماتی درباره رفع این معضل در سطح مناطق مختلف استان صورت گرفته است، ولی این اقدامات جزئی، مقطعی و تنها در چند منطقه خاص استان نمایان بوده، در حالی که چهره برخی شهرها و روستاهای استان به‌ویژه در مسیر جاده‌های اصلی و فرعی، ورودی و خروجی و حتی حاشیه شهرها و روستاها، حاشیه رودخانه‌ها، سواحل دریا و مناطق جنگلی، با انباشتی از زباله، زشت و گاها غیر قابل تحمل شده و چنانچه بر این مهم مدیریت نشود، علاوه بر به خطر افتادن محیط زیست استان، در اذهان عمومی به‌ویژه کسانی که از روستاها و شهرهای ما عبوری گذری داشته (چه هم استانی‌های ما و چه مردم سایر نقاط کشور) و یا مسافران و گردشگران، ذهنیت خوبی نسبت به مسؤولان، متولیان امر و آحاد مردم استان ایجاد نمی‌شود در حالی که که نجابت، تمیزی، مهمان‌نوازی مردم مازندران بر کسی پوشیده نیست و تمام ایران مازندران را به سرسبزی و محیط آن را محیطی مفرح و زیبا و محیط زیست آن را پاک و مناسب برای یک زندگی خوب می‌دانند.
ناگفته نماند، علاوه بر شهروندان مازندرانی، ویلاداران شمال کشور، مسافران و گردشگرانی که در ایام مختلف سال در اوج مسافرت در تعطیلات نوروزی و تابستان به این استان سرسبز سفر می‌کنند، حجم زیادی از زباله استان را تولید نموده، در حالی که بسیاری از آنها علاوه بر اینکه حداقل‌های یک محیط زیست سالم و پاک را رعایت نمی‌کنند، فکر می‌کنند، باید مصرف کنند، زباله تولید کنند و در هر جایی از استان تخلیه کنند.
از سوی دیگر حداقل امکانات و زیرساخت‌های استان در این بخش و سایر بخش‌ها، پاسخگوی خود شهروندان مازندرانی در شهرها و روستاهای استان نیست، بماند مهمانان دائمی ما که گاها جمعیت آنها به چند برابر جمعیت ساکن استان می‌رسد.
اگر بخواهیم به زباله یک نگاه کارشناسی در استان داشته باشیم، این است که عموماً زباله‌های استان شامل مواد آلی و فساد پذیر، شیشه، پلاستیک، لاستیک، فلزات، کاغذ و مقوا، منسوجات، چوب و نظایر این مواد است و در این بین بیشترین مقدار زباله‌های شهرها و روستاهای استان که تقریبا بیش از ۷۰ درصد زباله را شامل می‌شود، مواد آلی و فساد پذیر بوده که می‌تواند، مشکلات عدیده زیست محیطی و بهداشتی و تأثیر منفی بر سفره‌های آب زیر زمینی و آب‌های سطحی را به همراه داشته باشد.
متولیان امر باوجود وجود تجارب متعدد ملی و بین‌المللی در خصوص زباله و بازیافت آن، هنوز در استان نگاهی سنتی به این امر داشته و سهل‌الوصول‌ترین راه حل برای رفع این معضل را در برنامه کاری خود در بسیاری از مناطق شهری و روستایی استان را انتخاب کرده‌اند و آن هم جمع‌آوری بدون تفکیک، حمل به نزدیک‌ترین محل ممکن و دفن غیر اصولی و غیربهداشتی و آن هم به دور از چشم ناظر ناظران متولی امر است.
اگر یک سری به متولیان امر زباله در استان بزنیم (مجریان و ناظران) و از آنها از ساماندهی و رفع معضل زباله استان جویا شویم، شاید تنها اشاره به چند منطقه خاص به عنوان اقدامی موثر داشته باشند. ولی سؤال اینجاست بنظر این افراد انجام اقداماتی کند و مقطعی و آن هم در چند منطقه خاص استان و عدم اقدام مناسب در سایر مناطق مورد نیاز استان، واقعا پاسخگوی رفع این معضل مهم در سطح استان است؟!
تجارب ملی و جهانی نشان داده است که بازیافت زباله بهتر از دفن جمعی آن است. زیرا علاوه بر تخریب محیط زیست، شیرابه‌های آن اثرات مخرب محیطی و انسانی فراوانی را در حال و آینده به همراه خواهد داشت و علاوه بر تخریب محیط زیست طبیعی، مشکلات بهداشتی متعددی را در مناطق مختلف استان نیز به همراه دارد.
برای رفع معضل زباله استان پیشنهاد می‌شود، علاوه بر بررسی کارشناسی مسئله باید درصدد تهیه و اجرای طرحی راهبردی برای کل استان و برای تمامی شهرها و روستاها و یا به صورت منطقه‌ای در مناطق مختلف استان از شرق تا غرب بود. هر چند که شاید متولیان امر در پاسخ به این مسئله اعلام کننده هم طرح هست و هم اقداماتی صورت گرفته است، تنها سوال اینجاست چقدر این طرح‌ها و اقدامات توانسته مشکل معضل زباله استان را به صورت اساسی حل کند و دغدغه‌های این بخش به حداقل ممکن برسد. این سوال را می‌توان از استاندار مازندران و نماینده عالی دولت که اخیراً بازدیدی از محل دفن زباله شهرستان چالوس داشته است، نیز پرسید.
اجرای الگوهای سنتی و غیر علمی و غیر بهداشتی که تنها منتهی به جمع‌آوری، حمل و دفن زباله باشد، راه حل اساسی برای رفع مشکل زباله استان نیست، بلکه متولیان امر باید با تغییر نگرش، به این مسئله مهم نگاهی علمی‌تر داشته و با استفاده از تجارب سایر مناطق کشور و حتی کشورهای پیشرفته، از طریق برخی اقدامات مشروحه آینده و یا سایر اقدامات مورد نیاز، مشکل و یکی از دغدغه اساسی استان که همان معضل زباله آن است، را به صورت ریشه‌ای حل کنند.
از راهکارهای پیشنهادی برای رفع معضل زباله مازندران، می‌توان به برخی موارد زیر به اختصار اشاره کرد:
الف: نگرشی علمی و بکارگیری تجارب مفید ملی و جهانی برای رفع معضل زباله استان
ب: مطالعه جامع و میدانی در شهرها و روستاهای استان از منظر نوع، منشا تولید، مکان‌یابی مناسب و ارائه بهترین راه حل برای هر منطقه.
ج- حمایت بیشتر دولت با نگاه ملی به این امر، با توجه به جایگاه ویژه زیست محیطی مازندران.
ج- فرهنگ‌سازی در سطح وسیع و مداوم در سراسر استان از شهرها تا روستاها، از معابر تا اماکن، در خصوص ضرورت تفکیک و بازیافت زباله برای جلب مشارکت بیشتر مردم.
د- تغییر نگرش جمع‌آوری، حمل و دفن، به نگرشی منطقی شامل تفکیک، بازیافت و دفن بهداشتی و اصولی زباله در موارد مورد نیاز توسط متولیان امر از طریق نظارت بیشتر، حمایت و هدایت آنها.
ه- حمایت، هدایت و نظارت بر شهرداری‌ها و دهیاری‌ها برای اجرای هر چه بهتر بازیافت زباله.
و- حضور فعال‌تر متولیان ناظر (از جمله محیط زیست، دانشگاه‌های علوم پزشکی، مراکز بهداشتی، منابع طبیعی و سایر دستگاه‌های مرتبط) در سراسر استان از شهرها تا روستاها، از معابر تا اماکن، جهت همراهی، مشارکت و نظارت بیشتر بر انجام اقدامات وسیع تر در این خصوص، در مناطق شهری و روستایی استان و حضور پر رنگ‌تر استانداری، فرمانداری‌ها و بخشداری‌های جهت رفع اساسی این معضل از طریق حمایت، هدایت و برنامه‌ریزی اصولی در نقاط مختلف مازندران.
ز- حمایت و جلب مشارکت بخش خصوصی برای ورود به این مسئله جهت مشارکت با شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و تغییر نام زباله به عنوان “طلایی کثیف” به موادی بازیافتنی و تجدید پذیر، با هدف بهره‌برداری مجدد از مواد قابل بازیافت، تولید کود آلی، تولید انرژی، حفظ محیط زیست و بهداشت، کسب درآمد از بازیافت در مراحل مختلف از جمله مرحله جمع آوری، تفکیک، حمل، دفن یا سوزاندن آن در مناطق مختلف استان.
البته مواردی که بیان شد تنها با هدف توجه بیشتر به این مهم به عنوان یک دغدغه و معضل اساسی ریشه‌دار استان از دیدگاه یک محقق، یک شهروند و یک حامی محیط زیست مطرح شده تا شاید مسؤولان و متولیان امر به این مهم در آینده نسبت به گذشته توجه بیشتری کنند. چنانچه کسانی در این حوزه فعالیتی داشته یا اقدامی موثر در یک نقطه از استان در گذشته و یا حال انجام داده‌اند، قابل ستایش‌اند و آنهایی که نسبت به این دغدغه اساسی استان، عبوری گذرا داشته و می‌توانستند و کاری نکردند، بدانند باید پاسخگوی مردم خوب ما باشند./فارس
