دشتهای سبز مازندران تشنه و شوره زار/ خشکسالی دروغ نیست

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: باور خشکی و کم آبی در مازندران پرآب که میانگین بارندگی سالانه اش از بارش‌های کشور بیشتر بوده، سخت است اما باید پرسید که دشت‌های سبز استان به کدامین گناه هر روز بایر و خشک می‌شوند.

استانی که میانگین بارندگی آن دوبرابر کشور بوده، همچنان تشنه است و در دهه‌های اخیر خشک‌ترین سال‌ها را پشت سر گذاشته و تجربه کرده است واین درحالی که بخشی از آب‌های آن بدون استفاده یا تبخیر می‌شود و به هوا می‌رود و یا مستقیم به دریا می‌ریزد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که از بیش از شش میلیارد مترمکعب از منابع مازندران فقط ۷۵۰ میلیون مترمکعب از آب‌های استان معادل ۱۰ تا ۱۱ درصد مهار می‌شود و بقیه یا هدر می‌رود و یا بدون استفاده دود می‌شود و به هوا برمی خیزد.

از سوی دیگر به جز امسال که شاهد افزایش هزار هکتاری اراضی شالیزاری در مازندران بودیم، در برخی از سال‌های گذشته به دلیل تنش آبی از سطح مزارع و شالیزارهای استان کاسته شده است و شورشدن منابع آبی دیگر چالش فراروی منابع آبی به شمار می‌رود.

این درحالی است که آمارهای آب منطقه‌ای مازندران حکایت از آن دارد که طی سال‌های بعد از انقلاب ۷۰۰ پروژه تأمین آب در مازندران اجرا شد، حیدری داودیان معاون طرح و برنامه آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به اینکه در حال حاضر مسئولیت تأمین و مدیریت ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب را دارا هستیم، افزود: ۹ مجتمع آبرسانی برای تأمین آب شهرهای استان اجرا شده است.

وی در گفتگو با خبرنگار مهر ادامه داد: از مجموع پروژه‌های آبرسانی، هشت پروژه برای تأمین آب سالم در دست اجرا است و این درحالی که قبل از انقلاب هیچ تصفیه‌ای خانه‌ای نداشتیم و اکنون یک تصفیه خانه در رامسر و دو طرح در بابل و ساری در دست اجرا است که با تکمیل آن جمعیت قابل توجهی از نعمت آب شرب سالم بهره مند می‌شوند.

برخی از کارشناسان سهم ناچیز مازندران از سدسازی را برای مهار آب‌های سطحی از جمله دلایل مدیریت ناکارآمد منابع آبی مطرح می‌کنند. اکنون سد البرز، گلورد، شهید رجایی و غیره در حال آبگیری و بهره برداری است و ۱۰ سد بزرگ در کنار سدهای لاستیکی تعریف شده تا عقب ماندگی مازندران را در این حوزه جبران کند.

غفلت از آب بندان ها

توجه سال‌های اخیر مدیران به سدسازی در مازندران درحالی است که بیش از ۸۰۰ قطعه آب بندان با سطح حدود ۱۸ هزار هکتار در استان وجود دارد که توجه به لایروبی و بهسازی آن می‌تواند ظرفیتی معادل سدهای استان، ذخیره سازی آب داشته باشد.

پتانسیل‌های آبی استان شامل ۶.۵ میلیارد مترمکعب منابع در حالی است که پراکنش مناسبی از نظر مکانی و زمانی نداریم و بارش‌ها به هنگام نیست و در فصل‌های نیاز آبی با کمبود آب و در پاییز و زمستان با سیلاب مواجه هستیم

استاد کشاورزی در مازندران با تاکید بر مدیریت منابع آب در مازندران با اظهار اینکه مازندران دارای پتانسیل‌های بالای آبی است، افزود: پتانسیل‌های آبی استان شامل ۶.۵ میلیارد مترمکعب منابع در حالی است که پراکنش مناسبی از نظر مکانی و زمانی نداریم و بارش‌ها به هنگام نیست و در فصل‌های نیاز آبی با کمبود آب و در پاییز و زمستان با سیلاب مواجه هستیم.

سعید حسینی در گفتگو با خبرنگار مهر با اظهار اینکه ۶۵ درصد بارش‌ها در دشت و بقیه در کوهستان رخ می‌دهد، افزود: ذخیره برف بسیار محدود است و بسیاری از بارش‌ها در فاصله زمانی کم وارد دریا می‌شود و از سوی دیگر پتانسیل سدسازی بالایی نیز نداریم.

وی به ظرفیت آببندان برای ذخیره منابع آبی اشاره کرد و گفت: باید از ظرفیت آب بندان متناسب با شرایط استان برای ذخیره سازی آب‌ها بهره گیری کنیم و در کنار سدسازی باید به آب بندان ها توجه ویژه داشته باشیم.

وی مهار آب‌های سطحی را امری مهم برشمرد و گفت: در کنار ظرفیت آبخوان داری باید به مهار آب‌های سطحی و اصلاح الگوی مصرف توجه کنیم زیرا منابع آبی محدود به راهی هدر می‌رود و وارد دریا می‌شود و اکنون کمتر از ۱۰ درصد منابع آبی استان مهار می‌شود.

زهکشی ناچیز اراضی

حسینی شبکه و زهکشی اراضی را در مهار و مدیریت آب‌ها مهم دانست و گفت: در حال حاضر ۳۰ هزار هکتار از اراضی استان تحت پوشش شبکه زهکشی است و این سطح باید به ۲۵۰ هزار هکتار برسد درحالی طی یک برنامه ۱۵ هزار هکتار شبکه زهکشی اجرا شده است.

وی با عنوان اینکه اگر شبکه زهکشی را مورد توجه قرار ندهیم، مدیریت منابع آبی کارآمدی لازم را نخواهد داشت، افزود: باید سرعت احداث شبکه‌های زهکشی در استان رشد یابد.

این استاد دانشگاه با اشاره به مازندران قطب کشاورزی کشور محسوب می‌شود، گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد اعتبار چندانی برای حوزه شبکه‌های مرزی و رودخانه‌های استان هزینه نشده است این درحالی که بخش کشاورزی تنها بخشی است که با رشد مثبت اقتصادی مواجه است از این‌رو باید در احداث شبکه‌های مدرن اقدامی مناسب صورت گیرد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد اعتبار چندانی برای حوزه شبکه‌های مرزی و رودخانه‌های استان هزینه نشده است این درحالی که بخش کشاورزی تنها بخشی است که با رشد مثبت اقتصادی مواجه است

علاوه بر کم توجه به شبکه‌های زهکشی اراضی و سیستم توزیع منابع آبی، هدر رفت بخش قابل توجهی از آب‌های شبکه‌های توزیع آب شهری و روستایی و وجود بیش از ۸۰ هزار حلقه چاه غیرمجاز کشاورزی، تیشه به ریشه منابع آبی استان زده است و این هدررفت سرمایه ملی، مازندران را هر روز به آب تشنه‌تر می‌کند.

محمدابراهیم یخکشی مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران با اظهار اینکه طرح‌های آبی نیازمند به تهیه برنامه است، آماده سازی طرح‌ها برای اخذ ردیف‌های مالی از جمله برنامه اعلام کرد و گفت: استان‌هایی که طرح‌ها را آماده می‌کنند می‌توانند از منابع مالی استفاده کنند.

ریل گذاری خوبی در حوزه آبرسانی انجام دادیم

وی با اظهار اینکه خوشبختانه ریل گذاری‌های خوبی در زمینه آبرسانی در مازندران صورت گرفته است، افزود: از نظر آبرسانی جزو استان‌هایی هستیم که به عنوان مدل در کشور مطرح هستیم.

وی با اظهار اینکه دو مجتمع آبرسانی استان ۵۰ شهر و دو هزار روستا را پوشش می‌دهد، ادامه داد: از آب سطحی برای آبرسانی و تأمین آب شرب استفاده می‌کنیم و۹ تصفیه خانه استان ۲۰ میلیون مترمکعب ظرفیت دارد.

یخکشی به بخش سدسازی اشاره و اضافه کرد سدهایی در دست مطالعه و ساخت است و اما در کشور برای سدسازی با مضیقه اعتباری روبرو هستیم زیرا فصل منابع آب کم است و با از ظرفیت‌های منابع فاینانس و داخلی بهره گیری کنیم.

مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران همچنین با اشاره به تبصره ۱۹ و استفاده از فرصت‌های ذینفعان گفت: در بخش‌های مختلف از ظرفیت‌های تأمین منابع از سایر بخش‌ها باید استفاده کنیم و در بحث برنج طرحی را تهیه کردیم تا با استفاده از صندوق توسعه ملی در زمینه خودکفایی در تولید برنج استفاده کنیم.

وی با تاکید بر مهار آب‌های سطحی و زهکشی اراضی گفت: در بخش بهره وری آب و توسعه کشت، طرح ملی تهیه شده است و با اجرای آن در بخش برنج در کشور خودکفا می‌شویم.

جدای از طرح‌های مدیریت منابع آب که به صورت مسکن و مقطعی و یا بلندمدت و پایدار در استان در دست اجرا است، طرح‌هایی موسوم به انتقال آب‌های بین حوزه‌ای و یا سدسازی در سرچشمه‌های تأمین منابع آبی مازندران از جمله فینسک در حال غارت منابع آبی مازندران هستند و با تداوم اجرای چنین طرح‌هایی مازندران طی سال‌ها و دهه‌های آینده در لیست استان‌های خشک و کویری قرار خواهد گرفت.