“اولین همایش تجلیل از حامیان تنوع زیستی” توسط اداره کل محیط زیست استان مازندران و با همکاری اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ساری و سازمان های مردم نهاد استان و شهرستان ساری در تاریخ ۱۹ خرداد ماه ۱۳۹۴ در سالن اجتماعات اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران به انجام رسید. در این همایش آقایان مهندس فغانی رئیس اداره حفاظت محیط زیست ساری، آقای دکتر شیرزاد محمدنژاد کیاسری استادیار پژوهش مرکز تحقیقات مازندران، نماینده سمنهای شهرستان ساری در فرمانداری و مدیر عامل موسسه مردم نهاد “توسعه فضای سبز پایدار شمال”، آقای مهندس عبادی دبیر علمی شبکه سمنهای زیست محیطی استان مازندران، آقای دکتر فلاح مشاور استاندار در امور سمنها، نماینده سمنهای استان مازندران و مدیر عامل موسسه مردم نهاد ” آسان ان جی او” و آقای دکتر ناصر مهردادی رییس اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران سخنرانی داشتند. شایان ذکر است به پاس قدردانی از فعالان محیط زیستی و حامیان تنوع زیستی استان مازندران از ۶۵ نفر آنان تقدیر شد.
گزارش حاضر خلاصه سخنرانی آقای دکتر شیرزاد محمدنژاد کیاسری در این همایش است (تصاویر ۱ و ۲ ).
الف- تعریف تنوع زیستی:
تنوع زیستی حاصل دو متغییر غنا و یکنواختی است. چنانچه دو جعبه در اختیار داشته باشیم که در هر یک چهار نوع مهره رنگی وجود داشته باشد، آن دو جعبه دارای غنای یکسانی هستند. اگر در یک جعبه هریک از این چهار مهره رنگی دارای ۲۵ عدد باشد اما در جعبه دوم و
علیرغم دارا بودن ۱۰۰ مهره، فراوانی مهرههای سبز و قرمز به ترتیب برابر با ۴۰ و ۵۰ عدد باشد و دو مهره رنگی دیگر هر کدام ۵ عدد باشند،. جعبه دوم از یکنواختی کمتری نسبت به جعبه اول برخوردار است و با دارا بودن غنای یکسان (۴ مهره رنگی در هر جعبه)، جعبه اول با دارا بودن یکنواختی بیشتر از مقادیر تنوع زیستی بالاتری نیز برخوردار خواهد بود.
تصویر ۱- برگزاری اولین همایش”تجلیل از حامیان تنوع زیستی”
بشر برای افزایش تنوع زیستی که ضامن پایداری و سلامت اکوسیستم های زیستی است، نیازمند به افزایش تنوع گونهای و همراه با فراوانی قابل قبولی است که موجب افزایش یکنواختی باشد. در استان مازندران و براساس تحقیق انجام پذیرفته در طول مدت ۱۰ سال مشخص گردید این استان دارای ۲۴۰۰ گونه گیاهی است (امینی اشکوری، ۱۳۸۶)،. در سطح کشور ما نیز ۸۲۵۴ گونه گیاهی وجود دارد (مظفریان، ۱۳۷۷) که از اینرو استان مازندران ۲۹.۰۸ درصد گونههای گیاهی کشور را دارا است. از سوی دیگر از تعداد ۱۶۴ گونه پستاندار در کشور تعداد ۶۱ گونه در استان مازندران وجود داشته (۳۹ درصد)، از ۵۰۴ گونه پرندگان در کشور تعداد ۲۷۰ گونه به استان مازندران تعلق دارد (۵۳ درصد)، از ۲۰ گونه دوزیست در کشور ۹ عدد در این استان بوده (۴۵ درصد) و از ۱۹۶ گونه خزندگان در کشور تعداد ۲۶ گونه (۱۳ درصد) متعلق به استان مازندران است (مهردادی، ۱۳۹۴). شایان ذکر است اگرچه استان مازندران و دیگر استان های متعلق به منطقه هیرکانی شمال کشور به دلیل فراوانی گونههای مختلف جانوری و گیاهی نسبت به سایر استان های کشور رتبه های قابل توجهای را به خود اختصاص دادهاند، لیکن روند رو به رشد تبدیل اراضی منابع طبیعی به دیگر کاربریها، احداث معادن و به ویژه معادن شن و ماسه، پدیده زمینخواری و ویلاسازی به همراه تبدیل عرصههای منابعطبیعی به محل انباشت زبالههای خانگی، بهرهبرداریهای غیر اصولی، افزایش مصرف سموم و کودهای کشاورزی و برخی پدیدههای جهانی همانند گرم شدن کره زمین منجر به کاهش سطح و همچنین کاهش فراوانی بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری در این خطه سرسبز شده است،. از همین رو با کاهش یکنواختی گونههای مختلف گیاهی و جانوری میتوان اذعان داشت که عرصههای منابع طبیعی شمال کشور نسبت به دهههای گذشته از مقادیر کمتر تنوع زیستی و کاهش پایداری اکوسیستم مواجه شدهاند. لازم به یادآوری است وجود غنای بالا و البته همراه با کاهش فراوانی تعدادی از گونههای زیستی (کاهش یکنواختی)، موجب تشدید کاهش مقادیر تنوع زیستی است.
تصویر ۲- سخنرانی در اولین همایش”تجلیل از حامیان تنوع زیستی”
ب- کاربرد مقادیر تنوع زیستی:
حفظ تنوع زیستی در هر منطقه کلید پایداری و سلامت محیط زیست طبیعی است. در یک تحقیق ارزیابی تنوع بیمهرگان خاکزی یک هکتار از عرصههای گندم زار، کشت کلزا، باغ مرکبات تامسون و جنگلکاری بلندمازو در منطقه کیاپی ساری انجام شد. مطالعه در ارتباط با کرمهای خاکی بالغ با حفر ۴۰ پروفیل یک مترمربعی در اعماق ۰ تا ۲۰ سانتیمتری خاک و با با الک نمودن مجموعاً ۸ متر مکعب خاک و جداسازی کرم های خاکی بالغ صورت گرفت (تصویر ۳). در این بررسی مشخص شد که به طور متوسط فراوانی کرم خاکی در جنگلکاری بلندمازو، باغ مرکبات تامسون، عرصه کلزا و عرصه گندم زار این منطقه در فصل تابستان به ترتیب برابر با ۱۸۵۰۰۰عدد، ۱۰۰۰۰ عدد، ۴۰۰۰ عدد و ۱۰۰۰ عدد در هکتار می باشد (محمدنژاد کیاسری و مهرام، ۱۳۹۴).
در تحقیق فوقالاشاره مشخص گردید که به طور متوسط فراوانی بیمهرگان خاکزی در جنگلکاری بلوط، باغ مرکبات تامسون، عرصه گندم زار و عرصه کلزا به ترتیب برابر با ۲۵/۹۳۱۲ عدد، ۱۰/۹۹۵۴ عدد، ۱۵/۹۰۰۳ عدد و ۱۵/۱۴۶۸۴ عدد در هر مترمربع بوده است. همچنین متوسط زیوزن بی مهرگان خاکزی در جنگلکاری بلوط، باغ مرکبات تامسون، عرصه کلزا و عرصه گندمزار به ترتیب برابر با ۹۳۶۱/۰گرم، ۵۶۷۹/۰گرم، ۶۲۶۰/۰گرم و ۳۷۸۷/۰گرم در هر مترمربع تعیین شده است (تصاویر ۴ و ۵ ). در مجموع نتایج بررسی تنوع بی مهرگان خاکزی در این تحقیق نشان داد براساس شاخصهای تنوع شانون و سیمسون میزان میانگین تنوع بی مهرگان خاکزی به ترتیب نزولی شامل عرصه های جنگلکاری بلندمازو، باغ مرکبات تامسون، عرصه کلزا و عرصه گندمزار بوده است (محمدنژاد کیاسری و مهرام، ۱۳۹۴).
تصویر ۳- برداشت پروفیلهای جمعآوری کرمهای خاکی از عرصه کشت کلزا
تصویر ۴- برداشت نمونه های خاک جهت تعیین تنوع بی مهرگان خاکزی
تصویر ۵- جداسازی بیمهرگان خاکزی در آزمایشگاه بیولوژی خاک مرکز تحقیقات مازندران
مهندس حسن شهیدی فر ( فرزند شهید ابوالقاسم خانگاه )
چنانچه به نتایج این تحقیق توجه شود، بیشترین میزان تنوع زیستی در سطح جنگلکاری بلوط وجود دارد و از همین رو توصیه میگردد در کلیه عرصههای فاقد درخت و به ویژه زمینهای منابع طبیعی حاشیه هزاران روستای شمال کشور عملیات جنگلکاری و ایجاد حصار سبز صورت گیرد. از سوی دیگر از آنجائیکه پس از عرصه جنگلکاری، باغ مرکبات تامسون بیشترین میزان تنوع زیستی را داشته است، برای کلیه زمینهای کشاورزی با شیب بالاتر از ۱۵ درصد و در صورت فراهم بودن منابع آبی، توصیه بر ایجاد باغ با استفاده از گونههای مثمر مناسب است. برای دیگر زمینهای کشاورزی تاکید بر کاهش مصرف سموم علفکش و آفتکش، استفاده از میزان بهینه کودهای شیمیایی براساس توصیه کودی زمین، تناوب کشت، ایجاد آیش و عدم آتشسوزی کاه کلش میباشد. شایان ذکر است متوسط تعداد بی مهرگان خاکزی در هر متربع و در عمق تا۱۰ سانتیمتری از زمین های کشاورزی و عرصههای منابع طبیعی اطراف روستای کیاپی از ۱۵/۹۰۰۳ تا ۱۵/۱۴۶۸۴ عدد بوده است،. از همینرو با تخریب حتی یک مترمربع از زمینهای منابعطبیعی و کشاورزی به نابودی هزاران موجود زندهای منجر خواهد شد که ضامن تنوع زیستی و پایداری اکوسیستم های زیستی و همچنین موجب سلامتی افراد در شمال کشور است.
تصویر ۶- اهدای جوایز برای دوستداران طبیعت و حامیان تنوع زیستی
نویسنده: دکتر شیرزاد محمدنژاد کیاسری
استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
و مدیر عامل موسسه مردم نهاد ” توسعه فضای سبز پایدار شمال”
منابع مورد استفاده:
۱- امینی اشکوری طیبه. ۱۳۸۶. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی ” جمع آوری و شناسایی گیاهان استان مازندران جهت تاسیس هرباریوم باغ گیاهشناسی نوشهر”، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، ۱۱۵ صفحه.
۲- محمدنژاد کیاسری شیرزاد و فرید مهرام. ۱۳۹۴. بررسی تنوع بی مهرگان خاکزی در عرصه های جنگلکاری بلندمازو، باغ مرکبات تامسون و اراضی کشت گندم و کلزا (مطالعه موردی: مازندران- کیاپی). مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، ۱۵ صفحه.
۳- مظفریان ولی ا…، ۱۳۷۷. فرهنگ نامهای گیاهان ایران. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور. ۷۴۰ صفحه.
۴- مهردادی ناصر. ۱۳۹۴. بررسی مسائل زیست محیطی استان مازندران. اولین همایش تجلیل از حامیان تنوع زیستی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان مازندران. دسترسی در فضای اینترنت: http://mazandaran.doe.ir/Portal/Home/Default.aspx
کمتر متنی با این دقت مطالعه کردم. بسیار ممنون
آقای دکتر تعریف قابل فهم از تنوع زیستی ارائه کردید و ارتباط آن را با شرایط جنگلهای هیرکانی را به تصویر کشیدید. جالب توجه است.
دکتر سلام
برادر عزیزم، علی رغم متن روان و نگارش خوب، من از سخنرانی شما چیزی نفهمیدم. ولی شما با این جایگاه علمی و اداری می آیید توی منزل های مردم در روستاها درخت می کاری و با افتخار و شور و حال باغبانی می کنید. برادر خوبم خدا قوت.
واقعا بهره مند شدم، متن بسیار روان و رسایی رو مطالعه کردم کیاسر به داشتن امثال شما باید ببالد و از دانش شما به صورت عملی استفاده کند. موفق و موید باشید.
من از سایت چهاردانگه نیوز بسیار بسیار ممنونم. من بخش مطالب مشابه و دیگر کارهای شما را دیدم. بسیار لذت بردم و کمی هم گریستم.
امیدوارم قدر خودت را بدانی. وقتی انسانی را دوست دارند، باید بداند که به سرمایه بزرگی دست یافته است.
دوست عزیزم جناب آقای محسنی
از ابراز لطف شما سپاسگزارم.
فعالیت های بنده در قالب موسسه فضای سبز پایدار شمال است که توسط یک تیم فنی همراهی می شود. در سطح چهاردانگه نیز مدیران اعم از بخشدار محترم، رییس و معاون محترم آموزش و پرورش، شهردار محترم و اعضای محترم شورای اسلامی کیاسر و همچنین دهیاران محترم و خود سایت چهاردانگه نیوز دست به دست هم داده تا بتوانیم این حداقل را که در هرسال شامل ایجاد فضای سبز و مسابقه نقاشی در یک روستا است به انجام رسانده و اطلاع رسانی نماییم.
خوشبختانه وجود موسسه خیریه خیمه گاه اهل بیت چهاردانگه و فعالیت های موسسه زمین پاک کیاسر بسیار بسیار خوب و عالی است. امیدوارم همه ما در انجام وظیفه موفق باشیم. انشاء ا…