پایگاه خبری چهاردانگه نیوز:
خبرگزاری فارس ـ سرویس ورزشی| زورخانه‌های امروزی نشانی از زور بازوی رادمردانی است که نه برای کسب نام و نشان و نفع فردی، بلکه برای زنده نگاه‌داشتن نشان راستی و فروتنی در برابر ناتوانان و سپاس‌داری از ایزد منان و رساندن راحت و آرام به مردم شکل گرفت.
مکانی که رادمردانی در گود مقدس آن گرد هم می‌آمدند و با نیایش و ستایش اصول فروتنی، راستی، سپاس‌داری، خردورزی، نبرد با اهریمن درون و خودخواهی و مردم‌دوستی را یک، دو، سه می‌شماردند.
رخصت واژه‌ای که ورزشی و غیرورزشی به‌محض ورود به زورخانه آن را خطاب به مُرشد به زبان آورده و اجازه داخل شدن به کهن‌ترین مکان ورزشی تاریخ کشورمان را از او درخواست می‌کنند. زورخانه را همه می‌شناسند، مکانی برای اجرای برنامه‌های ورزش اصیل ایرانی همراه با مراسمات معنوی، برنامه‌هایی که ریشه در اصالت، فرهنگ و سنت‌های مردمان ایران دارد.
حال اینکه زورخانه‌ها معرف چهره‌های ماندگاری از ورزش ما هستند، کهن کسوتان و پهلوانانی که هر یک جدای از قابلیت‌های ورزشکاری دارای منش‌های والای پهلوانی نیز بوده‌اند.
اشعار و واژه‌های ماندگار به‌کاررفته شده در زورخانه‌ها را آنهایی که در گود بوده‌اند یا خارج از آن به‌خوبی می‌شناسند عباراتی که قسمت اعظم آن از زبان فردی شنیده می‌شود که به‌نوعی رهبری و مدیریت زورخانه را نیز همراه بامیاندار گود بر عهده دارد.
به مناسبت هفته پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای به سُراغ مُرشدی رفتیم که در بسیاری از گلریزان‌ها نقشی بی‌بدیل داشته است. احمد داداشی پیشکسوتی که نوای دل‌نشین ضرب و زنگ همراه بابیان پُراحساس و رسای وی برای گودنشینان زورخانه کاملاً آشناست.
فارس: از خودتان بگو؛ از چه زمانی به این ورزش علاقه‌مند شدید؟
به نام یزدان ـ یکی از پدیده‌های خوب، هنری و سودمند ذوق ایرانی ورزش باستانی است، این بنده از سال ۳۳ خورشیدی به این ورزش روی آورده‌ام. علت آن هم این بود که منزل ما نزدیک زورخانه بود و من هرچند گاه به آنجا پا می‌گذاشتم و از نزدیک این ورزش شیرین تماشایی را می‌دیدم و بافرهنگ آن آشنایی پیدا می‌کردم.
فارس: نخستین دوره آموزشی مرشدی را کجا سپری کردید؟
هنر مرشدی در این سال‌های کنونی، به‌صورت کلاس آموزشی درآمده است. آن روزگاران این هنر را مرشد از روی عشق و علاقه و هم کناری با مرشدان دیگر و ایستادم کنار سردم ها و دقت در پنجه و شعر مرشدان وقت خودبه‌خود فرامی‌گرفتند و گاهی هم برای چیرگی در این هنر به شهرهای نزدیک می‌رفتند و ضرب و شعر آهنگ مرشدان زورخانه‌های آن شهرها را می‌دیدند و به خاطر می‌سپردند و تمرین میکردند و کم‌کم به سردم می‌رسند.
فارس: ازنظر خودتان بهترین خاطره‌ای که در طول این چند سال از این ورزش داشته‌اید چه بوده ؟
خاطره‌های ما از این ورزش جوان مردانه زیاد است و نمی‌دانم کدام را بگویم. برپایی گلریزان یک خاطره است و حمایت از ناتوانان و فرودستان خاطره دیگر است و سفرهای ورزشی و شرکت در مسابقه‌های ورزشی خاطره دیگر است. همه این‌ها گفتنی و شنیدنی است و بیانگر گوشه‌هایی از تاریخ ورزش ما است.
فارس: مرشدی چه حس و حالی دارد؟
مرشدی مثل دیگر رشته‌های موسیقی کاری بزرگ و هنرمندانه است و وقتی کسی به این هنر آشنایی پیدا کرد و توانست یک‌دست ورزش را خوب اداره کند، احساس برتری می‌کند و از اینکه برابر رسم ورزش باستانی همه باید از مرشد سردم پیروی بکنند و سخن او را بپذیرند و دستور او را به اجرا دربیاورند این یک احساس یک نوع برتری به مرشد می‌بخشد و افسون بر این چون معنی مرشد هم ارشاد کننده و راهنمایی کننده است این خودش یک نوع سرفرازی به دنبال دارد و لذت‌بخش است و باعث می‌شود مرشد این رشته را پیش ببرد.
فارس: هر ورزشکار یا مرشدی در حرفه خود حتماً سرلوحه‌ای برای خودش دارد. برای شما به‌عنوان سرلوحه نام چه کسانی بیشتر مورد اهمیت بوده است؟
سرمشق‌های ما چهره‌های زیادی بوده‌اند؛ این شخصیت‌ها برخی کشوری بوده‌اند و برخی دیگر شهرستانی بوده‌اند. این سرمشق‌ها برخی پهلوان و ورزشکار بوده‌اند و برخی هم سردم نشین و ضرب‌گیر بوده‌اند. همه این‌ها مورد توجه ما بودند و آنهایی که در این رشته به‌راستی و درستی قدم می‌زدند و بلندنظر بوده‌اند و از آموزش خودداری نمی‌کردند، این‌ها سرمشق‌های ما بوده‌اند و آن‌ها سال‌ها یعنی زیر دهه ۴۰ مرشد برجسته کشور ایران جعفر شیر خدا بود که صدای او هر صبح از رادیو ایران پخش می‌شد و استفاده می‌کردیم.
فارس: اگر به سال‌ها قبل بازمی‌گشتید بازهم انتخاب شما ورزش باستانی بود؟
ورزش باستانی بعد از جمهوری اسلامی ارزش بیشتری پیدا کرد. ورزش همواره مورد نگاه ما بوده و هست برای اینکه در این ورزش افزون بر به دست آوردن سلامتی، ارزش عرفانی، معنوی و شعری و … دارد و اگر من دوباره به دوران جوانی برمی‌گشتم بدون شک همین ورزش را برمی‌گزیدم و از ویژگی‌های خوب آن همچنان برخوردار می‌شدم.
فارس: رابطه مرشد و ورزشکار در هنگام ورزش باید چگونه باشد؟
اولاً ورزشکار پاک و طاهر به زورخانه پا می‌گذارد و خدای ناخواسته اگر با نیت سو به آن مکان پا بگذارد، عقیده بر این است که آن شب حتماً آسیب می‌بیند و یا هنگام ورزش آن ورزشکار ضرب پاره خواهد شد و یا میل به سر ورزشکار خواهد خورد. بر این باور همه می‌کوشند پاک و طاهر به زورخانه پای بگذارند.
(شست‌وشویی کن و آن گه به خرابات خرام تا نگردد ز تو این دیر خراب آلوده)( به هوای لب شیرین پسران چند کنی-جوهر روح به یاقوت مذاب آلوده)( به طهارت گذران منزل پیری و مکن-خلعت شیب چو تشریف شباب آلوده)( پاک و صافی شو و از چاه طبیعت به درآی-که صفایی ندهد آب تراب آلوده )
و ورزشکاران راستین از مرشد پیروی می‌کنند و فرمان او را به جان می‌گذارند و مرشد چه‌بسا که ترتیب ایستادن ورزشکار را مشخص می‌کند و هیچ‌کس هم حق ندارد روی حرف او حرف دیگری بزند و اعتراض بکند.
فارس: خسته نمی‌شوید که مدت‌زمان طولانی ضرب می‌زنید؟
دیگر ز پهلوانی رستم سخن مگوی زیرا که عشق از همه‌کس پهلوان‌تر است. وقتی‌که کسی به رشته‌ای عشق می‌ورزد، این عشق نمی‌گذارد که از ادامه آن کار خسته بشود. این است که اگر شوق باشد آدم کار خودش را ادامه می‌دهد. یادم می‌آید آن سال‌ها که ضرب می‌گرفتیم شبی دودست و دو گروه ورزش میکردند و ما برای آن‌ها ضرب می‌گرفتیم. زمانی هم که هوا گرم بود ورزشکاران صبح زود بعد از نماز در زورخانه ورزش میکردند و مرشد برای آن‌ها ضرب می‌گرفت و مسئله‌ای هم نبود. البته یک مقدار احترام ورزشکار به مرشد و همچنین پاداش ورزشکار به مرشد این خستگی را کاهش می‌دهد.
فارس: معنویت مرشدی رو چطور توصیف می‌کنید؟
مرشدی مثل معلمی است و گود زورخانه پلیدی نمی‌پذیرد و پلیدی را دفع می‌کند. در آموزش و پرورش هم معلم دغل جایی ندارد. مرشد اگر از راه راست خدایی نکرده منحرف شود و کج برود و بخواهد بهره نادرست ( مالی و مادی و … ) از ورزشکار بگیرد. قطعاً کارش نمی‌گیرد و شکست خواهد خورد و تنها خواهد شد. از این نظر اصل بر پاک‌دلی و پاک نگهی است.
فارس: در مورد علت کوتاهی درب ورودی زورخانه‌ها بگویید.
این نکته را فراوان گفته و نوشته‌اند که کوتاهی درب زورخانه برای تمرین فروتنی است. یعنی ای ورزشکار شما اگر در بیرون از زورخانه هر پست و مقام و امتیازی داری اینجا که آمدی باید فروتنی نشان بدهی و سرت را پایین بگذاری و خمیده به این مکان مقدس پا بگذاری. ( در کوی ما شکستی دلی می‌خرند و بس – بازار خودفروشی از آن‌سوی دیگر است )
فارس: راست است که کسی بدون وضو نباید وارد گود شود؟
بله کاملاً درسته ؛ ورزشکاران باستانی همیشه پاک هستند و طهارت را به کار می‌برند و حتی با لنگ مقدس ورزشی که نماد احرام حاجی‌ها است. این لنگ به‌ظاهر قرمز حتی دستشویی نمی‌رفتند و می‌گفتند که این لنگ مقدس است و آن مکان کثیف است و نباید با لنگ به آنجا رفت. با وضو ورزش می‌کنند و پاک و طاهر باصفا هستند.
فارس:گود زورخانه نماد چه است؟
گود زورخانه هشت‌ضلعی است و دو سه مفهوم دارد. یکی اینکه ورزشکاران قدیم در یک مکانی ناپیدا ورزش میکردند و تمرین تیراندازی و جنگجویی میکردند که کسی آن‌ها را نبیند و وقتی ورزیده می‌شدند به بیرون می‌آمدند با دشمنان خاک کشور می‌جنگیدند. یکی این بود و یکی دیگر اینکه وقتی تماشاگران بالا می‌نشینند؛ این ورزشکاران داخل گود پایین‌تر و خاک‌پای تماشاگران هستند و نماد افتادگی زیاد آن‌ها است. این گود هم هشت‌ضلعی منتظم است و در هر ضلع دو ورزشکار می‌ایستند و با یک میاندار ۱۷ نفر و با حضور یک مرشد ۱۸ نفر می‌شوند و اصطلاحی داریم که در تخته‌سنگ می‌شمارند، خدای ۱۸ هزار عالم و آدم. این یعنی آغاز و پایان جهان.
فارس: راسته که اشعاری که شما استفاده می‌کنید همه‌اش آموزنده است !؟ دلیل خاصی دارد که شعرهای شما معنادار است؟
سروده‌های ما مرشدان معمولاً دلاورانه و حماسی است و روح مردانگی را تقویت می‌کند. شعرهای این مکان با مرثیه‌هایی که در حسینیه‌ها می‌خوانند تفاوت دارد. حتماً باید این شعرها دلاورانه باشد و همراه بااخلاق باشد و دروغ و ناراستی و نامردی را نفی بکند و پاکی و برادری و اخوت را آموزش بدهد. شعرها بیشتر عرفانی است. نه نوحه است و نه تصنیف و ترانه و این‌هاست بلکه بیشتر از عرفان حرف میزند و ورزشکار در عین اینکه با ورزش دست و بازوی خودش را قوی می‌کند و سینه را سپر می‌سازد با شعرهای اخلاقی و محکم مرشد روان و مغزش را هم تقویت می‌کند. این از امتیازات این ورزش است.
فارس: شما با روسای زیادی کارکرده‌اید، آیا به نظر شما عملکرد هیأت‌های مختلف باستانی در دوره‌های مختلف قابل‌قبول بوده ؟
ما در گذشته‌ها هیأت نداشته‌ایم و شور کمتر بود و بیشتر اختیارها با مرشد بود و این خالی از اشکال هم نبود. بعد از انقلاب که برای ورزش باستانی ارج بیشتری قائل شدند، اداره مرکزی یا فدراسیون برایش در نظر گرفتند، برای هر استان هیئتی و برای هر شهرستان هم همین‌طور که این هیئت‌ها رئیس داشتند و از فدراسیون بخشنامه می‌آمد و آن‌ها ابلاغ و اجرا میکردند و هرکدام از این روسا در زمان خودشان گام‌هایی برداشتند و هر چه پیش می‌رفتیم اصل تکامل را احساس می‌کردیم. یعنی رئیس هیئت‌های ورزش باستانی، امسال چهارتا نکته بیشتر بکار می‌برد تا سال‌های قبلی . به‌هرحال این خدمت‌ها ثابت نیست و در حال تکامل است.
فارس: چه انتظاری از مسؤولان برای این ورزش سراسر فرهنگی دارید؟
مسؤولان خودشان می‌دانند و فراوان سخنان ورزشکاران را شنیده‌اند. درخواست ما این است که چشم عنایتی به من دور نوش کن یعنی همچنان که به ورزش‌های فرهنگی ( فوتبال، بسکتبال و … ) می‌پردازند اندکی هم به ورزش ما توجه بیشتری بکنند. این ورزش هزینه‌های بیشتری دارد، ما ضرب می‌خواهیم، پوست نیاز داریم، ابزار ورزشی رو به فرسایش رفته و خود مدیران باشگاه و مرشدان باید دلگرم باشند که بتوانند به کار خودشان ادامه بدهند وگرنه محدود خواهد شد و کم‌کم رو به فراموشی سپرده خواهد شد.
فارس: در پایان اگر صحبت خاصی اعم از انتقاد، پیشنهاد و یا نظر خاصی دارید آماده شنیدن هستیم.
من چندی پیش در نشست روسا عرض کرده‌ام که ما باید کمتر حرف بزنیم و بیشتر عمل بکنیم و این سخنانی که در جلسات و نشست‌های ورزشی به میان می‌آید، بهترین‌هایش را برای اجرا بخشنامه کنیم و به زورخانه‌ها بفرستیم. این کار درگذشته هم بود. مثلاً تصمیم گرفته بودند که کسانی که بدنشان خال، کبودی یا تصویری دارد، این‌ها نباید با لخت شوند و حتماً باید با زیرپوش ورزش بکنند و خال روی تنشان را پنهان بکنند. همچنین الآن، گرایشی از زنان پیداشده به این ورزش ! زنان رغبت کرده‌اند و پیشنهاد کرده‌اند که به این ورزش روی بیاورند و از مراجع قم پرسیدند و آن‌ها گفته‌اند اگر عفت رعایت بشود، اشکالی ندارد که زن‌ها جدایی از مردان به ورزش باستانی بپردازند که این موضوع سبب گسترش این ورزش خواهد شد. ضمناً هم می‌دانید که دنیا به‌خوبی این ورزش آگاهی پیداکرده است و یک روز خاصی را به این ورزش ( روز جهانی ورزش باستانی ایرانی) اختصاص داده است.
به گزارش فارس؛ هفدهم شوال به مناسبت روز جنگ دلاورانه مولا علی(ع) با عمروبن عبدود در تقویم رسمی کشور به‌عنوان روز فرهنگ پهلوانی و آیین زورخانه‌ای گنجانده‌شده است.
گفتگو از مهدی رضی
/۸۶۰۵۹/ج
