پایگاه خبری چهاردانگه: تبرستان، تپورستان یا تپوران به بخشی از سرزمین‌های میان کوه‌های البرز و دریای مازندران گفته می‌شد. نام طبرستان معرب نام تپورستان بوده و به پیشینه اسکان قوم تپور، یکی از قبایل ایرانی تبار دوران باستان و یکی از طوایف سکاها بازمی‌گردد.
در پیوند با تاریخ مردم مازندران، باید به این نکته توجه داشت که پیشینه اطلاق نام مازندران به طبرستان، پس از سرایش شاهنامه بوده است و در نگاشته‌های پیش از شاهنامه فردوسی، نامی از مازندران در دست نیست و تاریخ نگاران یونانی و رومی، در گزارش‌های تاریخی خود پس از قدرت گیری اشکانیان، نام آن سامان را تپورستان خوانده‌اند.
مردمی که امروزه مازندرانی یاد می‌شوند، همان مردم طبرستان هستند. نام طبرستان معرب نام تپورستان بوده و به پیشینه اسکان یکی از اقوام سکاها و ایرانی با نام تپور، در حاشیه جنوبی دریای مازندران کنونی بازمی‌گردد.
مردم این سرزمین از دوران سکونت‌شان به مانند بسیاری از مردم سرزمین‌های مختلف برای خود اعتقادات، باورها، آداب و رسوم داشته که در کنار این فرهنگ با پیروی از گاه‌شمار محلی با عنوان تقویم “طبری، تبری” به برگزاری مناسبت‌ها و مراسم‌ها می‌پرداختند.
اول فردینه ماه، تقویم تبری آغاز شده با سال ۱۵۳۱ تبری که امروز دوم مرداد ماه سال ۱۳۹۸ همزمان با این سال عنوان می‌شود.
کارشناس مردم شناسی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با اشاره به تقویم مازندرانی بیان کرد: درگاه شماری مازندرانی که به نام فرس قدیم شناخته می‌شود که سال ۳۶۵ روز دارد و دوازده ماه و هر ماه ۳۰ روز است؛ ۵ روز به نام “پیتک” یا “پتک” این سال، ۶ ساعت و کسری کمتر از ۱ سال خورشیدی دارد و از این رو ماه‌های آن گردان است و جای هر ماهش با گذشت ۱۲۸ سال یک ماه بیشتر می افتد.
طوبی اصانلو با بیان اینکه مازندرانی‌ها سال این گاهشماری را از “ارکه ما” (آذرماه) آغاز و به “اونما” (آبان ماه) ختم می‌کنند، افزود: پنج روز “پیتک” را هم به پایان “اونما” می‌افزایند و هر یک از ماه‌ها را به ترتیب ارکما (آذرماه)، دما یا دیما (دی ماه)، وهمن ما (بهمن ماه)، نوروزما یا نرزما یا عیدما (اسفندماه)، سیوما یا فردین ما (فروردین ماه)، کرچ ما (اردیبهشت ماه)، هرما (خرداد ماه)، تیرما (تیر ماه)، مردال ما یا ملارما (مرداد ماه)، شرویرما یا شروین ما (شهریور ماه)، میرما (مهرماه)، اونما (آبانماه) می‌خوانند.
وی ادامه داد: مازندرانی‌ها نخستین روز هر ماه را “مارماه” می‌نامند و در سپیده دم آن در هر خانه مرد یا زن یا کودکی خوش قد پا به آستانه خانه می‌گذارد تا به آن خانواده، آن ماه تا آخرین روزهایش خوش بگذرد.
اصانلو با اشاره به اینکه در روز “مارما” هر ماه داد و ستد نمی‌کنند و چیزی به کسی نمی‌دهند یا نمی‌بخشند و چنین کارهایی را بدشگون می‌پندارند، افزود: چگونگی هوای هر روز از پنج روز پیتک را نشانه‌ای از هوای ماهی از پنج ماه پس از آن می‌دانند.
اگر هوای نخستین روز پیتک آفتابی باشد هوای روزهای “ارکما” را هم آفتابی می پندارند یا اگر هوای دومین روز آن بارانی باشد، هوای “دما” را بارانی می‌دانند، بهمین گونه چگونگی “وهمن ما” و “فردین ما” و “نوروزما” می‌انگارند.
همچنین هوای هر یک از روزهای طاق “کرچما” را تا چهاردهم، یعنی روزهای اول و سوم و پنجم می‌نامند.
مسئول پژوهش مردم‌شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران دوم مرداد ماه بر اساس تقویم مازندرانی را آغاز سال تقویم تبری و مازندرانی عنوان کرد و گفت: گاه‌شمار طبری براساس منابع تاریخی امسال برابر با دوم مرداد آغاز سال ۱۵۳۱ تبری قرار گرفته‌ایم.
وی یادآور شد: با مرگ یزدگرد سوم آخرین پادشاه ساسانی در این سال، اسپهبد “گیل ژاماسپی” پادشاه طبرستان برابر آئین نیاکان خود پرچم استقلال برافراشت. از آن زمان تاریخ نوین مازندران با ظهور و گسترش آئین مقدس اسلام در این قسمت از سرزمین ایران آغاز شد.
اصانلو با بیان اینکه در تقویم طبری همه ماه‌ها ۳۰ روز و یکسال طبری ۳۶۰ روز است که پنج روز به حساب نمی‌آورند، بیان کرد در فرهنگ مازندرانی ۵ روز اول فروردین ماه خورشیدی یا همان ۵ روز اول نوروز را ” پتک” می‌نامند و ارکه ماه بعد از این ۵ روز پتک شروع می‌شود یعنی از ۶ فروردین به بعد است.
این مسئول با اعلام اینکه آخرین روز سال یا در واقع چنانچه اسفندماه ۳۰ روز باشد؛ روز ۳۰ اسفند را “شیشک” می‌نامند کما اینکه آن ماه خود ۳۰ روز است، مطرح کرد: بنابراین تمام روزهای ماه‌های یاد شده ۳۰ روز است که مجموعا ۳۶۰ روز در سال می‌باشند که با این عدد ۵ روز پتک و یک روزشیشک اضافه می‌شود و با این حساب مجموع روزهای سال ۳۶۶ روز می‌شود./تسنیم
گزارش از کبریا مقدس
