اختصاصی چهاردانگه نیوز: موسسه فضای سبز پایدار از سال ۱۳۸۹ آغاز به کار نموده است. این موسسه با استفاده از مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار به فعالیت در زمینه ایجاد فضای سبز محیطهای روستایی، آموزشی و شهری پرداخته است. براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار هر فعالیت اجرایی، فرهنگی و آموزشی پایدار می بایست شامل مولفههای اکولوژیکی (علمی)، اقتصادی و مشارکت حداکثر مردم باشد.
بر این مبنا مهمترین بستر اجرای فعالیتهای توسعه پایدار فضای سبز در مناطق روستایی حیاط منازل روستایی و همچنین محیط های اداری، آموزشی، مساجد و مزار آنها است. البته در ارتباط با جذب مشارکت اهالی، ایجاد فضای سبز در منازل روستاییان می بایست با استفاده از گونه های مثمر به انجام رسیده و در سایر عرصه ها نیز با بیش از ۷۵ درصد گونه های مثمر همراه گردد.
وجود کمیته فنی در این موسسه جدای از انتخاب ارقام مناسب هر منطقه در آموزش مردم برای تهیه ترکیب خاک مناسب، چگونگی کاشت نهال، آبیاری و مبارزه با آفات و بیماری ها نقش اساسی را در طول ۵ سال ابتدای پروژه برعهده خواهد داشت. لازم به یادآوری است با مشارکت مردم جدای از قوام و سهولت اجرای عملیات، هزینه های نگهداری و پروش نهالها برعهده مردم قرار گرفته که از این منظر انجام پروژه های فضای سبز را به لحاظ اقتصادی توجیه پذیر می نماید.
هزینههای موسسه فضای سبز پایدار (F.S.P) در اجرای پروژه های خود شامل خرید نونهال های مناسب برای کاشت و تامین نهاده های ضروری در طول سالهای ابتدایی پس از اجرا است.
مقاله حاضر به ارزیابی فعالیت موسسه فضای سبز پایدار (F.S.P) در روستای کوات پرداخته است. روستای کوات در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شهر ساری از بخش چهاردانگه، دهستان پشتکوه و در حوزه آبخیز پشتکوه جای دارد. این روستا از قدمتی بیش از ۲۵۰۰ سال برخوردار است. همچنین کوات محل دفن امازاده شمسالدین بوده که در سال ۱۳۸۵ به عنوان اثر ملی ایران ثبت شده است.
براساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران که در سال ۱۳۸۵ صورت گرفت، این روستا با ۷۴ خانوار دارای ۳۶۱ نفر جمعیت است که شامل ۱۷۶ نفر مرد و ۱۸۵ نفر زن می باشد (مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵). در ارتباط با وجه تسمیه این روستا نیز در کتاب خطی تاریخ مازندران شیخ سیف الله یساری آمده است، کیوس پسر قباد است. قباد نیز معرب گوات می باشد،. در دوره پادشاهی فیروز که پدر اوست، چندی حکومت طبرستان را بر عهده داشت و در آن زمان قصبه گوات را بنا نمود (شکل۱). لازم به یادآوری است بنای شهر کیاسر را نیز به کیوس نسبت می دهند. این روستا دارای مدارس ابتدایی و راهنمایی است.
همچنین شغل اصلی اهالی کشاورزی و دامداری می باشد (خلیل ازنی، ۱۳۹۱). به منظور اجرای پروژه فضای سبز در زمستان ۱۳۹۱ تعداد ۵۰۰ اصله نهال سیب (رقم گالا) در روستای کوات کاشته شد (شکل ۲). سیب ها به تعداد ۴ عدد در هر منزل کاشته شدند. نهالهای سیب از نهالستان شیخی خریداری گردید و این فعالیتها با مشارکت اعضای شورا و اهالی روستا به انجام رسیده است (شکل های ۳ و ۴ ).
شکل ۱ – نمای کلی از روستای کوات در سال ۱۳۹۱
شکل ۲ – نهال های سیب گالا در روستای کوات در سال ۱۳۹۱
شکل ۳ – کاشت درختان سیب با مشارکت مردم در روستای کوات در سال ۱۳۹۱
شکل ۴ – آموزش نحوه آبیاری توسط آقای کواتی دهیار کوات در سال ۱۳۹۱
نتایج آماربرداری در سال ۱۳۹۲ نشان داد که میزان زنده مانی رقم سیب گالا برابر با ۸۶ درصد بوده است (شکل ۵). بررسی فراوانی نهالهای صنوبر (رقم گالا) در طبقات مختلف کیفی نشان داد که میزان کای اسکوئر جدول برابر با ۱۲.۸۰ بوده است.
از آنجائیکه میزان کای اسکوئر محاسبه شده سیب برابر با ۲۵۳.۹۲ بود، فرضیه صفر با سطح احتمال ۹۹ درصد تایید گردید و از همین رو بین فراوانی نهال ها در طبقات مختلف کیفی لااقل یک اختلاف معنی دار وجود دارد. در مرحله بعد مقایسه بین هر یک از دو طبقات با تعیین میزان Z به انجام رسیده است. هریک از مقادیر Z محاسبه شده با مقادیر زیر منحنی نرمال مقایسه شد. نتایج این تحقیق نشان داد که ۸۹ درصد از درختان گالا در طبقه کیفی خوب قرار گرفته اند (جدول ۱).
شکل ۵ – نهال های یک ساله سیب گالا در روستای کوات
براساس گزارش کمیته فنی این موسسه در سال ۱۳۹۲، آفت لیسه سیبHyponomeuta malinellus Zell.(Lep : Hyponomeutidae) یکی از آفات مهم درختان سیب منطقه است. لاروهای نوزاد این آفت بطور دسته جمعی از برگ درختان سیب تغذیه می کنند. این آفت در این روستا جمعیت کمی داشته و در حال حاضر نیازی به مبارزه شیمیایی با آن احساس نمی شود.
بیماری لکه سیاه سیب که توسط قارچ Venturia inqequlis (Cooke) ایجاد می شود نیز به صورت جزیی در منطقه مشاهده شد،. البته خوشبختانه جمعیت آنها زیاد نبوده و خسارت اقتصادی نداشتند. نتیجه کلی این تحقیق نشان داد که زنده مانی گونه سیب گالا بیش از ۸۵ درصد بوده و بیشترین فراوانی این گونه نیز در طبقه کیفی خوب قرار داشته است (سطح احتمال ۰۱/۰). براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار، فعالیت این موسسه اقتصادی است چرا که کمتر از ۱۰ درصد هزینه کل پروژه صرف خرید نهال ها شده است.
مشاوره های لازم از طریق کمیته فنی این موسسه ارائه می گردد و مابقی هزینه ها براساس فعالیت های مراقبت و نگهداری اعضای محترم شورا و کلیه اهالی محترم روستا به انجام می رسد. همچنین انتخاب گونه ها با کمک نقطه نظرات اهالی و براساس نتایج تحقیقات تعیین شده است. در مجموع این موسسه می تواند به عنوان یک مدل موفق از مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار برای ایجاد فضای سبز در مناطق آموزشی، روستایی و شهری کشور قلمداد گردد.
…………………………………………………..
شیرزاد محمدنژاد کیاسری، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
مهران افضلی، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات مازندران و عضو کمیته فنی موسسه
سید علیرضا موسوی، کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی مازندران- ساری و عضو کمیته فنی موسسه
علی اصغر قدبنان، کارشناس سازمانهای مردم نهاد فرمانداری شهرستان ساری
فرزاد کواتی، دهیار روستای کوات و عضو موسسه فضای سبز پایدار
منابع مورد استفاده:
۱- مرکز آمار ایران، ۱۳۸۵. سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۸۵، جمعیت تا سطح آبادی ها برحسب سواد، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی، ریاست جمهوری، www.amar.org.ir.
۲- خلیل ازنی حامد. ۱۳۹۱. معرفی روستای کوات. خبرگزاری چهاردانگه نیوز، کد خبر: ۹۸۱.
۳- محمدنژاد کیاسری شیرزاد. ۱۳۸۹. موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار. Http://www.nfoiran.com.
۴- محمدنژاد کیاسری شیرزاد، موسوی سید علیرضا و شعبانعلی نوروزی. ۱۳۹۲. نقش مشارکت مردمی در توسعه فضای سبز (ارائه یک الگوی موفق). مجموعه چکیده مقالات دومین همایش ملی بهار نارنج، ساری، آوای مسیح، ۱۶۱ صفحه.
