غالبا چکناواریان را تنها به عنوان رهبر ارکستر می شناسند غافل از اینکه او به عنوان آهنگساز تاکنون بیش از ۷۵ اثر شامل اپرا، سمفونی، اوراتوریو، رکوئیم، آثاری در زمینهٔ موسیقی کُر، موسیقی مجلسی، موسیقی باله، پیانو و خوانندگی و همچنین کنسرتوهایی برای پیانو، ویولن، گیتار، سلو و پیپا، در کنار موسیقی‌های متن فیلم ساخته و بالغ بر ۱۰۰ اثر با لیبل‌های گوناگون مانند آرسی‌ای، فیلیپس، اِمی و ای اس وی منتشر کرده‌است.
چکناواریان بسیاری از ارکسترهای مهم جهان از جمله ارکستر فیلارمونیک ارمنستان، “فیلارمونیک سلطنتی انگلستان”، “فیلارمونیک سلطنتی لیورپول”، “ارکستر مجلسی انگلیس”و “ارکستر سمفونیک لندن” را رهبری کرده‌است.
تولد
لوریس چکناواریان به سال ۱۳۱۶ خورشیدی از پدر و مادری ارمنی تبار در بروجرد به دنیا آمد. مادرش در سال ۱۳۱۵ در ماجرای نسل‌کشی ارمنی‌ها در یک گاری پنهان و به ایران اورده شد. در چنین شرایطی پدربزرگش به ایران آمد و پزشک آیت‌الله بروجردی شد و به رغم تفاوت دین، در کنار این مرجع جهانی همواره احساس امنیت می کرد. پدرش هم که از شوروی گریخته و به بروجرد آمده بود، با مادر لوریس ازدواج کرد.
پدربزرگش در کنار طبابت، در ساعات فراغت به نواختن ویولن می پرداخت و لوریس جوان شیفته این ساز شد و در هشت سالگی نواختن آن را آموخت. او بیشتر اوقات خویش را صرف فعالیت موسیقیایی می کرد و در ۱۶ سالگی کٌر چهارقسمتی را ساخت و بعدها در تهران اجرا کرد.
**تحصیل
او پس از طی کردن دوران ابتدایی وارد دبیرستان فیروز بهرام شد و تحصیلات موسیقی خود را از سال ۱۳۳۲ در هنرستان عالی موسیقی تهران آغاز کرد و از آنجا دانش آموخته شد.
پدر لوریس که از فرهیختگان ارمنی و صاحب تالیفاتی بود او را برای ادامه تحصیل به وین فرستاد. لوریس پیش از عزیمت، در حالیکه تنها ۱۷سال از عمرش می گذشت، ارکستر سمفونی تهران را رهبری کرد و قطعاتی از آهنگسازان مشهور جهان را به همراه این تشکل موسیقیایی به اجرا درآورد که در تاریخ تشکیل ارکستر سمفونیک تهران به نام چکناواریان به عنوان جوان ترین رهبر برمی خوریم.
پس از آموختن ویولن و پیانو در کنسرواتور موسیقی تهران، آهنگسازی را در آکادمی موسیقی وین آموخت و در سال ۱۹۶۱ با درجه ممتاز دانش آموخته شد. اندکی پس از فارغ التحصیلی، چهار اثر او برای پیانو و باله فانتاستیک برای سه پیانو و سازهای کوبه‌ای توسط دوبلینگر در وین چاپ شدند.
سال ۱۳۳۹ به ایران بازگشت و در فاصله سالهای ۴۰ تا ۴۲ در کنسرواتور موسیقی تهران به تدریس تئوری موسیقی پرداخت. در همان دوران، به مدیریت آرشیو موسیقی ملی در تهران منصوب شد و تحقیق درباره موسیقی فولکلور ایران و سازهای ملی و گردآوری آنها را به عهده گرفت.
در سال ۱۳۴۲با بورسی که از سوی کارل ارف (آهنگساز آلمانی و مبدع روش ارف برای موسیقی کودکان) به او داده شد، به اتریش برگشت و در سالزبورگ اقامت گزید و اپرای رستم و سهراب خود را تکمیل کرد. او در همه سالهای دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی در اکادمی موسیقی دانشگاههای مختلف از اتریش تا امریکا به اموختن در رشته موسیقی پرداخت.
**آثار
آثار موسیقیایی چکناواریان شامل اپرا، باله و موسیقی فیلم است که “پردیس و پریسا”، “رستم و سهراب”، “رستم و اسفندیار”، “ضحاک”، “سیاوش”، “خودکشی صادق هدایت” و “شمس و مولانا” از اپراهای او است که اپرای رستم و سهراب طی ۲۵ سال در هشت نسخه نوشته شده و در ایران برای نخستین بار در بهمن ۱۳۷۸ در پانزدهمین دوره جشنواره موسیقی فجر اجرا شده‌است.
از باله های این هنرمند شهیر می توان از “سیمرغ”، فانتاستیک”، “جشن های تخت جمشید”، “توکاتا و فوگ”، سمفونی پرسپولیس”، “سمفونی برای باله اتللو” و “کورش کبیر” نام برد.
در کارنامه هنری چکنواریان همچنین آهنگسازی برای فیلم های بلند، کوتاه و مستند وجود دارد که از جمله: “جلد مار”، “جدال در مهتاب”، “تجاوز”، “بیتا”، “هشتمین روز هفته”، “تنگسیر”، “به امید دیدار”، “بشارت منجی”، “جزیره رنگین”، “منظر ایران”، “پرتو یک حماسه”، “من ایران را دوست دارم””نیز است
چکناواریان کتاب طنزی با عنوان «خرستان» را در ۱۶۸ صفحه که شامل مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه طنز توسط نشر صدای معاصر منتشر و رونمایی کرد. وی که فردی شوخ‌طبع است، در این کتاب داستان کشوری از مجموعه خران را نوشته‌است. معرفی و جشن امضای این کتاب، ۲۱ اسفند ۱۳۹۵، با حضور اکبر عالمی، یارتا یاران و محمود دولت‌آبادی در کافه کتاب شهر کتاب مرکزی برگزار شد.
جوایز، نشان‌ها، قدردانی‌ها و تجلیل‌ها
نشان درجه یک هنر از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دریافت جایزه چنگ طلایی برای دستاورد عالی هنری در جشنواره موسیقی فجر، استاد افتخاری کنسرواتوار کومیتاس ایروان، دریافت نشان فرهنگی “مسروپ ماشتوتس مقدس” از عالیجناب وازگن یکم جاثلیق اعظم ارامنه جهان، دریافت نشان دولتی برای خدمات به زلزله زدگان از نخست وزیر ارمنستان، اعطای مدال موسس خورناتسی توسط دولت جمهوری ارمنستان به خاطر خدمات فرهنگی، دریافت “جایزه سرو ایرانی” در خانه اندیشمندان علوم انسانی و… از جمله نشانهای اعطایی به این استاد موسیقی است.
همچنین یک فیلم مستند بلند ۵۲دقیقه ای در باره زندگی هنری و اجتماعی چکناواریان با عنوان “مایسترو” (استاد) به کارگردانی وحید زارع زاده و تهیه کنندگی زهرا مشتاق تولید شد.
//۱۸۹۹/۹۹۱۹
