معرفی مرثیه سرایان چهاردانگه(۱)/ نشاطی هزار جریبی
پایگاه خبری چهاردانگه نیوز: به مناسبت فرا رسیدن ماه محرم، ماه خون و قیام حسینی ، مرثیه سرایان نامدار چهاردانگه ای معرفی می شوند. امید است، مداحان از اشعار آنها در ماه محرم استفاده نمایند.
نشاطی هزار جریبی
میرزا عباس معروف به بابا متخلص به نشاطی در سال ۱۲۰۰ هجری قمری در روستای سرخ ده چهاردانگه متولد شد.(سرخ ده .{ دهی از چهاردانگه از دهات هزارجریب مازندران . (از ترجمه ی سفرنامه ی مازندران و استراباد رابینو ص ۱۶۵). دهی ازدهستان پشتکوه سورتیجی بخش چهاردانگه ی شهرستان ساری . دارای ۱۲۰ تن سکنه . محصول آن غلات ، صیفی . آب آن از چشمه و قنات است . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج ۳).نام قریه ای است در ولایت هزارجریب نزدیک به دامغان . (آنندراج ) اکنون این روستا به استان سمنان الحاق شده است.) بنقل فاضل معاصر میرزا محمد علی معلم اصفهانی صاحب کتاب مکارم- الاثار در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری متولد و برخلاف شغل پدرش که زراعت پیشه بود برحسب استعداد فطری به مکتب محل رفت در نزد آخوند محل که سواد کمی داشت قران و ادعیه و چند کتاب را خواند.او درذم کودکی که سر او را شکست شعر زیر را گفت:
ای آنکه مرا بسنگ سر میشکنی روباهی و مغز شیر نر میشکنی
ملا مکتب که از ذوق شعری بی بهره بود او را فلک نمود و میرزا عباس در ذم مکتبدار این شعر را گفت:
ریش مولانا شبیه دم خرماند همی از خریت خر مراو را چون پدر ماند همی
بعد از این ماجرا مکتب محل را رها نموده به ساری عزیمت نمو و مشغول فراگیری صرف ، نحو ، ریاضیات ، معنی بیانو تفسیر قرآن شد و با هوش سزشاری که داشت علوم متداول عصر را در ساری به خوبی فرا گرفت . در همین شهر به حضور فتحعلیشاه بار یافت و شعری در مدحش سرود و مورد توجه قرار گرفت و همراه وی به تهران رفت و در پایتخت به مدایح سلطان و امراء و هجو بعضی از اشخاص روزگار میگذرانید و از این؟؟؟ ثروتی بدست آورده و با گرفتن دهکده ی (تلو کلا)بعنوان تیول از دربار زندگی مرفهی برایش مهیا شد.
وی دوازده پسر داشت که هریک را به مناسبتی تخلص شعری داده بود.
هدایت در مجمع الفصحاء درباره ی نشاطی مینویسد:
«طبع خوبی داشته لیکن تتبع کم کرده و سالهاست که نظیر او شاعری طامع دیده نگردید اهاجی ملیحه و قطعات فصیحه بسیار دارد.»
نشاطی علاوه بر مدح فتحعلی شاه و محمد شاه معتمد الدوله منوچهر خان گرجی از امرای عصر خویش را نیز مدح کرده است.
آقا محمد علی مذهب اصفهانی مؤلف تذکره یخچالیه و مدایح معتمدیه در ضمن اشاره به شرح حال نشاطی مینویسد:
در زمانیکه چاپخانه سنگی در دار الخلافه به سال ۱۲۴۴ هجری قمری تأسیس شد از جمله کتبی که به چاپ رسید دیوان نشاطی خان بود که با صرف چهارصد تومان وجه بنفقه معتمد الدوله از شصت هزار بیت اشعار نشاطی تعداد شش هزار بیت آن انتخاب میرزا عباس نشاطی هزار جریبی مازندرانی از شعرای بزرگ دوران قاجاریه و با مقدمهای که میرزا محمد بن فتحعلی لواسانی در شرححال شاعر نوشته بود طبع و نشر گردید و تصویر نقاشی شده نشاطی هم در اول دیوان به چاپ رسید.این دبوان با وصف آنکه چاپ شد به قدری کمیاب است که در حکم نسخ خطی باید آنرا محسوب داشت.
اعتماد السلطنه در جلد سوم منتظم ناصری تاریخ درگذشت او را بسال ۱۲۶۲ هجری ثبت کرده است.نمونه آثارش اینست. ۱- طاهری شهاب سید محمد- مجله ارمغان » دوره سی و هفتم، مرداد و شهریور ۱۳۴۷ – شماره ۵ و ۶ ،(۲۶۷ تا ۲۷۲)
دیوان نشاطی سرشار از مراثی جانسوز اهل بیت می باشد و شروع دیوان نشاطی با مرثیه ای برای امام حسین (ع) آغاز می گردد. در این جا نمونه شعر نشاطی خان از کتاب دیوان شعر او آورده می شود. ( مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی)
دیوان نشاطی با این ابیات شروع می شود
بــــرخواست باز نـــاله ز کروبیان همـــه از عرش و عرصه ی کـــــــون و مکــــــان همه
بـــــــــــرخواست باز غلغله روز رستخیز بر وحش و طیر و دام و ددو انس و جان همه
بــرخـــواست باز زلزله یوم حشر و نشر در ملک شـــــرق و غرب و زمین و زمان همه
بـــگریستند بــــــاز به یکبــــــــار زار زار لا هــــوتیــــــان ز کــــرده نــــــاسوتیان همه
بــــــاز از مکان عـــالم امکان در این الم افتـــــــاد بــــــانک غلغله در لامکـــــــان همه
بـــــاز از غریبی سبط رسول امین بدهر یکباره محو شــــد خط امـــن و امـــــان همه
سلطان مشرقین و جهانــــــدار مغربین دارای شـــــــــــرع و خســــــرو دین حسین
پست عالی‌ای بود. چنین هم‌ولایتی‌های پراوازه‌ای داشتیم و خود بی‌خبر از وجودشان بودیم.