یک صنعت و صد فایده در مازندران اما هزار افسوس!
ایسنا/مازندرانزیر درختی نشسته و سبدهای میوه را از پرتقال و نارنگی پر می‌کند. در چهره او هم نشانی از خوشحالی می‌توان یافت و هم‌نگرانی باغداری که از یک سو شادمان است که حاصل دسترنجش به ثمر نشسته و از سویی دیگر نگران فروش محصولات می‌گوید میوه، زیاد روی درخت ماندگار نیست خدا کند که خریداری مناسب از راه برسد.
به گزارش پایگاه خبری چهاردانگه، به نقل از ایسنا، هر ساله و همزمان با شروع فصل پائیز تکاپوی کشاورزان مازندرانی برای فروش محصولات باغی آغاز می‌شود اما کمبود صنایع تبدیلی بزرگترین چالش باغداران است چراکه تمام محصولات باغی به صورت خام فروخته و راهی بازار می‌شوند و در این بین سود واقعی از آن دلالان است.
وجود صنایع تبدیلی از این حیث دارای اهمیت است که می‌تواند نقش مکمل را در توسعه کشاورزی ایفا کرده و سبب افزایش بهره‌وری شود. ارزآوری، اشتغال، ایجاد ارزش افزوده، کنترل بازار، درآمدزایی، کاهش چشمگیر ضایعات محصول، حذف واسطه ها و جلوگیری از خام فروشی از جمله امتیازات صنایع تبدیلی و تکمیلی است که متاسفانه علی رغم نقش و جایگاه ویژه هنوز در استان مازندران توسعه نیافته است.
کشاورزی امروزه به صرفه نیست
یک باغدار مازندرانی معتقد است: کشاورزی امروزه دیگر به صرفه نیست چراکه به اندازه تلاش خود نمی‌توانید دستمزد دریافت کنید. هرس، آبیاری، کوددهی، سمپاشی، نهال‌کاری و غیره اقداماتی است که باغدار باید در طول یکسال زراعی انجام دهد که هریک مشمول هزینه‌های گزافی است.
مرتضی اسلام پناه در گفت‌وگو با ایسنا درباره دغدغه باغداران گفت: با همه مصائب بخش کشاورزی، محصول را پرورش می‌دهیم سپس غصه داریم که خریداری پیدا شود و محصول را با قیمت مناسب خریداری کند تا دخل و خرجمان با هم بخواند.
وی ادامه داد: باغداران ناچارند از ترس ضایع شدن محصولاتشان، هرطور و به هر قیمتی شده حتی ناچیز محصول را به فروش برسانند چراکه بازه زمانی معینی برای برداشت وجود داشته و محصولات باغی قابلیت ماندگاری روی درخت را ندارند، در واقع سود واقعی را دلالان می‌برند.
ضایعات محصولات کشاورزی ۱۵ میلیون گرسنه را سیر می‌کند
بر اساس آمارها ۱۳۰ میلیون تن محصول کشاورزی در کشور تولید می‌شود که حدود ۳۰ درصد آن یعنی رقمی بیش از ۳۶ میلیون تن محصول به ضایعات تبدیل می‌شود. طبق آخرین آمار سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی (FAO)ایران رتبه نخست هدر رفت ضایعات محصولات میوه و تره‌بار جهان را به خود اختصاص داده و برآوردها درباره ضایعات بخش کشاورزی نشان می‌دهد موادغذایی از دست رفته به طور تقریبی می‌تواند جان بیش از ۱۵ میلیون انسان گرسنه را نجات دهد.
همچنین اطلاعات و ارقام نشان می‌دهند میزان آبی که در بخش ضایعات محصولات باغی از دست می رود معادل ۳.۹ میلیارد مترمکعب بوده و این در حالیست که حتی برای برخی مناطق تامین یک مترمکعب آب بسیار اهمیت دارد و حیاتی است.
متأسفانه نیمی از ضایعات محصولات کشاورزی کشور در فاصله مراحل کاشت تا برداشت از چرخه مصرف خارج می‌شوند که این مسئله متأثر از کمبود تجهیزات، فرسودگی ماشین آلات کشاورزی و نقصان در مرحله فرآوری و بسته بندی استاندارد رخ می‌دهد.
بر این اساس وجود صنایع تبدیلی برای جلوگیری از هدر رفت منابع غذایی و آبی اهمیت بسزایی داشته و کمک شایانی به افزایش تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده بالاتر خواهد کرد.
مشخص نبودن تعداد صنایع تبدیلی فعال استان مازندران
مدیر صنایع کشاورزی جهاد کشاورزی مازندران تعداد مجوزهای صادره در بخش صنایع تبدیلی تا پایان سال ۹۷ در استان را برابر ۲ هزار و ۶۹۱ واحد برشمرد و اظهار کرد: مجموع ظرفیت اسمی کل واحدهای استان در سال ۹۷ رقمی معادل ۹ میلیون و ۲۸۷ هزار و ۳۰۴ تن است.
پرویز موسی نژاد در گفت‌وگو با ایسنا بیشترین صنایع تبدیلی را در حوزه زراعی و کمترین را مربوط به حوزه شیلات عنوان و تاکید کرد: شالیکوبی، سورتینگ میوه و مرکبات و سردخانه نیز در این دسته بندی قرار دارند که در این راستا بیش از ۲۰ هزار اشتغال ایجاد شده است.
وی با بیان اینکه آمار دقیقی از تعداد صنایع تبدیلی فعال استان در دست نیست، خاطرنشان کرد: متاسفانه یکی از ضعف‌هایی که در بخش صنایع تبدیلی کشاورزی وجود دارد این است که پایشی در زمینه فعالیت و عدم فعالیت صنایع وجود نداشته و آمار استان از این حیث دچار نقص است.
صنعتی شدن راهبرد توسعه اقتصاد در کشورهای پیشرفته
استاد اقتصاد دانشگاه مازندران معتقد است: حرکت به سمت صنایع و صنعتی شدن راهبرد توسعه اقتصادی در کشورهای پیشرفته دنیاست چراکه ارزش افزوده در این بخش بسیار بیشتر از روش سنتی است.
مهدی بشارتده سلوطی در گفت‌وگو با ایسنا، درباره رویکرد کشورهای پیشرفته تصریح کرد: در این کشورها توسعه اقتصادی برپایه صنعتی شدن تعریف شده و نگاه سنتی معنا ندارد و آنچه موجب صنعتی شدن کشورهای صاحب نام اقتصاد شده تحول تکنولوژی مبتنی بر دانش و توانایی است.
وی به بررسی ارتباط تنگاتنگ بین صنعت و کشاورزی پرداخت و تاکید کرد: صنعت و کشاورزی به موازات هم حرکت می‌کنند به این معنا که توسعه کشاورزی در قبال توسعه صنعتی محقق شده و پیشرفت صنعت نیز حول کشاورزی تحقق می‌یابد در واقع هر کشوری که در کشاورزی حرفی برای گفتن دارد به یقین در کنار آن از یک صنعت توانمند برخوردار است.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی رویکرد کشور آلمان و چین را به عنوان نمونه مطرح کرد و افزود: کشورهای آلمان و چین در زمینه ادوات و ماشین آلات کشاورزی حرف اول را می‌زنند چراکه تکنولوژی آن‌ها متناسب با کشاورزی است و ملزومات اولیه برای تحقق توسعه کشاورزی از معبر صنعت تهیه می‌شود.
بشارتده با بیان اینکه در کشورهای پیشرفته امنیت ملی در گرو امنیت غذا بوده و از این منظر کشاورزی اهمیت ویژه دارد، گفت: به همین دلیل توسعه کشاورزی مکمل صنعت شناخته می‌شود اما در ایران توسعه صنعتی نسبتی با الگوهای جهانی ندارد و ارتباط آن با کشاورزی مغفول مانده است.
وی جلوگیری از ضایعات محصول را یکی از مزایای صنایع تبدیلی برشمرد و خاطرنشان کرد: افزایش یکباره تولید در نبود صنایع تبدیلی، برداشت غیر اصولی، حمل و نقل و انبارداری نامناسب و نیز فقدان سردخانه های مجهز از دلایل اتلاف محصولات کشاورزی است.
وی جلوگیری از خام فروشی، ارزآوری و ایجاد ارزش افزوده را فواید دیگر صنایع تبدیلی دانست و بیان کرد: مازندران با تولید ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار تن مرکبات سهم بسیار اندکی از صنایع تبدیلی دارد چراکه گونه تامسون که سهم عمده پرتقال استان را شامل می‌شود قابلیت تازه خوری داشته و در صنایع تبدیلی کاربرد ندارد ضمن اینکه به دلیل ارزآوری پائین قابلیت صادرات نیز برای این محصول میسر نیست.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی با تاکید بر اینکه کشورهای پیشرفته در بکارگیری ارقام محصولات، وجه صادرات و صنایع تبدیلی را مدنظر قرار می‌دهند، گفت: خام فروشی در این کشورها معنا ندارد چراکه به این باور رسیده‌اند که حلقه نهایی ایجاد ارزش افزوده، تولید و فروش کالای نهایی است.
بشارتده سلوطی به صادرات خام زعفران و گوجه اشاره و تاکید کرد: اگر محصول نهایی صادر شود هیچ گاه مواد اولیه از کشور خارج نشده و بنابراین نگرانی از بابت کمبود عرضه و نیاز داخلی به وجود نمی‌آید و مازاد تولید وارد صنایع تبدیلی شده و در نتیجۀ صادرات کالای نهایی ارزآوری، اشتغال و درآمدزایی خواهد شد.
وی با بیان اینکه در خام فروشی، منابع از کشور خارج می‌شود، تصریح کرد: علاوه بر این موضوع، خام فروشی سبب کاهش سود و صرفه کشاورز شده و بهره اصلی نصیب دلالان می‌شود بنابراین ایجاد و رونق صنایع تبدیلی در واقع حذف دلالی را به ارمغان خواهد داشت.
کشاورزی مازندران با نگاه سنتی مدیریت می‌شود
این کارشناس اقتصاد کشاورزی با انتقاد از اینکه کشاورزی استان هنوز با نگاه سنتی مدیریت می‌شود، افزود: انتصاب مدیرانی که توانمندی و رتبه مدیریتی آنان از سطح کشاورزی مازندران بالاتر بوده و نگاه صنعتی و بازرگانی به کشاورزی داشته باشند، می‌تواند به توسعه کشاورزی استان کمک کند.
بشارتده سلوطی عملکرد مدیران بخش کشاورزی را تنها در ارائه گزارش و آمار دانست و تصریح کرد: تحقیق درباره مجوزهای صادر شده قارچ گونه و نیز عملکرد ضعیف صنایع تبدیلی ایجاد شده در استان به وضوح بیانگر نبود نظارت در این حوزه است.
وی با ذکر مثال واحدهای شالیکوبی استان مازندران به تشریح عدم نظارت پرداخت و تاکید کرد: بررسی و بازبینی فعالیت و یا نبود فعالیت این واحدها، بروز نبودن دستگاه‌ها و توجه نکردن بر کاهش ضایعات محصول تولیدی در شالیکوبی‌ها به وضوح بیانگر حلقه مفقوده نظارت است.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی با یادآوری اینکه کشاورزی تنها کشت کردن نبوده و نیازمند نگاه صنعتی و بازرگانی است، خاطرنشان کرد: رویکرد ایجاد ارزش افزوده، تولید محصول نهایی و جلوگیری از خام فروشی با استفاده از صنایع تبدیلی با اهداف صادراتی نگرش و بینش مفقوده مدیران استان است.
به گزارش پایگاه خبری چهاردانگه، به نقل از ایسنا، در پایان ذکر این نکته خالی از لطف نیست که هر چند مازندران همواره از استان‌های پیشگام در حوزه کشاورزی کشور بوده و موضوع افزایشِ تولید، بهره وری و حمایت از تولیدات داخلی در بخش کشاورزی از شاخص‌های پایه در تصمیم سازی‌های کلان کشور به شمار می‌رود اما به نظر می‌رسد صنایع تبدیلی در این استان ساز و کار مناسبی نداشته و متولی مشخصی ندارد چراکه این مهم از دید مسئولان مغفول مانده و علیرغم اهمیت فراوان و مزایای بسیار متنوع توجهی به آن نمی‌شود.
همچنین به گفته بسیاری از کارشناسان، صنایع تبدیلی حلقه مفقوده اقتصاد کشاورزی کشور است چراکه غالب محصولات کشاورزی اعم از زراعی، باغی، دامی و شیلاتی با قابلیت تازه خوری و منحصرا به شکل خام فروشی عرضه می‌شوند.
