در کتاب تاریخ تبرستان نوشته ابن اسفندیار(تالیف ۶۱۳ ه ق)، کتاب تاریخ تبرستان، رویان و مازندران نوشته ظهیر الدین مرعشی(قرن نهم)، تاریخ تبرستان نوشته اعتماد السلطنه(تالیف در سال ۱۳۱۱ ه ق) سفرنامه ایران و روسیه نواحی شمالی ایران نوشته ملکونوف روسی ( سال ۱۲۷۷ ه ق) نامی از چهاردانگه برده نشده است و تمام اتفاقاتی که در این منطقه رخداد، تحت عنوان هزار جریب نوشته شده است.
اکثر پژوهشگران معتقدند هزار جریب تاریخی به دو بخش عمده دودانگه و چهاردانگه تقسیم شده است به همین دلیل تا مدتها در نوشته ها چهاردانگه و دوانگه هزار جریب آورده شده است.
در مورد وجه تسمیه دودانگه و چهاردانگه چنین نقل می کنند: «محمود میرعمادالدین دو زن داشت از یکی دو فرزند و دیگری چهارفرزند بعد از مرگ وی هزار جریب بین فرزندان وی تقسیم شد و به صورت چهار دانگه و دو دانگه مشخص گردید ».( افضل الملک – رکن الاسفار ص ۱۴۴) و این وجه تسمیه مورد پذیرش عموما محققین محلی است.
برای اینکه مطلع شویم از چه زمانی دودانگه و چهاردانگه بین مردم مصطلح شده است به بررسی اسناد قدیمی پرداختیم. قدیمی ترین سندی که تا الان به دست ما رسیده و کلمه چهاردانگه در آن قید شده است، مربوط به فروش یک قطعه زمین در روستای سفید کوه می‌باشد(روستای سفید کوه در نزدیکی روستای اراء واقع شده بود.)
این فروش نامه در سال ۱۰۳۴ ه ق نوشته شده است. شاهرخ میرزا به همراه کدخدایان قریه سفید کوه ملک تحجیر دشت را که از توابع روستای اراء بود از امیر تیمور ابن میرافضل الحسینی خریداری کردند که توسط رفیع الدین نوشته شده است.(نقش روستای اراء در خطه ولایتمدار مازندران، سید ابوالحسن شفیعی، ص۴۶)
سند دیگری که در آن کلمه چهاردانگه به تنهایی قید شده است، فروش یک قطعه زمین گندم زارعی واقع در اوشاب چوپین آب دره نسام که توسط محمد صالح خلف میرزا علیشاه به پنج پسر میرعلی ارایی فروخته شد. تاریخ این سند رمضان ۱۱۳۶ ه ق می‌باشد. .(نقش روستای اراء در خطه ولایتمدار مازندران، سید ابوالحسن شفیعی، ص۴۶)
در این سند فقط چهاردانگه نوشته شده است که نشان می دهد که کلمه چهاردانگه دیگربین مردم منطقه جا افتاده است به همین دلیل چهاردانگه هزار جریب نوشته نشده است.
نویسنده:حامد خلیلی ازنی
