خرس قهوه ای ، یکی از حیواناتی است که نسبت به دیگر حیوانات بزرگ جثه از فراوانی بیشتری در حیات وحش بخش چهادانگه برخوردار بوده و تعدادی نسبتاً زیادی از آن در این ناحیه زندگی می کنند. در زبان مازندرانی به این حیوان « اَش » می گویند.
مشخصات: جثه بسیار بزرگی دارد (خرس قهوه‌ای بزرگ‌ترین گوشت‌خوار ایران است)، گوش‌ها کوچک، گرد و دم نامشخص است. این خرس رنگی متفاوت از قهوه‌ای تیره تا زرد بور دارد. در مناطق غرب ایران، رنگ اکثر خرسها روشن‌تر از مناطق شمالی است. بچه‌ها عموماً قهوه‌ای تیره‌اند و در ناحیه یقه آنها قسمت روشنی مانند خرس سیاه مشاهده می‌شود (خرس قهوه‌ای در دنیا چند زیر گونه دارد که از میان آنها می‌توان از خرس کودیاک و خرس گریزلی، که با ۷۸۰ کیلوگرم بزرگ‌ترین گوشت‌خوار جهان است نام برد.)
اندازه‌ها: سر و تنه ۱۷۰ تا ۲۵۰ سانتی‌متر، دم ۶ تا ۱۴ سانتی‌متر، ارتفاع ۹۰ تا ۱۱۰ سانتی‌متر، وزن ۱۰۰ تا ۲۵۰ کیلوگرم (جثه خرس ماده بسیار کوچک‌تر از خرس نر است).
زیستگاه: مناطق جنگلی خزر، ارسباران، زاگرس، علفزارهای مرتفع کوهستانی نزدیک جنگل، دره‌های پایین دست جنگل.
پراکندگی: از خراسان شمالی تا آذربایجان، و از آذربایجان تا لرستان، خوزستان و فارس.
پراکنش جهانی: آمریکا، اروپا، آفریقا و آسیا. مانند گرگ و روباه معمولی بیشترین پراکندگی را در بین پستانداران زمینی دارد.
عادات: شبگرد است. در مناطقی که آرامش کافی داشته باشد، روزها نیز مشاهده می‌شود. به صورت انفرادی زندگی می‌کند، خرس ماده اغلب با بچه‌ها دیده می‌شود. لانه خود را در شیب‌های کوهستانی در بین سنگ‌های بزرگ انباشته شده، سوراخ‌های طبیعی، غارها، و یا در میان ریشه درختان انتخاب می‌کند. در بسیاری اوقات خودش نسبت به حفر لانه اقدام نموده و کف آن را با گیاهان خشک می‌پوشاند. بسیار قوی است. می‌تواند مسافت زیادی را چهار دست و پا با سرعتی متجاوز از ۵۰ کیلومتر بدود. در موقع نزاع و بازی اغلب روی دو پا می‌ایستد. قادر است از درختان کوتاه بالا برود و شناگر ماهری است.
غذا: همه چیزخوار است، رژیم غذایی بستگی به منابع غذایی قابل دسترس دارد. اغلب از مواد گیاهی نظیر میوه‌ها، ریشه، دانه، جوانه، و مواد حیوانی از قبیل حشرات، مهره‌داران بزرگ و کوچک، نوزاد پستانداران بزرگ، ماهی، دام، لاشه حیوانات، و زباله تغذیه می‌کند. در منطقه پالون گردن واقع در البرز مرکزی لاشه یک گاو اهلی بالغ که توسط خرس شکار شده بود، در پارک ملی گلستان قسمتی از لاشه نوزاد چند روزه مرال که خرس آن را خورده بود و در شمال مسجد سلیمان لاشه چند گوسفند که توسط خرس کشته شده بودند توسط مؤلف مشاهده و ثبت شد. خرس قهوه‌ای به خوردن عسل نیز علاقه زیادی دارد. در فصل بهار که گیاهان می‌رویند، مانند علف‌خواران از علف‌های تازه و قارچ تغذیه می‌کند. با استفاده از ناخن‌های بلند و خمیده‌اش، حشرات را از زیر پوست درختان و شکاف سنگ‌ها بیرون می‌کشد، لانه جوندگان را می‌کند و آنها را شکار می‌کند. در اواخر تابستان و پاییز معمولاً خرسها در مناطق پایین‌دست جنگل یا دره‌ها که میوه‌های وحشی فراوان است، ساکن می‌شوند. آثار شکستگی شاخه‌های درختان میوه و مدفوع خرسها در این مناطق مشاهده می‌شود.
تولیدمثل: جفت‌گیری غالباً در اوایر فصل تابستان شروع می‌شود، در این فصل صدای جیغ مانند خرسها به گوش می‌رسد. نر و ماده یک تا سه هفته با هم زندگی می‌کنند. مدت آبستنی حدود هفت تا هشت ماه است و غالباً در موقع خواب زمستانی یک تا چهار و معمولاً دو نوزاد می‌زاید. نوزادان بسیار کوچک و نارس هستند. وزن آنها حدود ۳۰۰ تا ۶۰۰ گرم است. چشم‌ها در یک ماهگی باز می‌شوند. سه تا چهار ماه شیر می‌خورند و تا دو سالگی وابسته به مادر هستند. بچه‌ها پس از ترک مادر به مدت دو تا سه سال با هم زندگی می‌کنند. نرها در چهار سالگی و ماده‌ها در سه سالگی بالغ می‌شوند. خرس ماده معمولاً هر دو تا سه سال یک بار می‌زاید. طول عمر خرس حدود ۳۰ تا ۴۵ سال است.
وضعیت فعلی: خرسها به دلیل استفاده از منابع غذایی مختلف، زندگی در مناطق دور از دسترس و صعب‌العبور جنگلی و کوهستانی، شبگرد بودن نداشتن دشمنان طبیعی و خواب زمستانی از جمعیت خوبی برخوردارند و در حال حاضر خطری جدی نسل آنها را تهدید نمی‌کند. در منطقه گلستانک واقع در البرز مرکزی در یک روز می‌توان تعدادی خرس قهوه‌ای را مشاهده کرد.
خرس قهوه ای – پناهگاه حیات وحش دودانگه چهادانگه – عکاس: حسین خادمی
خرس قهوه ای – ارتفاعات کوه چهارنو، « منطقه سیوگوسره » – عکاس: کمیل قاسمپور
خرس قهوه ای – ارتفاعات کوه چهارنو، « منطقه سیوگوسره » – عکاس: کمیل قاسمپور
خرس قهوه ای – پناهگاه حیات وحش دودانگه چهادانگه – عکاس: حامد تیزرویان
خرس قهوه ای – پناهگاه حیات وحش دودانگه چهادانگه – عکاس: کمیل قاسمپور
متن گزارش:
باسلام
در تاریخ ۱۳۹۴/۱/۲۱ که تنهایی از روستای لنگر در مسیر رودخانه از ضلع شرقی به کوه شاهدژ رفته بودم، نزدیک چکل معروف «عاروس دکته»، دو خرس خاکستری به فاصله چهارصد متری دیدم. یکی خیلی گنده تر از یکی دیگر بود. حدود ده دقیقه به من زل زدند و بعد به سمت جنگل سرازیر شدند. من هم خیلی عادی ایستادم و تنها نگاه می کردم. معمولًا خرسها کاری به آدم ندارند. به شرطی که آنها را عصبانی نکنیم.
……………………………………………..
چهاردانگه نیوز: متاسفانه رفتار حیوانات وحشی از جمله خرسهای اطراف قله شاهدژ (و رشته کوه چهارنو و یا در هر کجای دیگری از جنگل مازندران) که هر ساله به تعدادی از افراد محلی از جمله به چوپانان حمله می کنند، به هیچ وجه قابل پیش بینی نیست. لذا اکیداً توصیه می شود در مواجهه با خرس و یا پلنگ، ضمن حفظ خونسردی به آرامی به سمت عقب بروید و از حیوان وحشی دور شوید.