اختصاصی چهاردانگه: قبل اختراع دستگاه چاپ، کتاب ها توسط کاتبان خوش خط به نگارش در می آمد. در این فرصت تعدادی از کاتبان چهاردانگه در دوره قاجار معرفی می شوند.
۱)محمدباقرابن محمدجواد هزارجریبی تلمادره ای:
الف) کاتب کتاب مطول در موضوع بلاغت و بامتن عربی با خط نستعلیق درسال۱۲۳۲قمری به کتابت در آمد.
ب) جلاء العیون درموضوع تاریخ وبا متن فارسی به خط نستعلیق درسال ۱۲۴۶قمری به کتابت درآمد.
ج) علم الیقین فی اصول الدین در موضوع اعتقادات و با متن عربی با خط نستلیق درسال ۱۲۴۳در مدرسه حاجی ابراهیم بارفروش به کتابت درآمد.
د) قره العیون فی اعزالفنون در موضوع اعتقادات و بامتن عربی با خط شکسته نستعلیق درسال ۱۲۴۰ به کتابت درآمد.
۲) محمد باقرابن عبدالجواد تلمادره ای:
شرح هدایه الحکمه در موضوع فلسفه و با متن با خط نستعلیق درسال۱۲۳۱قمری به کتابت درآمد.
۳) محمدباقر ابن ملاقربان هزارجریبی چهاردانگه:
شرح لمعه درموضوع فقه و با متن عربی با خط نستعلیق درسال۱۲۲۳قمری درمدرسه سعیدآباد به کتابت درآمد.
۴) محمدکاظم ابن رمضان هزارجریبی بردی:
شرح لمعه با خط نسخ ۱۲۶۰قمری به کتابت درآمد و چند برگ آخر احادیث قدسی به خط محمدکاظم بردی مرجود است.
۵) محمدتقی ابن عبدالوهاب هزارجریبی تلمادره ای:
شرح لمعه با خط نسخ با حاشیه نویسی مفصل در سال۱۲۳۹ قمری به کتاب درآمد.
۶) علی اکبر چالویی:
کاتب قرآن خطی در سال ۱۲۳۴قمری به کتابت در آورد که در بر دارنده تمامی سوره ها به همرا ترجمه می باشد البته دارای حاشیه بسیار زیبا و کاملی است که شامل شان نزول و گذاره های تاریخی است اگر مورد بررسی قرار گیرد مستقلا تفسیر روایی جداگانه ای است. واقف آن کربلای قاسمعلی جد آقای مهدی شهریاری چالویی می باشد.
۷) سیدمحمد حسینی ارایی:
سید محمد ابن میر محمدباقر ابن میرقادر ابن میرابومحمد که در روستای ارا متولد و در یکی از روستاهای اطراف مازندران(زرین آاباد) فوت کردند اجداد او از کردستان به سبزوار واز آنجا میرمحمدباقر به ارا مهاجرت کرد.
سیدمحمد کاتب کتاب:
الف) مفاتیح الاحکام باب مفاتیح اللغات کتاب اصولی می باشد که دارای مقدمه و فهرست درسال ۱۲۴۵ توسط سیدمحمد وقف شده است.
ب) کتاب منیه اللبیب فی شرح التهذیب به کتابت در آورد و دارای وقفنامه نیز می باشد. سید محمد ازاکابرعلما و دارای املاک بسیاری بودند و ارتباط نزدیکی با آیت الله سیدشفیع ارایی داشتند و همیشه از ایشان تعریف وتمجید می کردند. ایشان درسال ۱۳۱۶قمری در مازندران فوت کردند و احتمالی هم می باشد که ندیم ارایی او باشد والله اعلم.
۸- ملا سبزعلی ازنیچی
ملا سبزعلی فرزند صناعت در حدود سال ۱۲۰۰ ه ق در ازنی دیده به جهان گشود.از دوران تحصیلات او اطلاع چندانی در دست نیست.ایشان از علمای برجسته و یکی از خطاطان بسیار ماهر قرن سیزدهم هجری قمری می باشد.
ملا سبز علی دستور تهیه سی جزء قرآ ن مجید را داد و هزینه بیشتر آن را نیز پرداخته است.هر جزءدر ۱۱ صفحه نوشته شده است،جلد جزوه از پوست آهو می باشد و بیش از ۲۲۰ سال قدمت دارد.
این جزوه اکنون در گنجینه کتابهای خطی مسجد امیر المومنین ازنی نگهداری می شود.این جزوه علاوه بر ارزش تاریخی و معنوی برای اهالی دارای ارزش ویژه ای نیز می باشد،چون تاریخ فوت اهالی را از ۲۲۰ سال پیش دارد و خود نشان دهنده نسب نامه اهالی روستای ازنی و روستاهای اطراف می باشد.
از ملا سبز علی یک جلد قرآن خطی نیز بر جا مانده است که از کارهای هنری و شاهکار خطی قرن ۱۳ می باشد. اکنون این قرآن نیز در گنجینه قرآنهای خطی مسجد حضرت امیر المومنین ازنی نگهداری می شود.
او این قرآن را در سال ۱۲۸۲ شروع ودر سال ۱۲۸۷ به اتمام رساند. علاوه بر خط بسیار زیبا ملا سبز علی این قرآن را به صورت خیلی سلیس و کلمه به کلمه از ابتدای سوره آل عمران تا اواسط سوره هود را ترجمه نموده است. اما متاسفانه اجل مهلت نداد و ترجمه آن به صورت نیمه تمام باقی ماند.
روح ملکوتی این عالم بزرگ در سال ۱۲۸۸ به سوی صاحب قرآن پرواز نمود و در جوار رحمت الهی به آرامش ابدی رسید.
نویسنده: سیدابوالحسن شفیعی
