فصل گاوبانگی مرال‌ها و کمین شکارچیان +فیلم

نعره‌های سرخوشانه مرال‌ها یا همان گوزن های قرمز که نمادی از تنوع زیستی در جنگل‌های هیرکانی است، اکنون و در فصل گاوبانگی بیش از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد و کمین شکارچیان نیز در طی این ایام، تهدید بزرگی برای این گونه جانوری ارزشمند محسوب می شود.

گاوبانگی که در اصطلاح محلی به آن “ورزا چمر” نیز می‌گویند، به فعالیت پر سر و صدای گوزن های نر همزمان با فصل جفت گیری برای تعیین قلمرو گفته می شود.
گوزن های نر برای تعیین قلمرو به جنگ با دیگر نرها می روند و با ایجاد صدایی شبیه صدای گاو اهلی، گوزن های ماده را در محدوده قلمرو خود جمع می کنند. در فصل گاوبانگی اگر گوزن نر صدای گوزن نر دیگری را در محدوده قلمرو خود بشنود با سرعت به سمت صدا حرکت می کند تا گوزن مهاجم را از قلمرو خود خارج کند و همین بانگ پی درپی مرال های نر، ردیابی آنها را برای شکار آسانتر می کند.
شکارچیان فرصت طلب اما به همین میزان قانع نمی شوند بلکه با تقلید بانگ گوزن های نر به وسیله دمیدن در شاخ گوزن یا کدو، گوزن های نری را که به دنبال فراری دادن رقبا از قلمروشان هستند به طرف خودشان می کشانند و بانگشان را همراه با نطفه زادآوری با شکلیک گلوله خفه می کنند.
مرال های ماده در فصل گاوبانگی پس از آن که مرال نر با قرار گرفتن در بلندی بانگ سر می دهد تا قلمروش را تعیین کند، در فضای باز جنگل جمع می شوند تا وارد حرمسرای حریفی شوند که بقیه رقبا را از قلمروش خارج می کند و این زمان یکی از فرصت طلبانه ترین موقعیت برای برخی از شکارچیان است تا عیششان را با گرفتن قربانی از حرمسرای تشکیل نشده، کامل کنند.

ماه شهریور که فرا می رسد، جنگل های هیرکانی شمال پر می شود از بانگ مرال های نری که برای تعیین قلمرو، حریف و برای تشکیل حرمسرا، جفت می طلبند، بانگ هایی که گاهی نه در تقابل با حریف همجنس که با شلیک گلوله شکارچیانی بی احساس خفه می شود.

گاوبانگی گوزن های قرمز که در اصطلاح محلی نیز به آن “ورزاچمر” نیر گفته می‌شود، در جنگل های هیرکانی همه ساله از نیمه دوم شهریو ماه آغاز می شود و تا پایان نیمه اول مهر ماه ادامه دارد. مرال یا گوزن قرمز، نماد تنوع زیستی جنگل های هیرکانی و از گونه های حمایت شده در جنگل های شمال است که قلمرو آن از شمال غرب تا ارسباران و از شمال شرق تا بخش های از خراسان شمالی امتداد دارد.
مناطق جنگلی هزارجریب بهشهر و نکا، پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه، کیاسر و محدوده امن منطقه حفاظت شده البرز مرکزی در مازندران از مهم ترین زیستگاههای مرال در کشور است.

فصل گاوبانگی مرال‌ها و کمین شکارچیان

گوزن قرمز خزر که بیشتر به نام مرال شناخته می شود یکی از گونه های گوزن قرمز است و همان طور که از نامش هم مشخص است در حاشیه دریای خزر یا کاسپین زندگی می کند. این گونه از گوزن در مناطق جنگلی بین دریای سیاه و دریای خزر و به ویژه جنگل های هیرکانی امتداد دریای خزر ایران زندگی می کنند. مرال یا گوزن قرمز خزری گاهی به نام های گوزن نجیب یا گوزن قرمز شرقی هم نامیده می شود. مرال ها از گونه های تحت حفاظت در جنگل های شمال هستند و نسل آن ها به دلیل شکارهای غیرقانونی و بی رویه و تخریب زیستگاه به شدت در معرض خطر نابودی قرار دارد.

مرال یا گوزن قرمز خزری در جنگل های هیرکانی جنوب دریای خزر از شمال غرب تا جنگل های ارسباران و از شمال شرق تا بخش هایی از خراسان شمالی زندگی می کنند. همچنین از جمله جنگل های مشهوری که سکونتگاه مرال هاست می توان به مناطق جنگلی هزارجریب بهشهر و نکا، پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه و منطقه حفاظت شده البرز مرکزی اشاره کرد.

مرال بالغ حدود ۱۳۷ سانتی متر قد دارد و وزنی بین ۲۳۰ تا ۳۲۰ کیلوگرم پیدا می کند. یکی از مشخصه های مرال ها شاخ ها بلند و محکم آن هاست که طولی حدودا ۱۲۰ سانتی متر دارند. مرال ها در فصل گاوبانگی جفت گیری می کنند و پس از طی دوره بارداری حدودا ۸ ماه در فصل بهار یک یا دو نوزاد به دنیا می آیند.

فصل گاوبانگی یکی از مراحل مهم و حیاتی در زندگی گوزن قرمز خزری به شمار می رود و بقا و تولید مثل این گوزن ها به دوره گاوبانگی وابسته است. مرال های نر با فرارسیدن دوره گاوبانگی به دنبال جفت می روند و با برآوردن صداهایی بسیار بلند ماده ها و نرهای رقیب را فرامی خوانند. در حالت عادی مرال ها در دل جنگل های درهم تنیده هیرکانی زندگی می کنند و به دلیل هوشیاری بالا، شکار آن ها بسیار سخت و دشوار است. اما مرال های نر در فصل گاوبانگی در یک حالت مستی و گیجی به سر می برند و به همین دلیل هوشیاری لازم برای فرار از دست شکاچیان را ندارند.

خوشبختانه در سال های اخیر با فرارسیدن فصل گاوبانگی اقدامات خوبی در جهت محافظت از این گونه در حال انقراض صورت گرفته است و به گفته رئیس اداره حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، با فرارسیدن فصل گاوبانگی مرال ها، گروه هایی ویژه برای محافظت از این گونه گوزن در ۱۳ منطقه زیستگاهی مرال ها در جنگل های هیرکانی مستقر می شوند و با هرگونه اقدام مشکوک و شکار غیرقانونی به شدت برخورد می کنند.

کوروس ربیعی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، از دوره گاوبانگی به عنوان دوره ای حساس برای مرال ها بویژه گونه نر یاد کرد و گفت که در این دوره باید آرامش بر محیط زندگی آنها حکفرما باشد.
وی تعداد مرال های موجود در جنگل های مازندران از رامسر تا گلوگاه را بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ راس اعلام کرد و افزود: مرال نر در دوره گاوبانگی در حالت مستی به سر می برد و حساسیتش نسبت به تهدیدات بشدت کاهش می یابد و به همین دلیل هم دقت لازم را در تشخیص صدای رقیب واقعی با صدای ساخته شده توسط شکارچیان از دست می دهد.
این مقام مسوول اظهار داشت:‌ ایجاد هرگونه استرس در زمان گاوبانگی باعث کاهش میزان زاد و ولد این حیوانات کمیاب می شود و محیط زیست استان با کمک مردم و تشکل های مردم نهاد به دنبال کاهش این استرس است.

وی با بیان اینکه فصل گاوبانگی و جفت‌گیری مرال‌ها که از نیمه دوم شهریورماه هر سال آغاز و تا پایان نیمه نخست مهرماه ادامه دارد، افزود: با هدف حفاظت از این گونه‌های ارزشمند که نماد تنوع زیستی مازندران در جنگل های هیرکانی محسوب می‌شوند، از ورود هرگونه تورهای گردشگری و طبیعت‌گردی به محل زیستگاه‌های مرال تا اواسط مهرماه جلوگیری می‌شود.

ربیعی خاطرنشان کرد: گروه‌های محیط بانی اداره کل محیط زیست مازندران از ابتدای شهریورماه امسال با استقرار چادرهای حفاظتی در مناطق حساس و زیستگاه‌های مختلف و همچنین برپایی ایستگاه‌های ایست و بازرسی در برخی مسیرها، به طور شبانه‌روزی مشغول حراست و حفاظت از زیستگاه‌های مرال هستند.

وی، مناطق هزار جریب بهشهر، نکا، پناهگاه حیات وحش دودانگه و چهاردانگه و منطقه حفاظت شده البرز مرکزی در نوشهر، چالوس و نور با ۲۹۰ هزار هکتار را از مهم‌ترین زیستگاه‌های مرال در مازندران عنوان کرد و گفت که پراکنش این گونه ارزشمند در ارتفاعات چالوس و کلاردشت، کجور نوشهر و نور در مقایسه با دیگر مناطق بیشتر است.

رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل بهزیستی مازندران، برآورد جمعیتی از گونه های مرال این استان طبق آخرین سرشماری را بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ راس اعلام کرد و گفت که کار تکثیر مرال مازندران در پناهگاه سمسکنده ساری و چال‌دره تنکابن در حال انجام است.

ربیعی با بیان اینکه پناهگاه حیات وحش سمسکنده در سال های اخیر در راستای حفاظت از مرال ها عملکرد بسیار موفقی داشته است، افزود: برنامه حفاظت از مرال ها در این پناهگاه‌ها با تدابیر سختگیرانه تر و به صورت شبانه روزی در فصل زایش اجرایی می شود.

سایت تکثیر در اسارت گوزن قرمز (مرال) در پناهگاه حیات‌وحش سمسکنده ساری در آذر ماه ۱۳۸۶ به منظور افزایش جمعیت گله‌های وحشی این‌ گونه جانوری ارزشمند برای نخستین بار در کشور راه‌اندازی شد و با انتقال پنج راس مرال (۲ نر و سه ماده) از قرق گلستان آغاز به کار کرد.

مرال یا گوزن قرمز یکی از بزرگترین انواع گوزن و بزرگترین گوزن بومی ایران است و با این که در گذشته جمعیت بسیار زیادی در اغلب نواحی جنگلی سواحل دریای خزر، ارتفاعات البرز و دامنه‌های زاگرس داشت، امروزه تنها در برخی از ارتفاعات دور از دسترس البرز مرکزی و شرقی پیدا می‌شود.
مرال به طور کلی با توجه به جمعیت مناسب و زیستگاه وسیع در خطر انقراض قرار ندارد اما برخی از انواع آن در برخی مناطق با خطر انقراض روبرو بوده و یا هستند.
مرال در ایران در گذشته در جنگل‌های شمال کشور از ساحل دریای خزر تا ارتفاعات البرز و جنگل‌های بلوط حاشیه زاگرس از آذربایجان تا استان فارس زندگی می‌کرد اما امروزه نسل آن در شمال غرب و غرب کشور به‌کلی نابود شده و آخرین بار ۵۰ سال پیش در جنگل‌های ارسباران مشاهده شد. در جنگل‌های ساحلی دریای خزر نیز به جز در یک یا دو منطقهٔ حفاظت شده نسل آن منقرض شده‌است. این گونهٔ جانوری در کرانه‌های غربی دریای خزر در شهرستان ماسال موجود است و سایت حفاظتی و گردشگری زیستگاه مرال در این منطقه در حال راه اندازی است، همچنین مرال در جنگل‌های کوهستانی دور از دسترس البرز مرکزی و شرقی جمعیت مناسبی دارد.

استقرار ۳۰ چادر در مناطق حفاظت شده

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از استقرار ۳۰ دستگاه چادر در راستای حفاظت از مرال ها در مناطق حساس خبرداد و گفت که در هر چادر سه محیط بان مستقر می شوند و کار رصد و پیمایش منطقه را بر عهده دارند.

مسلم آهنگری مدت استقرار محیط بانان در این چاردها را حدود یک ماه اعلام کرد و افزود: محیط بانان به صورت رسمی از ۱۵ شهریور ماه به این مناطق اعزام و تا ۱۵ مهرماه با پایان یافتن فصل گاوبانگی در آن منطقه حضوری مستمر دارند.

وی با تاکید بر این که در دوره گاوبانگی باید آرامش در طبیعت برقرار شود تا شاهد زاد و ولد بهتر مرال ها بود، از جنگل نشینان خواست تا در این مدت از ورود به مناطق حفاظتی به خصوص مناطقی که مرال ها به سر می برند خودداری کنند.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست مازندران گفت : دوره گاوبانگی مرال یک ماه در سال و محدود است و در این مدت نیاز به همکاری مردم با محیط بانان داریم.

مرال از خانواده گوزن‌ها و از بزرگ‌ترین گونه‌های جانوران علفخوار ایران محسوب می شود و جنگل‌های هیرکانی زیستگاه طبیعی این گونه به شمار می‌رود. ، مرال همچنین بزرگترین گونه گوزن ایران است و در گستره جنوبی دریای خزر یعنی مناطق جنگلی استان‌ های گیلان، مازندران و گلستان زندگی می‌کند.

در سال‌های اخیر به علت شکار بی رویه و تخریب رویشگاه‌های جنگلی، جمعیت این گونه بشدت کاهش یافته و نسل مرال در خطر انقراض قرار گرفت به طوری که بر اساس سرشماری مبتنی بر رد یابی حدود ۶۰۰ راس مرال در جنگل های هیرکانی مازندران زندگی می کنند.
پناهگاه حیات وحش سمسکنده در ساری و دشت ناز شهرستان میاندرود ۲ سایت تکثیر و حفاظت از گوزن قرمز و گوزن زرد در استان مازندران محسوب می شوند. در این ۲ پناهگاه حیات وحش حدود ۸۰ راس مرال و گوزن زرد نگهداری می شود

بر اساس مصوبه شورای عالی محیط زیست جریمه هر راس مرال حدود ۳۵۰ میلیون ریال تعیین است.
استان مازندران زیستگاه ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستیان و ماهی‌ها است. ۲۶ گونه جانوری در مازندران در زمره گونه های تحت حمایت سازمان های بین المللی محیط زیست قرار دارند.