یادی از ادیب و سیاستمدار ساروی *دکتر اسماعیل سنگ* زاده سال ۱۲۶۸ خورشیدی در شهر ساری و نام پدرش محمد حسین معروف به آقابزرگ بوده. ایشان تا حدود ۱۷سالگی تحصیلات مقدماتی را به پایان رسانده و برای تکمیل تحصیلات به تهران رفته و به آموختن زبان فرانسه در مدرسه آلیانس(۱) مشغول شد.
هم زمان با آموختن زبان فرانسه به فراگیری مبانی عرفان و پژوهش در منظومه ی ملاهادی سبزواری(۲)مشغول شد، وی از ادبا و شعرای شیرین قلم ادبیات بوده و کتابخانه ای در ساری تاسیس نمود که خود شخصا متصدی آن بود.
از جمله کارهای ایشان در جهت ترویج فرهنگ و هنر تاسیس روزنامه 《خزر》در سال ۱۳۲۳ خورشیدی و نیز سرودن نمایشنامه ای منظوم تحت عنوان 《منگو》 و نیز اشعاری از ایشان به یادگار مانده که جناب نظام الدین نوری در کتاب 《تاریخ ادبیات مازندران》و جناب ایرج اصغری در کتاب 《سبوی سخن》 ابیاتی از ایشان ذکر کرده اند که تقدیم میکنم :
رندم من و عاشقی مرا پیشه ی دل
دردا که جز این نیست در اندیشه ی دل
چون او دل بشکسته همی دارد دوست
خواهم که درست بشکند شیشه ی دل(سبوی سخن،ایرج اصغری، ص ۱۵۹)
دی با صنمی طرح سخن ساخته ام
تا با ورق گنجفه(۳) پرداخته ام
بگرفت و ورق کشید،خالی از دل رندانه
هر آنچه داشتم، باخته ام (تاریخ ادبیات مازندران، نظام الدین نوری، ص ۶۸۰)
همچنین میرزا ابراهیم ناهید صاحب امتیاز هفته نامه ی ناهید در باره ایشان به طنز چنین گفته است : من نه آن سنگم که نان دشمنان آجر کنم، یا که قندش را کلوخ و شکرش را زهرمار(همان ص ۶۷۹)
احمد کسروی نیز در مجله ی 《ایرانشهر》قطعاتی از سروده های مازندرانی ایشان را در برلین منتشر نمود.(احمدکسروی،مجله ی ایرانشهر، شماره ۳، سال۱۳۰۴، ص۴۵۸)
دکتر سنگ در دوران مشروطه جزو آزادیخواهان بوده و از آنجاکه خطر جان مشروطه خواهان شدت یافت بهمراه پدر به بادکوبه و از آنجا به سوئیس عزیمت نموده و در دانشکده طب ژنو مشغول به تحصیل شد همزمان با جنگ جهانی اول به تهران بازگشت و به تحصیل در زمینه طب ادامه داد، مدتی نیز به سمت ریاست بهداری [صحیّه] مازندران منصوب گشت و در شکل گیری جمعیت شیر و خورشید(هلال احمر فعلی) نقش بسزایی داشت.
ایشان نخستین بار در سال ۱۳۰۵ خورشیدی در دوره ششم مجلس شورای ملی به نمایندگی از ساری وارد مجلس شد و تا دوره سیزدهم نماینده ساری بود، با تشکیل مجلس سنای ایران در سال ۱۳۲۸ خورشیدی بعنوان سناتور مازندران به عضویت اولین دوره از این مجلس در آمد.
در سال ۱۳۰۵ دکتر سنگ به همراه داور (نماینده ی لار) طرحی به مجلس شورای ملی ارائه داد مبنی بر اینکه تمامی نهاد های مرتبط با امور بهداشت و همچنین مدارس طب، قابلگی، دندانسازی، دواسازی و… زیر نظر اداره ی کل صحیّه رفته و ریاست اداره کل صحیه ، سمت معاون فنی وزارت داخله را با حق حضور در مجلس و هیئت وزیران داشته باشد.(متن مذاکرات مجلس دوره ششم مورخ ۵ آبان ۱۳۰۵ خورشیدی جلسه بیست و سوم) تا قبل از آن نهاد های عهده دار بهداشت پراکنده بوده و هر کدام زیر نظر وزارتخانه ای بود .
همچنین ایده ایجاد دانشگاه تهران را اولین بار در سال ۱۳۰۵ خورشیدی دکتر سنگ در دوره ششم مجلس شورای ملی مطرح کرد و به سیدمحمدتدین وزیر وقت علوم و معارف گفت : به واسطه نداشتن اونیورسیته[یونیورسیته-دانشگاه] است که محصل به اروپا می رود و دست ما به طرف خارجی هابرای جلب مستخدمین خارج دراز است》(همان)
سر انجام عمر شریف دکتر اسماعیل سنگ ادیب، پزشک و سیاستمدار ساروی در دوم مرداد ۱۳۶۱ خورشیدی به پایان رسید و در آرامگاه ملامجدالدین ساری به خاک سپرده شد.
نا گفته نماند خیابان باغ سنگ ساری که از باغات خانواده سنگ بوده یادآور نام ایشان برای اهالی ساری است.
پی نوشت ها :
(۱)مدرسه آلیانس تهران اولین مدرسه اتحاد جهانی آلیانس بود که در حدود سال ۱۹۰۰ میلادی در تهران تاسیس شد و اولین مدرسه ای بود که به سبک غربی ساخته شد.
(۲)حاج ملاهادی سبزواری متولد ۱۲۱۲ و متوفای ۱۲۸۹ هجری قمری فیلسوف ، عارف ، شاعر و فقیه ایرانی و صاحب اسرارالحکم و شرح و تعلیقه بر اسفار اربعه ملاصدرا.
(۳)گنجفه: کارت قمار .
