حفظ هویت و آثار گذشته یکی از مقوله های هست که در تمام دنیا حاذ اهمیت است و سعی و کوشش در حفظ و نگهداری آثار و موجودیت آن زیاد است. حالا به هر نحوی ثبت در مجامع جهانی؛ نگهداری در موزه ها؛ اطلاع رسانی و شناساندن آن ب مردم مرمت و باسازی آن و ……
یکی از این آثار ؛ بناها و ساختمانها تاریخی و قدیمی با آن سبک معماری؛ طراحی؛ نوع ساخت و مصالح به کار رفته در آن است؛ ساختمان های که هویت چندین صدساله و شناسنامه یک محل هستند و اصالت و فرهنگ را در آن می شود دید.
زادگاه ما کیاسر نیز یکی از مشخص های فرهنگی تاریخی؛ هنری در آن همین بناهای قدیمی با سبک و سیاق خاص آن هستند. بناهای که درگذشته تقریبا تماما یک شکل و نما بودند و چهره ای خاص و زیبا به محله میدادند که متاسفانه در طول سالیان متمادی اکثر قریب به اتفاق آنها تخریب شده و ساختمان های از نوع سیمانی سرد و اسکلت آهنی ساخته شده بدونه هیچ زیبایی. متاسفانه تنها چند نمونه از این بناها که نمایانگر فرهنگ و هنر دست معماران و سازندگان آن است باقی مانده است که البته آنها هم رو به ویرانی است.
برای اشنایی دوستان و دیگر عزیزان نگاهی هر چند اجمالی و کوتاه به طریقه ساخت و دیگر ظرایفی که در آن به کار رفته می پردازیم در حد دانش حقیر:
بناهای قدیمی کیاسر که عموما در دو طبقه و با خشت خام درست شده و پوشش سقف آن از چوب بوده که به طور دقیق و منظم در کنار هم روی سقف قرارمی گرفتند. در گذشته های دورتر از ساقه های برنج و نوعی علف با نام محلی (گاله) برای پوشش سقف استفاده میشد. دیوارهای آن با گلی که حاصل مخلوط کردند آب و خاک و ساقه بسیار ریز و خرد کاه جو و گندم با نام محلی(ننگه) بوده که بعد آن را با قالب چوبی به صورت خشت مربع خام در میاورند که با نور خورشید خشک میشد؛ درب پنجره؛ ستون ها؛ نردها همه از چوب درختان جنگلی بوده و پوشش داخلی سقف با نام محلی( پلور _ پردی ) بوده است.
دیوارها معمولا از کنار هم قرارگرفتند دو خشت خام که حدود ۶۰ تا ۹۰ سانتی متر بود تشکیل میشد تا از ورود سرما در زمستان و گرما در تابستان جلوگیری شود. برای رنگ آمیزی بیرون و درون خانه از گل های رس زرد ؛ قرمز و سفید که در محل موجود بود استفاده میشد. که بعد از مخلوط کردن گل و آب و پهن گاو درست میشد. که با دستان هنرمند مادران و خواهران به قول معرف ( بیندوسته ) میشد دیوارهای داخلی و بیرونی خانه ها.
قفل درها همه از نوع چوبی به نام کلیندون بوده است. که آن هم هنر دست نجاران محلی بود.نردهای مشبک پنجرها نیز از چوب و هنر دست محلی ها بود. استفاده از بخاری های دیواری به سبک شومینه؛ که زیبای خاصی به ساختمان میداد. برای رفتن به پشت بام نردبان های در داخل خانه تعبیه میشد برای رفت آمد راحتر. داشتن تعداد زیادی طاق در ردیف بالا و پایین خانه برای گذاشتن ظروف و وسایل و دیگر اقلام زندگی به علت نبود کمد و قفسه ها در قدیم. حتی در پایین درب ورودی خانه ها که تقریبا حالت انباری داشت سوراخ های تعبیه میشد برای تردد مرغ و خروس ها. حتی در قدیمتر خانه های وجود داشت که درب و پنجره آن حالت کرکره ای داشت که به ان ( اورستی ) میگفتند و سبک و سیاق بسیار زیبا و خاص داشتند.
این هاگوشه ای از ظرایف و معماری خاص در ساخت خانه ها در کیاسر قدیم بوده؛ خانه های که واقعا ارزشمند ؛ زیبا و نشان دهنده؛ فرهنگ و ذوق و سلیقه مردمان دیارمان بود. اما افسوس و صد حیف که ارزش این بناها را نمیدانم و روبه نابودی است. میشود روزی که فقط باید عکس های آن را در کانال ها و سایت ها ببینیم و البته حسرت بخوریم.
ومن الله التوفیق : جلالی کیاسری
متن خواندنی و جذابی بود. تشکر