بعد از انقلاب اسلامی رویکرد مناسبی نسبت به فعالیت‌های قرآن انجام شد که از آن جمله می‌توان به راه‌اندازی چاپخانه‌های قرآنی اشاره کرد، اما با این حال می‌توان سن‌پترزبورگ را خاستگاه نخستین چاپ اسلامی قرآن برشمرد.
ظاهرا قرآن به شکل مصحف براى نخستین بار در دوره حکومت عثمان(خلیفه سوم) در پنج یا شش نسخه نوشته و به پنج یا شش بلاد عمده مسلمانان ارسال شد و به عنوان منبع اصلى و معتبر براى بهره‌مندى مسلمانان از آیات الهى تبدیل شد. البته این نسخه‌ها یا بر اثر آتش‌سوزى از بین رفتند یا به سرنوشت نامعلومى دچار شدند و کسى از آنها خبرى ندارد .
این گذشت تا زمانى که صنعت چاپ پا به عرصه وجود نهاد، هنوز سالیان درازى از ظهور صنعت چاپ توسط گوتنبرگ در سال ۱۴۳۹ میلادى نگذشته بود که در آغاز رواج صنعت چاپ، متن عربى قرآن نیز براى نخستین بار در جهان چاپ شد.
گفته شده است، قرآن کریم در سال ۱۴۹۹ میلادى به چاپ رسیده است؛ عده‌اى نیز بر این باور هستند که در سال ۱۵۰۳ و ۱۵۰۸ یا در سال ۱۵۴۳ میلادى نخستین قرآن به چاپ رسید. دکتر صبحى صالح، چاپ اولین قرآن را در سال ۱۵۳۰ میلادى مى‌داند؛ پس از آن در سال ۱۱۰۴ هجرى، مطابق با ۱۶۹۲ میلادى، «هنکلمان» در شهر«هامبورگ» به چاپ قرآن همت گذاشت. پس از وى در سال ۱۱۰۸ هجرى مطابق با ۱۶۹۶ میلادى «ماراکى» در شهر «پادوا» به چاپ قرآن دست زد. اولین چاپ در روسیه، اروپای غربی و هند در سال ۱۲۰۰ هجرى مطابق با ۱۷۸۵ میلادى، «مولا عثمان» در «سن پترزبورگ» روسیه قرآن را به چاپ رساند و این اولین چاپ اسلامى قرآن بود.نظیر این قرآن نیز در«قازان» به چاپ رسید.
«فلوگل» در سال ۱۸۳۶ میلادى در شهر «لایپزیک» به چاپى مخصوص از قرآن دست زد. این چاپ از قرآن به علت املاى ساده آن با استقبال بى‌نظیر اروپائیان روبرو شد، اما مانند دیگر چاپ‌هاى اروپایى در جهان اسلام، توفیقى به دست نیاورد. در این زمان در هند نیز قرآن چاپ و منتشر شد، اما قواعد نگارش عثمانى در آن رعایت نشد، بلکه بر اساس قواعد رسم املایى جدید به چاپ رسید. به دنبال آن از سال ۱۲۹۴ هجرى، مطابق با ۱۸۷۷ میلادى، ترکیه به چاپ‌هاى مختلفى از قرآن دست زد که در نهایت زیبایى و استوارى قرار داشت.
تاریخچه چاپ در ایران پیشینه صنعت چاپ در ایران حداکثر ۲۰۰ سال است و ابتدا چاپخانه‌ها به صورت «سربى» فعالیت مى‌کردند تا اینکه چاپ سنگى آغار به کار کرد و نخستین کتابى نیز که توسط چاپ سنگى به طبع رسید، قرآنى است که در تاریخ ۱۲۵۰ هجرى قمرى به چاپ رسیده. به نظر مى‌رسد صنعت چاپ در ایران برخلاف کشورهاى اروپایى، از ابتدا به دلایلى غیراقتصادى بوده است و این روند هم تا حدى هم‌اکنون به ویژه در حوزه قرآن وجود دارد.
اگر چه پس از انقلاب کارهایى در این زمینه صورت گرفته است که با گذشته قابل قیاس نیست؛ قبل از انقلاب سالانه صدها هزار قرآن به زیور طبع آراسته مى‌شد، اما براساس گفته‌ها، «هم اکنون در آستانه چاپ ۱۰ میلیون نسخه در سال هستیم و این رقم با امکاناتى که براى چاپخانه‌هاى قرآنى در حال ایجاد است قابل افزایش است.» همچنین در حال حاضر بیش از ۶۰۰ ناشر، قرآن کریم چاپ مى‌کنند و البته این در حالى است که کیفیت چاپ قرآن با قبل از انقلاب اصلاً قابل مقایسه نیست و شاید بتوان گفت تنها قرآنى که قبل از انقلاب با کیفیت خوبى چاپ شد، «قرآن پهلوى» در سال ۱۳۴۴ بود که آن هم به طور عمده با اغراض سیاسى دربار همراه بود تا وجهه مطلوبى از شاه ایجاد کند و تبلیغات گسترده خبرى رسانه‌هاى داخلى و پخش گسترده آن از رسانه‌هاى خارجى، همچنین اجبار برخى از وعاظ به تبلیغ درباره قرآن پهلوى، این نکته را تأیید مى‌کند.
قرآنى که از روى یکى از نسخه‌هاى ممتاز و خطى نفیس قرآن که به خط استاد احمد نیریزى در کتابخانه سلطنتى موجود بود انتخاب شد؛ این نسخه از نظر تذهیب، حاشیه‌سازى و طلاکارى در نهایت نفاست و از نظر نگارش خط نسخ، شاهکار به حساب مى‌آمد و این قرآن از نظر بى‌غلط بودن بر سایر قرآن‌هاى چاپ شده در کشورهاى اسلامى امتیاز داشت. در دوره کنونى و با گذشت این مدت، هم اکنون صدها چاپخانه قرآن در قم و شهرهاى دیگر کشور به چاپ قرآن مى‌پردازند، اما در این میان چاپخانه بزرگ قم با عنوان اسوه که زیر نظر سازمان اوقاف و امور خیریه فعالیت دارد، چاپخانه آستان قدس رضوى و بزرگترین چاپخانه شرق کشور مهمترین مراکزى هستند که به چاپ قرآن مشغول هستند.
نویسنده: مصطفی خلیلی ازنی کارشناس ارشد علوم قرآنی
