شهرستان ابرکوه دارای اثر ناملموس، سه اثر طبیعی، ۲ موزه مردم‌شناسی (خانه صولت) و عبرت (خانه حسینیان) دارد که تاکنون ۱۴۳ اثر آن در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.
منزلگاه امام رضا (ع)، خانه آقازاده، خانه‌های قدیمی، قلعه‌های تاریخی، مسجد جامع، کوه گنبد عالی، بافت ۱۶۲ هکتاری هسته مرکزی ابرکوه و … از بناهای شاخص کهن منطقه است.
ابرکوه چندین درخت دیر زیست هم دارد که معروف ترین آن سرو کهن سالی است که با عنوان مسن‌ترین موجود زنده ایران و دومین درخت کهنسال جهان و دومین اثر طبیعی ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است.
دانشمندان قدمت سرو تاریخی ابرکوه را چهار تا هشت هزار سال تخمین زده‌اند که تنه آن چهار و نیم متر قطر دارد، محیط ساقه آن ۱۸ متر و ارتفاع درخت ۲۵ متر است که همواره پذیرای هزاران مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است.
این شهر در مجاورت استان‌های اصفهان، فارس و یزد که به مثلث طلایی گردشگری مرکز ایران شهرت دارد، قرار دارد و همه‌ساله مسافران و زائر امام رضا (ع) علاوه بر سه استان یادشده از بوشهر و کهگیلویه و بویراحمد از این شهر عبور می‌کنند.
بر پایه اعلام سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، سال‌های گذشته و با تصویب هیأت وزیران ۱۲ شهر و ۲ شهرستان به عنوان شهرهای نمونه گردشگری انتخاب شد.
این تعداد شهر از ۱۰ استان انتخاب شد که ابرکوه، تفت و میبد در استان یزد قرار دارد.
شاخص بودن آثار تاریخی، طبیعی، جاذبه‌های گردشگری و توسعه خانه‌های بوم گردی محلی و صنایع دستی و مشاغل روستایی، مبنای انتخاب و معرفی این مناطق به‌عنوان شهر نمونه گردشگری کشور بود.
علاوه بر ابرکوه، تفت و میبد، شیراز، لاهیجان، ری، رامسر، دماوند، نیشابور، سرعین، شهمیرزاد، ماهان، بسطام و کاشان از دیگر شهرهای نمونه گردشگری در ایران است.
غنای بناهای تاریخی ابرکوه خیره کننده است
علاوه بر آثار و بناهای تاریخی ذکر شده می‌توان به موزه مردم شناسی اشاره کرد که با ۵۰۰ مترمربع مساحت و حدود ۹۰۰ قطعه اشیای تاریخی در خانه صولت ابرکوه دایر است.
همچنین از دیگر دیدنی‌های منطقه می‌توان به قلعه روستای «شهرسب» (ارگ دوم ایران) با ۱۷ هزار متر مربع مساحت یاد کرد که مصالح به کار رفته در آن خشت خام، گِل، سنگ، چوب و آجر پخته است.
مسجد جامع ابرکوه یکی از آثار تاریخی به شمار می‌رود که محراب گچبری بسیار عالی دارد که با شماره ۱۹۷ ثبت شده است.
گنبد عالی نیز از قدیمی ترین و مستحکم‌ترین آثار تاریخی منطقه بشمار می‌آید که در مسیر جاده یزد به شیراز قرار دارد.
این گنبد مربوط به آرامگاه یکی از امرای دیالمه به نام امیر عمید الدین شمس الدوله دیلمی است که به دستور فرزندش فیروزان در سال ۴۴۸ هجری ساخته شد.
این اثر با ارزش در سال ۱۳۱۲ هجری شمسی به شماره ۱۹۵ به عنوان نخستین اثر ثبتی استان یزد در فهرست آثار ملی ثبت شد.
همچنین مسجد بیرون که به منزلگاه امام رضا (ع) معروف است از جمله آثار تاریخی و مذهبی منطقه است که با شماره ۲۱۷۰ در فهرست آثار ایران به ثبت رسیده است.
دیگر بناهای تاریخی می‌توان به یخچال‌های تاریخی ابرکوه اشاره کرد که اغلب با ۲۰ متر ارتفاع به شکل مخروط و به صورت پلهای ساخته شدند و در گذشته به دلیل نبود یخچال محل نگهداری یخ بود.
دیگر آثار فاخر را حمام خزینه ملاحیدر، مقبره عزیزالدین نسفی مربوط به عصر سلجوقیان (قرن پنجم و ششم هجری)، گنبد سنگی هک مدفن حسن بن رئیس از سلسله «آل این جو» و خانه گردشگری پردیسان نام برد.
مجموعه پردیسان با پنج هزار متر مربع مساحت شامل حانه های آقازاده، موسوی، سید علی آقا، حسینی دوست و حاجی خان است که در هسته کهن شهر و در محله دروازه میدان واقع است.
این شهرستان هشت روستای هدف و نمونه گردشگری هم دارد که می‌توان شهرسب، هارونی، هک، بَداف، فراغه و اسفند آباد، کفه نصرت آباد و احمدآباد اشاره کرد که در فهرست آثار ملی ایران ثبت است.
همچنین صنایع دستی رونق خاصی به جاذبه‌های گردشگری ابرکوه بخشیده است که شامل نمد مالی، گیوه دوزی، گلیم بافی، قفل سازی، چنته بافی، پاپیه ماشه، منبت چوب، معرق چوب، مشبک چوب، حجم سازی، نگارگری، نقاشی روی شیشه، نقاشی روی پارچه، قلمزنی روی مس، چهل تکه دوزی و چرم دوزی نام برد.
از میان این رشته‌ها گیوه دوزی، قفل سازی و چنته بافی در فهرست آثار ناملموس ایران ثبت شد.
** عرصه‌های طبیعی ابرکوه
وجود عرصه‌های بیابانی، چشم اندازهای طبیعی و شب‌های پرستاره بیابان‌های منطقه نیز از جذابیت خاصی برای گردشگران خصوصاً گردشگران خارجی دارد که در این منطقه نظرها را به خود جلب می‌کند.
زیرساخت‌های لازم گردشگری و صنعت حمل و نقل جاده‌ای باعث شده است مسافران و گردشگران به راحتی از راه‌های منتهی به ابرکوه از طریق شیراز و یزد به این شهرستان سفر کنند.
یکی از شاخص طبیعی این شهرستان لذت بردن مسافران از ورودی و خروجی به ابرکوه، تاغزارها و گیاهان خاص، باغ‌های سرسبز و همچنین وجود مناطق بیابانی در اطراف جاده را نظارگر باشند.
شهرستان ابرکوه با ۵۵ هزار نفر جمعیت در ۱۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر یزد و در مسیر جاده اصلی یزد – شیراز قرار دارد و فاصله این شهر تا شیراز ۳۰۰ کیلومتر و تا اصفهان ۲۸۰ کیلومتر است.
۷۵۴۰/ ۲۰۴۷/
