آمل شهری با نام ۲ هزار ساله در تاریخ ایران

پایگاه خبری چهاردانگه: در ورودی مازندران پس از گذر از جاده طویل و سرسبز به شهری می‌رسید که با کاووش و جستجو متوجه می‌شوید که این سرزمین از دیرباز مورد توجه بسیاری از قوم‌ها و حکومت‌های زیادی بوده است.

آمل، شهری که به لحاظ باستانی واژه پهلوی آن آموی (Amui) است و براساس گفته استاد نصراله هومند در جزوه آشنای مختصری با شهر آمل: «از میان همین اقوام مهاجر آریائی (آزادگان) مادها و آماردها شاخه‌ای دیگر با نام آموهائی برای به دست آوردن سرزمینی بزرگ و آباد از سرزمین اصلی خود مهاجرت نموده و در کناره رود هراز (هرهز) آرام یافتند. چنان‌که این قوم توانستند در کنار (ه) غربی همین رود شهری را بنا کنند و نام قبیله و قوم هود را بر آن شهر بنهند. با گذشت زمان به گونه‌های: آموری، آمو، آمل بدل شد.»

سرزمینی که با توجه به اسناد تاریخی این شهر حداقل از دوره ساسانی تا دوره مغول پایتخت مازندران بوده‌ و در سه سلسله پایتخت رسمی ایران بوده‌ است علویان، مرعشیان، اشکانیان و در دوران اساطیری منوچهر و بهرام و فریدون نیز پایتخت ایران بوده‌ است.

به گفته استاد رمضان اولیایی نام آمل در شاهنامه فردوسی و در بسیاری از کتاب‌های تاریخی شاعران و دانشمندان اسلامی آمده است.

شهری که بارزترین حکومت علویان با قیام ابن‌اطروش معروف به “ناصرکبیر” یا “ناصرالحق” بر کسی پنهان نیست و این سرزمین را الگویی از نخستین سرزمین حکومت علوی و حتی حکومت تشیع با تلاش “سیدقوام‌الدین مرعشی” ملقب به “میربزرگ” می‌شناسند.

۲ هزار سال نام آمل بر همین عنوان بوده است

نام این شهر را با عنوان” آمل” از دو هزار سال پیش به این شهرت بر سر زبان‌ها می‌دانند و مشاهیر و مفاخر معروف این سرزمین در کتاب‌های خود نقل از آن دارند که شهر آمل با این نام شهری برای اسکان علما و دانشمندان بزرگ بوده است.

امروزه مسافران و گردشگران و حتی توریست‌ها با ورود به جاده هراز و با عبور از گردنه امام‌زاده هاشم(ع) وارد بخشی می‌شوند که با نام “لاریجان” آشنا می‌شوند.

لاریجان که جزو شهرستان آمل است و در ایام قدیم نخستین ساکنان ییلاقی را در کوه‌های اسک، ایرا، نیاک، رینه و آب‌گرم در خود جای داده بود و امروزه با مناطق دلارستاق، بهرستاق، نمارستاق و چلاو معرفی می‌شوند که هر یک از این مناطق در دل خود ییلاق‌هایی با عنوان‌های متفاوت در خود جای داده است و این ییلاقات از زمان آغاز فصل بهار تا پایان فصل تابستان شاهد ساکنان بومی و غیربومی است.

دماوند نمادی از ایثار و سربلندی اقتدار ایران

با عبور از محور هراز در کنار جاذبه‌های طبیعی و گردشگری چون رودخانه هراز و خطه سرسبز کناره آن قله‌ای را مشاهده می‌کنید که به گونه‌ای نماد ایثار و سربلندی اقتدار مردم ایران محسوب می‌شود.

قله دماوند بلندترین قلهٔ آتشفشانی آسیا، دومین کوه بلند فلات ایران و خاورمیانه در پاره مرکزی رشته‌کوه البرز در جنوب دریای خزر قرار دارد که وسعت آن ۵۶۷۱ متر مربع است و با داشتن یخچال‌های زیاد چون یخچال سیوله در جبهه شمالی، دوبی سل در قسمت شمالی، عروسک‌ها در جبهه شمالی، دره یخار در شمال شرقی، خورتاب سر، شمال غربی و یخچال غربی، آبشار یخی در جبههٔ جنوبی کوه دماوند در جهان منحصر به فرد است.

این قله سالانه شاهد کوهنوردان بسیاری از اقصی نقاط ایران و جهان است تا با افتخار و سربلندی به صعود آن بپردازند و اسمی را در نام‌آوران فتح قله ایران و جهان به ثبت برسانند.

این نماد ملی در سی‌ام تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در قالب میراث طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شد و اکنون دوستداران دماوند کوه بدنبال ثبت جهانی آن هستند اگرچه برای رسیدن به این خواسته نیاز به ترویج فرهنگ در جهت استفاده بهینه از این دومین کوه بلند فلات ایران و بلندترین قله آتش‌فشان آسیا است تا از ریختن زباله، تخریب آن با تاسیس معادن مختلف در دل کوه و بستر رودخانه هراز جلوگیری شود.

آمل را نه به خاطر جاذبه‌های طبیعی چون رودخانه و جاده هراز و قله دماوند و کوه البرز باید شناخت بلکه این شهر را از دیرباز با وجود پیشنیه تاریخی و باستانی آن با وجود آثارهای به جای مانده آن نیز می‌توان به بررسی و شناخت بیشتری پرداخت.

این شهرستان به گفته رئیس اداره اوقاف و امورخیریه آمل، دارای ۴۸۷ موقوفه، ۳۴۸۰۰ رقبه و ۱۰۵ امامزاده و بقعه است.

ورودی شهر از تهران به آمل در سمت چپ‌تان امام‌زاده‌ای مشرف شده که ایرانیان مسلمان آن را امام‌زاده عبدالله(ع) می‌شناسند و سالانه شاهد زائران بسیاری از اقصی‌نقاط است. این امام‌زاده با توجه به اجرای طرح جامع طی پنج سال پیش با نذورات مردمی و مشارکت خیران به کندی پیش می‌رود و برای اتمام و تسریع این پروژه ملی نیاز اساسی به توجه اعتبار ملی است و دولتی‌ها باید در این عرصه گام موثری بردارند.

بقاع متبرکه ناصرالحق، میربزرگ، میرحیدرآملی یا سه تن، برج و آرامگاه محمد بن محمود آملی معروف به شمس آل رسول و مساجد امام حسن عسگری(ع)، آقا عباس، جامع و هدایت از دیگر آثار تاریخی، باستانی و مذهبی آمل است که برای شناساندن آنها باید تلاش بسیاری صورت گیرد و برای احیاء آن مسئولان دستگاه‌های ذی‌ربط دست به ابتکار و جذب سرمایه‌گذاران بپردازند.

موزه‌ها، پل‌ها، خانه‌های قدیمی و شهر قدیم آثارهایی با هویت تاریخی آمل

آمل در کنار بقاع متبرکه و امام‌زادگان می‌توان به معرفی دو موزه تاریخی به عنوان غنی‌ترین موزه در شمال کشور و موزه شهدا پرداخت که این دو موزه در نوع خود بی‌نظیر است و در دو مکان قدیمی و تاریخی شهر واقع شده است.

این دو موزه علاوه براینکه سالانه شاهد بازدیدهای مختلفی از اقشار مردم به ویژه دانش‌آموزان این استان به منظور ترویج فرهنگ هویت ملی و تاریخی این شهرستان، در ایام نوروز با اجرای راه‌اندازی تور رایگان مسافران نوروزی شاهد بازدیدکنندگان روزانه بیش از یک‌هزار است.

به گفته رئیس اداره میراث فرهنگی و گردشگری آمل در این شهر ۱۳ خانه قدیمی و تاریخی وجود دارد که به دوره‌های قاجاریه و پهلوی برمی‌گردد.

محمدرضا شیدفر عنوان کرد: تاکنون پنج خانه از سوی میراث فرهنگی و شهرداری آمل خریداری و مورد مرمت و بازسازی شده است و آماده برای بازدید مسافران و گردشگران است.

وی تاکید کرد: عمده مشکل میراث در جهت حفظ آثار تاریخی و باستانی این شهر کمبود اعتبار است و این موجب کندی در روند اجرای بازسازی و بهسازی‌ پروژه‌ها شده است.

اکنون شهر قدیم آمل نیز واقع در پائین‌بازار این شهر با تلاش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مازندران و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری آمل از سوی باستان‌شناسان در دست کاوش قرار گرفته است و تاکنون سفال‌های قدیمی در این منطقه پیدا شده است.اگرچه به گفته کارشناسان و باستان‌شناسان آمل یکی از شهرهای قدیمی بوده که به تولید سفال در زمان صفوی می‌پرداخت و به عنوان سفال آمل معروف بوده است.

دو پل معلق و دوازده چشمه با قدمت ساخت دیرینه آن و اعتقادات مردم آن به این دو پل جایی برای قلم نگذاشت تا به معرفی آن نگاشته شود اما فقط همین قدر برای شهروندان آملی این دغدغه هست که مسئولان شهری و استانی در نگهداری این دو آثار تاریخی نهایت تلاش خود را بکار گیرند تا به مانند دو پل خواجو و سی‌وسه پل اصفهان در آینده نزدیک شاهد گردشگران و توریست‌های خارجی برای بازدیدش باشد.

این شهر با تمام زیبایی‌ها، جاذبه‌ها، با نام دو هزار‌ساله‌اش، به عنوان نخستین سرزمین حکومت علویان، تشیع، با مناطق گردشگری بلیران، میرزاکوچک‌خان، بقاع متبرکه و با وجود مشاهیر و مفاخر و امروزه با داشتن دو شخصیت برجسته علمی و مذهبی در جهان اسلام حضرات آیات جوادی‌آملی و حسن‌زاده آملی و مهمتر از همه شهر دارالمومنین و حماسه اسلامی ششم بهمن می‌توان بار دیگر به عنوان نخستین سرزمین جذب گردشگران و توریست‌های جهانی در تاریخ جمهوری اسلامی ایران شود.

گزارش از کبریا مقدس