آداب و رسوم مردم چهاردانگه در عید نوروز

مردم بخش چهاردانگه ساری از دیر باز همراه با سایر اقوام ایرانی، نوروز را گرامی داشته و در کنار سنت های مشترک، رسوم مخصوص به خود را دارند. گرچه در سال های اخیر بعضی از این سنت ها، با تغییر نوع زندگی به فراموشی سپرده شده و یا دچار دگرگونی شده است .

در این مقاله به صورت مختصر به بعضی از آداب و رسوم مردم بخش چهاردانگه در نکوداشت نوروز اشاره می نماییم:

1. خانه تکانی: مردم در اسفند ماه شروع به گردگیری داخل و ترمیم دیوار خانه های خود می کنند و با گِل سفید و مخلوط گل و پِهِن گاو اقدام به تعمیر و گِل اندود نمودن دیوار خانه های خود که در طول زمستان به علت دود هیزم سیاه شده، می کنند که آن را «بیندوستن» یا «دست ایندو هاکاردن» می گویند.

2. تهیه لباس برای اعضای خانواده: در گذشته پارچه می خریدند و خیاط را به خانه می آوردند و برای اعضای خانواده لباس می دوختند. اما امروزه این کار را با رفتن به بازار و خرید لباس آماده انجام میدهند.

3. نوروز خوانی: در گذشته نوروزخوانان در اواخر اسفند با نوروزخوانی که در کوچه پس کوچه های روستاها می کردند آمدن بهار را مژده می دادند. امروزه نیز هنوز در بعضی روستاها این رسم ادامه دارد. نوروزخوانان به داخل حیاط خانه‌های مردم می‌رفتند و شعر می‌‌خواندند: 

باد بِهارون بِیَمو / نوروز سِلطون بِیَمو

مژده هادین دوستان / گُل به گلستون بیمو

بهار آمد بهار آمد خِوش آمد / علی با ذولفقار آمد خِوش آمد

و همچنین در وصف صاحب خانه  شعر می خواندند و در پایان، صاحب خانه نیز با دادن پول، شیرینی، گردو، تخم مرغ و … از آنان قدردانی و پذیرایی می کرد.

4. تهیه خوراکی های ویژه سفره نوروز: خانم های خانه اقدام به پختن سمنو، انواع حلوا، کماج و کلوچه برای سفره عید می کنند. در گذشته های دور که رفت و آمد به شهر مشکل بود، خبری از میوه بر سفره های نوروزی نبود.

5. پختن آش گزنه: در آخر چهارشنبه سال، مردم چهاردانگه اعتقاد دارند که همه افراد خانواده باید آش گزنه بخورند تا از دست گزنده ها در سال پیش رو در امان باشند.

6. چهارشنبه سوری: جوانان با روشن کردن آتش با چوب و شاخ و برگ درختان و پریدن از روی آن به شادی و جشن می پردازند.

7. گرامیداشت یاد درگذشتگان: غروب قبل از تحویل سال، مردم به مزار درگذشتگان در گورستان ها می روند و برای اموات خود خیرات می دهند و با خواندن فاتحه و روشن کردن شمع بر گورشان، یاد عزیزان سفر کرده را گرامی می دارند. به این روز در فرهنگ مردم چهاردانگه، «عرفه» می گویند.

8. مادرامه: یکی از اعضای خانواده که عموماً از بچه ها انتخاب می شود چند لحظه قبل از لحظه تحویل سال به بیرون خانه می رود و با تحویل سال با یک سینی که قرآن، آیینه، آب در کاسه و سبزه در آن قرار دارد، وارد خانه می‌شود. ابتدا چهار گوشه اتاق‌ را آب می پاشد، قرآن را کنار سفره هفت سین می گذارد و شاخه‌های سبز (درخت آلوچه) را به این نیت اینکه سالی سرسبز و خوش و خرم برای خانواده باشد، جلوی در اتاق آویزان یا روی طاقچه اتاق می گذارد و فرا رسیدن سال جدید را به اعضای آن خانواده تبریک می گوید. سپس مادرامه وارد همه اتاق ها می شود و کنار دیوارها مقداری آب به عنوان روشنایی و پاکی می ریزد و تا مادرامه وارد اتاق ها نشود کسی حق ندارد وارد اتاق شود.

9. دید و بازدید: دیدار با بزرگان فامیل و خانواده هایی که در طول سال گذشته یکی از عزیزان خود را از دست داده اند در اولویت بازدید هست و بازدید گروهی به صورت پیرمردان و جوانان جدا از هم انجام می گیرد و از منزل همه اهالی روستا دید و بازدید می شود.

10. هدیه به کودکان: به بچه ها در گذشته عموماً تخم مرغ آب پز و حلوا و امروزه پول هدیه داده می شود.

11. مرغانه جنگی (تخم مرغ جنگی): یکی از تفریحات جوانان در ایام عید نوروز، تخم مرغ جنگی می باشد. به این صورت که دو نفر تخم مرغ های اب پز را به هم می زنند. و کسی که تخم مرغش بشکند، بازنده است.

12. بازی های محلی: گلی کا یا بازی با چوب و بستن تاب (تو) به درختان بزرگ و سایر بازیهای محلی از سرگرمی های دیگر مردم در ایام عید نوروز است.

13. سیزه به در: مردم در سیزدهین روز پس از نوروز به دامان طبیعت می روند و به خصوص جوانان نیت می کنند و سبزه را به هم گره می زنند به امید اینکه با باز شدن این گره ها، گره مشکلات آنها به ویژه در ازدواج کردن باز شود.

۱۴. هدیه به نوعروسان: از طرف خانواده ی داماد، لباس و مقداری شیرینی و … بعنوان عیدی به خانواده عروس داده می شود که از نظر اجتماعی مهم بشمار می رود و میتواند به ایجاد محبت بیشتر بین دو خانواده منجر شود.