اوقات شرعی کیاسر
امروز بخشی از جنگل سورت دچار آتش‌سوزی شد. این جنگل که جزئی از رویشگاه‌های هیرکانی شمال ایران است، یکی از ارزشمندترین زیست‌بوم‌های کشور به شمار می‌آید.
درختان بلوط تنومند با قطرهای بالا به‌عنوان گونه شاخص غالب، گونه‌های درختچه‌ای مانند زالزالک و زرشک و سایر گونه‌های محلی، ساختار سه‌لایه‌ای جنگل را شکل می‌دهند.
لایه مرتعی شامل انواع گیاهان علوفه‌ای و دارویی است که در تثبیت خاک، حفظ رطوبت و پشتیبانی از تنوع جانوری نقش حیاتی دارند.
این ترکیب غنی گونه‌ای، جنگل سورت را به یک اکوسیستم شکننده اما ارزشمند تبدیل کرده است، که کوچک‌ترین آسیب در آن می‌تواند پیامدهای بلندمدت و گسترده‌ای بر تعادل طبیعی منطقه داشته باشد.
شیب‌های تند شرقی و ناهمواری‌های توپوگرافی شرایطی ایجاد می‌کنند که آتش با سرعت بیشتری گسترش یابد و مهار آن دشوار شود. با این حال، آتش توسط جوامع محلی داوطلب و با تلاش بی‌وقفه آن‌ها مهار شد؛ این واقعیت نشان‌دهنده اهمیت حضور فعال مردم در حفاظت از زیست‌بوم‌های حساس و شکننده است.
از دست رفتن پوشش گیاهی در چنین شرایطی فرسایش خاک، رواناب سطحی، کاهش حاصلخیزی و حتی احتمال رانش زمین را افزایش می‌دهد و فرایندهای اکولوژیک مانند توالی ثانویه را فعال می‌کند؛ به‌گونه‌ای که ابتدا گیاهان علفی و یکساله جایگزین گونه‌های چوبی می‌شوند و بازگشت پوشش اصلی تنها در صورت مدیریت علمی و احیای هدفمند ممکن است.
همچنین سوختن توده‌های بلوط و درختچه‌ها آزادسازی کربن ذخیره‌شده را به دنبال دارد و تعادل اقلیمی و اکولوژیک منطقه را به چالش می‌کشد. نابودی زیستگاه‌های لایه درختچه‌ای و مراتع، به ویژه منابع غذایی پرندگان و پستانداران کوچک، پیامد مستقیم این حریق است و هشدار جدی برای ضرورت حفاظت پایدار جنگل‌ها محسوب می‌شود.
تجربه آتش‌سوزی اخیر یادآور می‌شود که حفاظت از جنگل‌های هیرکانی نیازمند نگرشی علمی، جامع و دلسوزانه است؛ نگرشی که هم پیشگیری از حریق از طریق پایش مداوم، آموزش و سامانه‌های هشدار سریع را در نظر بگیرد و هم احیای پس از بحران از طریق بازکاشت گونه‌های بومی، تثبیت خاک در شیب‌های تند و پایش بلندمدت بازگشت تنوع زیستی را به‌طور مرحله‌ای دنبال کند.
جنگل سورت نمونه‌ای زنده از شکنندگی و ارزشمند بودن زیست‌بوم‌های هیرکانی است و حفاظت از آن تنها با تلاش علمی و مشارکت مسئولانه انسان‌ها میسر است؛ زیرا هرگونه غفلت می‌تواند روند تخریب اکوسیستم، فرسایش و حتی بیابان‌زایی را تسریع کند و نسل‌های آینده را از این میراث طبیعی بی‌نصیب سازد.
✍ سیدرضا هاشمی‌نسب؛ فعال و کنشگر حوزه محیط‌زیست
