زمینه های توسعه بخش چهاردانگه ( بخش سوم – اکوتوریسم )

 

بخش چهاردانگه با 1500 کیلومتر مربع وسعت با 99 روستا و آبادی و یک شهر و جمعیت ساکن 20000 نفر  در جنوب شهرستان ساری واقع شده و یکی از وسیع ترین بخش هاي استان مازندران می باشد. بخش چهاردانگه با قرار گرفتن در مسیر ترانزیتی مازندران – سمنان – مشهد و یزد ( از طریق طریق جاده  جندق ) و همچنین با توجه به تنوع آب هوایی ( دارای آب هوای معتدل خزري در قسمت شمالی بخش، آب هوای کوهستانی در قسمت میان بند بخش و نیمه بیابانی در قسمت جنوبی بخش ) ، جنگل های انبوه،  چشمه های آب معدنی، آبندان ها، آبشار ها، اماکن تاریخی و زیارتی، گیاهان دارویی و فرهنگ بومی غنی  پتانسیل بسیار مناسبی برای  گذراندن تعطیلات را دارد تا دور از هیا هوی شهر در فضای دلربای آن  تجدید قوا نمایند. در این مقاله اهم اماکن گردشگری بخش چهاردانگه معرفی می شود.

 

چشمه سورت

 

 

در نزديكي اين چشمه در گذشته هاي نه چندان دور روستايي وجود داشت به نام سورت. اكنون تقريبا اثري از اين روستا وجود ندارد، اما كساني از اين روستا به پا خاستند كه در تاريخ مازندران ماندگار شدند و يا فاميلي هاي زيادي در شهر ساري و جا هاي ديگر زندگي مي كنند كه خواستگاهشان سورت بوده است . نمونه آن مسجد مصطفي خان ساري مي باشد كه توسط يكي از همين سورتيجي ها ساخته شده است.

اين چشمه در نزديكي روستاي اروست واقع شده است و با شهر ساري نزديك به 100 كيلومتر فاصله دارد.آن چه اين چشمه را از هر نظر منحصر به فرد نموده است ساختار پلكاني و طلايي رنگ  اين چشمه مي باشد كه چشم هر تماشگري را خيره مي نمايد.

چشمه هاي اسرار آمیز باداب سورت مشتمل بر سه چشمه با آب هاي کاملاً متفاوت از لحاظ رنگ بو مزه مي باشند. يکي از این چشمه ها داراي آبي بسيار شور مي باشد و داراي دریاچه ای کوچک است که عمدتاً در تابستان براي شنا و آب درمانی استفاده مي شود. در قسمتی از کف این دریاچه حفره ای عمیق به نام برمودای اروست وجود دارد.

در کناره های این دریاچه نیز رسوبات سیاه رنگی وجود دارد که همراه با آب دریاچه جهت درمان دردهاي کمر و پا٬ امراض پوستی٬ روماتيسم و میگرن سودمند است. همچنین به علت شوری زیاد این دریاچه و دارا بودن املاح و مواد معدنی فراوان به هیچ عنوان در فصل زمستان یخ نمی زند و هیچ جانوری نیز در آن زیست نمی کند. دو چشمه ديگر که در مجاورت اين چشمه قرار دارند، بسیار کوچکتر هستند و به اکسیر حیات معروف اند. همچنین داراي آبي به رنگ نارنجي و کمي ترش مزه اند که به صورت دائمي و نشتي همانند نوشابه ایی گاز دار از دل زمین می جوشند. همچنین در اطراف دهانه چشمه ها کمي رسوب اکسيد آهن نشسته است. آب هاي رسوبي چشمه های باداب سورت در مسير جريان خود از بالاي کوه به پائين طي هزاران سال مانند آبشاری پلکانی با هنرنمایی خود دهها حوضچه کوچک بسيار زيبا در رنگ هاي نارنجي، زرد، قرمز و طلایی در اندازه هاي مختلف ايجاد کرده است که اسراري از دنياي مستور و پوشيده طبيعت بکر و دل انگيز را به نمايش گذاشته است. در یکی از این حوضچه ها که عمق نسبتا خوبی دارد و شبیه به یک جکوزی طبیعی است برخی از گردشگران وارد آن می شوند و در آن آبتنی می کنند. چشمه های باداب سورت از نوع ژئوپارك محسوب شده و همزمان با آخرين چين خوردگي البرز در پليوستوسن و پليوسن که دوران چهارم زمين شناسي می باشد، شكل گرفته است. البته این چشمه ها بسیار جوان هستند چرا که اگر چشمه های باداب سورت اروست را پیاده صدها متر به سمت شمال طی مسیر کنید در ارتفاعات به باداب سورت قدیمی می رسید که به گودال زمان معروف است بطوریکه اگر وارد آن شوید به قدری مبهوت خلقت خداوند می شوید که گذر زمان را فراموش می کنید. البته این چشمه صدها سال است که خشک شده است، اما آثار بسیار زیبایی از آن باقی است و اگر این چشمه جوشان بود بدون شک جزو عجایب هستی به شمار می رفت.

 ديدار از چشمه و حوضچه هاي باداب سورت خستگي را از جان گردشگران بيرون مي کند و چشمان کنجکاو  و حقيقت جو در کنکاش مناظر طبيعي جنگلي و کوهستاني پيرامون تا دوردست ها مبهوت و خيره مي ماند. خيال انگيزترين صحنه هاي منطقه به هنگام طلوع و غروب خورشيد است که تلالو نور خورشيد در حوضچه ها و انعکاس نور آنها همراه با سايه روشن طبيعت اطراف جلوه هاي تحسين برانگيز از موهبت خداوندي را به جلوه گري مي گذارد که اين چشم اندازهاي چشم نواز هيچگاه از روح و ذهن فراموش نمي شود و بارها و بارها طبيعت دوستان را به تماشاي خود فرا مي خواند.

 از آنجائیکه آب چشمه از هر مسیری حرکت کند پلکان ها و آثار زیبایی از خود بر جای می گذارد، در گذشته های خیلی دور که آب چشمه بسیار زیاد بوده است بر روی سرزمینی به مساحت حدود سه هکتار پلکان ها و آثار بسیار زیبایی ایجاد کرده است. البته در ۲۰۰ سال اخیر آب چشمه کمتر شده است و فقط آب بر روی حدود ۱۰۰۰ متر مربع از پلکان ها جریان دارد و بقیه پلکان ها که آب از روی آن جاری نیست مانند چشمه های پاموکاله ترکیه به رنگ سفید خود نمایی می کند.

– در کشور ترکیه مشابه این چشمه ها با نام پاموکاله به صورت رسوبات سفید رنگ آهکی وجود دارد که نسبت به چشمه های اروست خواص درمانی و وسعت کمتری دارد و در زبان محلی به آن قلعه سفید یا قصر سفید می گویند که البته به علت اینکه منطقه آزاد گردشگری است و حمایت های زیادی از آن شده است، گردشگران زیادی را جذب خود می کند. ما نام برند چشمه های باداب سورت اروست را به علت طلایی رنگ بودن، قصر طلایی انتخاب کرده ایم. البته این امر به معنای وجود کاخ در کنار چشمه ها نمی باشد! در برخی از کشور ها نیز آثاری شبیه به باداب سورت وجود دارد که طبق بررسی های به عمل آمده به هیچ عنوان چشمه نیستند و حداکثر تا ۱۰ درصد شبیه این اثر هستند. در مجموع چشمه های باداب سورت اروست با توجه به ویژگی های منحصر بفردش در دنیا بی نظیر است و می توان ادعا کرد که در این کره خاکی چشمه دیگری مانند این وجود ندارد.

 

– پیگیری برای ثبت این اثر بی نظیر از سال ۱۳۸۵ا آغاز و سرانجام در سال ۱۳۸۷ به عنوان دومین اثر طبیعی ملی ایران به ثبت رسید و هم اکنون در انتظار ثبت جهانی و خواهر خوانده شدن با چشمه های پاموکاله ترکیه می باشد.

 

 

آب بندان پله ( الندان )

 

 

منطقه ی گردشگری پله (الندان) كه از بی نظیر ترین مناطق گردشگری در ایران است مانند يك تابلوي نقاشي مي باشد. فصل بهار آن تمام مكان سبز سبز و پاييز آن مانند تابلوي نقاشي و زمستان آن پوشيده از برف و مثل مردمان  این دیارسفيد و پاك است. درختان سر به فلک کشیده و آبندان پله  جلوی خاصی به این منطقه داده است.

 آب بندان پله که در نزدیکی روستای ازنی واقع شده است در دل جنگل های سر به فلک کشیده و وسیع پله قرار گرفته است. جنگل های پهن برگ با ارتفاع بسیار زیاد و آب بندان وسیع داخل آن منظره ای بی بدیلی را خلق کرده است.وسعت این آب بندان 17 هکتار می باشد که در موقع بارندگی به 30 هکتار نیز می رسد.

نزدیک ترین را ه رسیدن به این آب بندان از طریق روستای ازنی می باشد . جاده تا روستای ازنی آسفالت می باشد و از آنجا تا آب بندان تقریبا فاصله یک و نیم کیلومتری دارد که آسفالت نیست.

اطراف آبندان در اوایل بهار محل رویش گل بنفشه، الزی (پیازچه وحشی)و انواع سبزی های معطر ودارویی  می باشد. در نزدیکی آبندان پله درختچه های ازگیل و ولیک وجود دارد که پذیرای مهمان خود در فصل پاییز می باشد.

جالب است بدانيد آب اين آب بندان فقط از طريق نزولات آسماني تامين مي شود و هيچ رود خانه اي به سمت آن جريان ندارد. نحوه قرار گيري و نوع خاك آن باعث شده است در اثر اندك باراني تمام آب هاي باران و برف به سمت آن جريان پيدا كند و عدم نفوذ پذيري خاك آن باعث شده است ماندگاري آب را در اين آب بندان زياد نمايد.

در فصل زمستان محل سكونت اردك هاي وحشي مي  باشد .و سال هاي اخير با رها سازي ماهي در اين درياچه كاربرد هاي آن افزايش پيدا كرده است.

در آن سوي آب بندان پله، رود خانه اي جريان دارد كه آب گواري آن براي نوشيدن بسيار مناسب است ، چون از سرچشمه ي اين رودخانه تا محل اتصال آن به زمين هاي كشاورزي هيچگونه سكونت گاه انساني وجود ندارد تا آب آن را آلوده نمايد.

نقل قولي جود دارد و ريش سفيدان محل آن را مطرح مي نمايند آنچه  امروز آب بندان پله را تشكيل مي دهد قبلا شهر بوده كه از بين رفته است.

اما در گذشته هاي نه چندان دور محل فعلي آب بندان پله محل رويش گياهي به نام گاله ( galeh)بوده كه مردم روستاهاي اطراف در گذشته براي پوشش بام هاي خود از آن استفاده مي كردند.

آب بندان پله دارای امکاناتی از قبیل: دستشویی، قایق موتوری و پدالو می باشد که می تواند در ایام تعطیلات برای مسافرین محترم خاطره انگیز باشد.

 

درياچه چورت (ميان شه)

 

 

دریاچه میان شه ( چورت )  در ارتفاع 1200 متری در عمق جنگل های انبوه چورت در فاصله 5 كيلومتري روستاي چورت واقع شده است.

آنچه‌ هم‌اكنون به عنوان دریاچه چورت یا همان میانشه شناخته می‌شود، یك عارضه طبیعی به نسبت جدید است. بومیان و بویژه سالمندان می‌گویند در ياچه چورت در سال 1320 بر اثر زمین لرزه و رانش زمین مسیر آب چشمه‌ای كه در كنار دریاچه قرار داشت، بسته می‌شود و همین امر موجب شكل‌گیری این دریاچه شده است. وسعت دریاچه حدود 5/2 هكتار است. و محلی ها به آن، دریاچه میانشه هم می گویند اما به دلیل نزدیکی آن به روستای چورت به این نام خوانده می شود.

وقتی به دریاچه می‌رسی اولین چیزی كه نگاه هر كسي  را به خود جلب می‌كند، باقیمانده تنه درختان در میان دریاچه است كه سایه آن در شفافیت آب باعث عظمت دریاچه شده است.

متاسفانه اين درياچه فاقد امكانات گردشگري مي باشد و اما حسن بزرگ آن در بكر بودن درياچه و اطراف آن است كه تا اندازه از دست درازي انسان مصون مانده است.

 

آب بندان كياسر

 

 

اين آب بندان با وسعت ده هكتار در سه كيلومتري جاده  ساري كياسر به سمت روستاي لالا قرار گرفته است . قرار گرفتن در يك دشت همواره و جاده آسفالته آن،  مي تواند زمينه ساز يك سرمايه گذاري مناسب براي جذب گردشگري در منطقه باشد . به خصوص در فصل بهار كه دشت كياسر لبريز از گل لاله و شقايق است و مناظر فوق العاده اي ايجاد مي شود.از آب اين آ بندان براي كاشت صيفي و زمين هاي شاليزاري مورد استفاده قرار مي گيرد.  متاسفانه در اين مكان، امكانات لازم براي گردشكري مهيا نشده است.

 

دشت شقایق و لاله چهاردانگه

 

 

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری منطقه رویش گلهای لاله ، شقایق و بنفشه می باشد که به دشت های وسیع منطقه جلوی ویژه ای می بخشد. در بيشتر روستاهاي بخش چهاردانگه در فصل بهار قابل مشاهده است دبه خصوص در دشت كياسر، عاليكلا و ….

 

قله و قلعه شاه دژ

 

 

قله شاه دژ با ارتفاع 2802 متر، بلند ترین قله شهرستان ساری می باشد . در بالای این قله ،قلعه ای تاریخی خود نمایی می كرد که مربوط به دوره مازیاربن قارن می باشد.

 قلعه شاه دژ:

اين اثر تاريخي ارزشمند بر بالاي قله اي به همين نام قرار دارد. از تاريخ بنا و بانيان آن اطلاعاتي در دست نيست.با توجه به اهميت اين دژ تا كنون كار باستان شناسي بر روي آن انجام نگرفته تا از زاويه هاي پنهان آن مطلع شويم. گرچه غارتگران  ميراث فرهنگي هر از چند گاهي اقدام به حفاري آن نموده و اين اثر تاريخي ارزشمند را در حال نابود نمودن هستند.

در كتاب های تاريخي از قلعه شاه دژ به قلعه اولاد و ايلال نيز نام برده شده است.

ظهيرالدين مرعشي در كتاب تاريخ مازندران، طبرستان و رويان اين قلعه را در هزار جريب مي داند و چنين مي نويسد:« ….. نايب داعي سيد قاسم را بگرفت و به شاه دز هزار جريب فرستاد» ( مرعشي ص 94)

اعتما د السلطنه در كتاب التدوين چنين مي نويسد:«قلعه ايلال كه اكنون به قلعه اولاد مي گويند در سواد كوه است…»( التدوين ص 299)

عباس اقبال آشتياني در تاريخ مغول در مورد اين قلعه چنين مي نويسد:«قلعه ايلال كه يكي از قلاع ولايت لاريجان است» ( تاريخ مغول ص 47)

ملا شيخ علي گيلاني مولف تاريخ مازندران دژ ايلال را قلعه اولاد مي داند.

اسماعيل مهجوري در كتاب تاريخ مازندران جلد اول قلعه شاه دژ را همان قلعه ايلال مي داند و به شرح ذيل معرفي نموده است. ( تاريخ مازندران  – مهجوري ج 1 ص 228)

كوهستاني كه در جنوب مازندران گسترش يافته و از مرز باختر به شكل قوسي به خاور كشيده شده است در هر بخشي به نامي خوانده مي شود . در حد فاصل سوادكوه و استراباد هزار جريب نام داردو سرزمين آن به دو بخش تقسيم شده است . چهاردانگه و دودانگه. چهاردانگه نيز سه قسم است : چهاردانگه سورتچي،چهاردانگه مسعودالملك و چهاردانگه شهرياري. قسمت مهم دشت دودانگه كه از جنوب و شمال به كوهستان متصل است فريم نام دارد و بخشي از كوه كه پايين پايه آن دره سعيد آباد و دهكده بند بن است و از سوي ديگر به دهكده هاي فينسك و تلاجيم و تمام كوه و ملاده منتهي مي شود و به شهريار كوه موسوم بوده امروز به نام سوته رجه مشهور است و شايد نام قديم آن به اسپهبد شهريار باوند منسوب باشد.بخش دو دانگه به روزگاران اسپهبدان باوندي هزاران حوادث گوناگون به خود ديده است و حكيم فردوسي راجع به سپيد دز آن اشعاري دارد. خلاصه اينكه در برابر و پيوست به كوه ايلال دودانگه كوهي است سر به فلك كشيده كه آن را شاهدز مي گويند. اين دژ بسيار بلند و سهمگين تنها يك راه دارد،آن هم سخت و دشوار و بربالاي گردنه آن نزديك به محوطه داخلي ديواري است كه بيرون آن با سنگ و درونش با آجر ساخته شده است. در بالای گردنه نشاني از دروازه دژ ديده ميشود. قسمت داخلي كوه كه اكنون چراگاه گوسفندان است، روزي پناهگاه و سنگرگاه اسپهبدان باوندي بوده است. داخل دژ در يك گوشه آخور سنگي ديده مي شود و در سوي ديگر تونلي است دراز كه دژ را به محلي اتصال مي دهد(در سال هاي اخير چند نفر براي پيدا كردن پايان آن قسمتي راه پيمودند و مقداري هم با طناب رفتند، ولي چون احتمال خطر وجود داشت برگشتند)قسمت ديگر اين كوه چاهي است به عمق تقريبي 50 متر. داخل اين چاه طاقي بزرگي است كه از آنجا اطراف بيرون به خوبي ديده ميشود.خط ارتفاع طاق بر برپايه كوهي عمود است و در ميان دره راهي است به روستاهاي لنگر و بالا ده. احداث طاق نشان مي دهد كه اين محوطه در روزگار اسپهبدان جاي ديد بانان بوده و مسلما محيطي كه امروز به شكل چاه در آمده است در آن سال ها پلكاني داشته كه از دژ به ديدگاه رفت و آمد مي شده است.

 افزون بر اين از ديواره بيروني اين كوه تا دره و ديواره كوه مقابل لوله هاي ساروجي يا فلزي كشف شده است و مي رساند كه در آن سال ها آب چشمه باريك ايلال،يا كوهي ديگر با اين لوله هاي مصنوعي به شاهدژ مي رفته است.با اين توضيح دور نيست كه زنان حرمسراي محمد خوارزمشاه به اين دژ آمده باشند كه هم به كوه قارن و دهستان و هم به آبسكون وتميشه(امروزه ویرانه های شهر تمیشه در محل آبادی سَرکلاته ، مرکز دهستان چهار کوه ، در بخش مرکزی شهرستان کُردکوی ، در استان گلستان ، در حدود یازده کیلومتری جنوب غربی شهر کردکوی و شش کیلومتری جنوب راه اصلی کردکوی ـ بهشهر واقع است (ایران . وزارت کشور، ص 57؛ رزم آرا، ج 3، ص 153؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها ، ج 29، ص 88) نزديك است و شاهراه قديم عراق و خراسان اتصال دارد.

 

* مشکلات گردشگری منطقه چهاردانگه

1-    نداشتن راه های دسترسی مناسب به اکثر مناطق گردشگری

2-    کمبود اقامتگاه و مراکز پذیرایی در مناطق گردشگری

3-    عدم  معرفی جاذبه های گردشگری منطقه

4-    عدم سرمایه گذاری و امکانات لازم در مراکز گردشگری

5-    عدم استقرار اداره میراث فرهنگی و گردشگری در منطقه

6-    عدم ثبت بسیاری از مناطق گردشگری با توجه به منحصر به فرد بودن آن در میراث فرهنگی مانند قلعه شاهدژ

 

*راههای جذب گردشگر در منطقه چهاردانگه

1-    ایجاد زیر ساخت های لازم در مناطق گردشگری از جمله احداث جاده های مناسب برای دسترسی راحت تر گردشگران

2-    سرمایه گذاری مناسب  برای احداث امکانات رفاهی و تفریحی

3-    معرفی اماکن گردشگری از طریق صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مازندران

4-    حمایت از سرمایه گذاران با توجه به محرومیت  منطقه

5-   برگزاري  جشنواره های مناسب با توجه به توان مندی خاص منطقه مانند جشنواره آویشن. چون منطقه یکی از رویش گاه های عمده این داروی گیاهی می باشد.                       

 

 

منابع:

1-   مرعشی، ظهیرالدّین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمد حسین تسبیحی، انتشارات شرق، چاپ دوم، تهران.1361

2-   اعتمادالسلطنه، محمد حسن خان،  تاریخ طبرستان، مقدمه، تحشیه و تعلیقات میترا مهرآبادی، انتشارات دنیای کتاب، چاپ اول، تهران.1373

3-   مهجوري اسماعيل ، تاريخ مازندران ، ج 1، توس ، 1381

4-   اقبال آشتیانی ، عباس، تاریخ مغول ، تهران 1364

5-   علی گیلانی ، شیخ علی، تاریخ مازندران.. به تصحبح و تحشیه منوچهرستوده. ازروی چاپ 1352

6-   رزم آرا، فرهنگ جغرافیایی ایران (آبادیها)، ج3 ،

7-   www.4dangwhnews.ir

8-   www.orost.ir

 

نويسنده : حامد خليلي ازني

منبع مقاله : وبلاگ چهاردانگه ساري با تاريخ كهن

 

………………………………………………………………..

 

مطالب مرتبط :

زمینه های توسعه بخش چهاردانگه ( بخش اول)

زمینه های توسعه بخش چهاردانگه ( بخش دوم – توريسم مذهبي )