اوقات شرعی کیاسر
طرح «الحاق باغ جهانی عباس‌آباد به حریم شهری بهشهر» چند سالی است که مطرح شده و با وجود مخالفت‌ها و نگرانی‌های میراث‌دوستان مبنی بر خروج این اثر از فهرست میراث جهانی یونسکو، اما محدوده ۴۲۰ هکتاری آن با پیگیری‌های چند ساله شهرداری بهشهر، از سوی شورای عالی معماری و شهرسازی مصوب و ابلاغ شده است. پرسش این است چرا میراث فرهنگی نتوانسته از این اقدام که خروج باغ عباس آباد را از فهرست میراث جهانی یونسکو به جریان می‌اندازد و زیست این باغ و جنگل هیرکانی را در تهدید قرار می‌دهد، مانع شود؟
حسین ایزدی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مازندران درباره ابلاغ این طرح و نقش میراث فرهنگی در جریان الحاق باغ عباس آباد به بافت شهری بهشهر به ایسنا گفت: در حال حاضر، باغ عباس‌آباد یکی از هفت باغ جهانی ثبت‌شدۀ ایران است. این باغ‌ها جزو میراث جهانی یونسکو بوده و جایگاهی جهانی دارند. سوای این، باغ عباس آباد در مازندران تنها میراث جهانی به شمار می‌آید که پایگاه جهانی هم دارد. در چنین سطحی، مدیریت واحد آن باید تحت نظارت میراث فرهنگی باشد. اگر این باغ از حوزه روستایی خارج شود و وارد حوزه شهری شود، دیگر حفظ، حراست و نگهداری آن مطابق با قوانین میراثی یونسکو نخواهد بود و این موضوع در روند حفظ و نگهداری این آثار تأثیر منفی می‌گذارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مازندران افزود: موضوع الحاق عباس آباد در دوران آقایان حسین‌پور و نوری، استانداران وقت مازندران مطرح و پیگیری شد. در جلسه شورای برنامه‌ریزی نیز بحث شد و تصمیم بر این شد که این موضوع دوباره در کارگروه‌های کارشناسی مطرح شود. در تمام این سال‌ها، میراث فرهنگی با الحاق مخالف بود اما با وجود مخالفت‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، شورای عالی معماری و شهرسازی وزارت مسکن به تصویب و ابلاغ این طرح اقدام کرد. در واقع، ما در این زمینه چاره‌ای جز پیگیری بیشتر نداریم و نامه اعتراض را فرستاده‌ایم.
ایزدی با بیان اینکه نگهداری مجموعه عباس‌آباد تحت نظارت انجمن حمایت از زندانیان است، در حالی‌که به حوزه آن‌ها مربوط نیست و باید نظارت و حفاظت زیر نظر میراث فرهنگی باشد، تاکید کرد: با ابلاغ این طرح، در سال‌های بعد مجوزهای ساخت‌وساز هم داده می‌شود و عملا مسیر دسترسی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و منجر به خروج عباس‌آباد از فهرست جهانی خواهد شد. ما مخالف بوده و هستیم، اما در نهایت شورای عالی معماری و شهرسازی وزارت مسکن این تصمیم را ابلاغ کرد. حتی آقای دارابی، معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع سدیت در این مورد مکاتبات خود را انجام داده و پیگیر این موضوع است. این باغ بخشی از هویت ما و فرهنگ ملی ما است. ما به شدت نگران هستیم که چنین اقدامی ممکن است به از دست رفتن این هویت منجر شود. به همین دلیل هم رسانه‌ها و خبرنگاران عزیزی که این موضوع را مطرح می‌کنند، می‌توانند کمک کنند تا این هویت حفظ شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مازندران در ادامه گفت: استاندار کنونی مازندران پیگیر این موضوع است و حتی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در این زمینه قول داده‌اند که این موضوع را در جلسه هیأت دولت مطرح کنند. در صورتی که نیاز باشد رئیس‌جمهور می‌تواند دستور دهد این طرح دوباره مورد بررسی قرار گیرد. ما تمام تلاش‌مان را می‌کنیم که این موضوع به طور کامل در شورای عالی معماری و شهرسازی دوباره بررسی شود.
ایزدی بیان کرد: در این راستا، رسانه‌ها حتما تأثیر زیادی خواهند داشت. خبرنگاران عزیزی که این موضوعات را مطرح می‌کنید، کمک بزرگی به ما می‌کنید. کارزاری هم در این باره راه افتاده است، این نوع پیگیری‌ها و اطلاع‌رسانی‌ها می‌تواند در نهایت به حفظ این هویت تاریخی و فرهنگی کمک کند. ما همچنان امیدواریم که این تصمیمات به نفع میراث فرهنگی کشور باشد و در نهایت، مشکلی پیش نیاید.
کارزار «درخواست جلوگیری از الحاق مجموعه جهانی عباس‌آباد (بهشهر ـ استان مازندران) به حریم شهری» به تازگی و پس از رسانه‌ای شدن موضوع الحاقل این باغ به بافت شهری بهشهر، راه‌اندازی شده است که در متن آن که خطاب به مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور این مطالبه مطرح شده است «براساس مقررات ثبت ملی و جهانی میراث فرهنگی نسبت به باغ جهانی عباس‌آباد شهرستان بهشهر در استان مازندران و ضوابط مصرح وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، از الحاق این مجموعه بی‌همتای تاریخی با وسعت ۴۲۰ هکتار که تماماً پوشیده از جنگل‌های بکر هیرکانی است، به حریم شهر بهشهر جلوگیری شود.»
در ادامه این متن درباره اهمیت و جایگاه باغ عباس آباد نوشته شده است: «میراث جهانی باغ عباس‌آباد، بزرگ‌ترین و منحصربه‌فردترین باغ ایرانی است که در قلب جنگل‌های هیرکانی ساخته شده و شهرت جهانی دارد. عباس‌آباد عالی‌ترین نمونه باغ‌های تاریخی برون‌شهری بوده و براساس ضوابط ملی و جهانی نباید به محیط شهری الحاق شود. همچنین جنگل‌های هیرکانی، به‌عنوان یکی از زیست‌بوم‌های کم‌نظیر زمین در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده است و دریاچه عباس‌آباد یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های زادآوری گونه ارزشمند و زادبوم وزغ تالشی است که ۹۰ درصد پراکنش جهانی آن در ایران و خصوصاً در باغ جهانی عباس‌آباد قرار دارد. این مجموعه با ماهیت تاریخی و طبیعی، تنها به خدمات روزانه در بخش گردشگری می‌پردازد و از هیچ ویژگی محیطی شهری برخوردار نیست.»
امضاکنندگان این کارزار از رئیس جمهور همچنین درخواست کرده‌اند «براساس قوانین مجلس شورای اسلامی در حوزه ثبت و حفاظت از آثار ملی و تعهدات دولت جمهوری اسلامی در معاهده بین‌المللی میراث جهانی یونسکو، از الحاق غیرکارشناسانه این مجموعه به حریم شهر بهشهر جلوگیری کرده و مانع از خروج این مجموعه بی‌نظیر از فهرست جهانی شوید.»
در ادامه این متن آمده است: «بی‌شک الحاق این پهنه تاریخی و طبیعی به حریم شهر بهشهر می‌تواند سرآغازی برای تخریب آثار تاریخی، جنگل‌های هیرکانی و زیستگاه حیاتی جانوران و اکوسیستم طبیعی و بکر این محدوده باشد. همچنین خواهشمندیم مدیریت یکپارچه مجموعه میراث جهانی عباس‌آباد را به متولی قانونی و تخصصی خود (وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) بازگردانید و طرح جامع حفاظتی و گردشگری پایدار برای این منطقه، به‌منظور حفاظت از میراث جهانی و طبیعی و بهره‌گیری شایسته از ظرفیت‌های اقتصادی و فرهنگی آن صورت پذیرد.»
به گزارش پایگاه خبری چهاردانگه، به نقل از ایسنا، مجموعه تاریخی عباس‌آباد که در فاصله ۷ کیلومتری از بهشهر قرار دارد، در سال ۱۳۴۶ به ثبت ملی رسید و در دهه ۸۰ «پایگاه پژوهشی باغ‌های تاریخی بهشهر» در آن احداث شد. اندکی بعد در سال ۱۳۸۲ ضوابط عرصه و حریم این باغ جهانی توسط رییس وقت سازمان میراث فرهنگی و معاون رییس جمهور، «سید محمد بهشتی» به استاندار وقت مازندران ابلاغ می‌شود و و هم‌زمان در اواخر دهه ۷۰ و ابتدای دهه ۸۰، کاوش‌های باستان‌شناسی این منطقه اهمیت ویژه پیدا می‌کند، کاوش‌هایی که طی آن وسعت مجموعه و ارزش تاریخی ـ فرهنگی آن نیز عیان می‌شود.
در ابتدای دهه ۸۰ طی قراردادی ۳۰ ساله مدیریت پارک جنگلی عباس‌آباد از منابع طبیعی به‌عنوان مالک اراضی ملی، به اداره ایرانگردی و جهانگردی وقت واگذار می‌شود. با واگذاری مجموعه به اداره ایرانگردی و جهانگردی همه چیز خوب پیش می‌رود، طی این مدت با تعیین ضوابط عرصه و حریم کاوش و مرمت‌های بسیاری در مجموعه انجام می‌شود و از اعتبارات اداره ایرانگردی و جهانگردی و بعدها سازمان میراث فرهنگی و گردشگری زیرساخت‌های مهمی ازجمله جاده، روشنایی، آب، رستوران، سرویس بهداشتی، نمازخانه و هرآنچه که یک جاذبه گردشگری برای جذب گردشگر به آن نیاز دارد، در آن احداث شد.
در سال ۱۳۹۰ مجموعه عباس‌آباد به شماره ۱۳۷۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت می‌رسد اما اندکی بعد، در سال ۱۳۹۴ با حکم دادستانی، اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران از مدیریت این مجموعه عظیم تاریخی خلع ید می‌شود.
خروج مجموعه از اختیار میراث باعث از بین رفتن نظارت این نهاد به‌عنوان متولی مدیریت، حفظ و احیای میراث فرهنگی و گردشگری مازندران در این مجموعه تاریخی و درنتیجه آغاز نابسمانی در عباس‌آباد می‌شود.
پس از آن مدیریت مجموعه چندین سال در اختیار دهیاری، پیمانکار شخصی و از اسفند ۱۴۰۰ در اختیار شهرداری بهشهر قرار می‌گیرد و عواید مالی مجموعه‌ای که با سرمایه‌گذاری اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشف، کاوش، ثبت، مرمت و تجهیز شد به نهادی دیگر واگذار می‌شود، در حالی که درآمدهای مجموعه جهت نگهداری، احیا و پیشگیری خروج از ثبت جهانی باید در خود مجموعه عباس‌آباد هزینه شود.
وسعت عرصه مجموعه عباس‌آباد ۴۲۰ هکتار است که با حریم آن به ۱۵۸۹ هکتار می‌رسد. سه باغ تاریخی در این مجموعه با فضای صنعتی، دریاچه، سد، چندین عمارت، جاده‌های تاریخی سنگفرش، برج‌های آجری فشارشکن آب، عمارت میانی دریاچه، آسیاب و مانند آن در آن قرار دارند و نگهداری مجموعه‌ای که درحقیقت یکی از حساس‌ترین سایت‌های باستان‌شناسی این منطقه در قلب جنگل‌های هیرکانی به شمار می‌آید. با این حال، این مجموعه در سال‌های گذشته با مطرح شدن موضوع الحاق به بافت شهری بهشهر، بارها در تهدید خروج از فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. باغ جهانی عباس آباد پیش‌تر در سال ۱۳۹۷ به دلیل مشکلاتی که در حریم به واسطه ساخت و سازها داشت و تهدیدهایی که آب و زیست این باغ را به خطر انداخته بود، از یونسکو کارت زرد گرفته بود.
در این زمینه بخوانید:
زنگ خطر خروج میراث جهانی “باغ عباس‌آباد” بهشهر به صدا در آمد
