تعزیه خوانی یا شبیه خوانی یکی از مناسک مذهبی مربوط به ایام عزاداری ائمه و اهل بیت می باشد که به مناسبت های گوناگون از جمله شهادت سرور و سالارشهیدان – حضرت اباعبدالله الحسین (ع ) – در جاهای مختلف کشور اجرا می شود و منطقه چهاردانگه به سبب سابقه فرهنگی و مذهبی در این راستا عملکرد جالب توجهی دارد و یکی از نمونه های پرشور و پرمحتوای تعزیه خوانی ایام محرم در منطقه شویلاشت برگزارمی گردد.
شویلاشت شامل چهارروستای سرخ ولیک – الیرد – خالخیل و کرسام می باشد که اصالتاً چهار قریه یکپارچه « شویلاشت » نامیده می شوند و از ابتدای ایجاد ، وابستگی ، همبستگی و ارتباط بین ساکنان به جهت مراودات اجتماعی و روابط فامیلی و همکاری های مذهبی از جمله اجرای مشترک و هماهنگ مراسم مذهبی ایام محرم وجود داشته و طی سالیان متمادی تاکنون ادامه دارد.
تاریخچه مراسم عزاداری محرم در چهار قریه یکپارچه شویلاشت بسیار طولانی و برخوردار از فلسفه و مبانی بسیار قوی می باشد که در این مجال فرصت پرداختن به آن را نداریم. اما در مورد مراسم عزاداری سرور و سالار شهیدان در شویلاشت مطالب زیر ارائه می گردد:
عمده مراسم عزاداری شویلاشت در سه بخش عمده : دسته روی – مراسم مشترک سینه زنی و تعزیه خوانی می باشد.
این برنامه هادر ۴ روز متوالی از هفتم تا دهم محرم الحرام طبق برنامه زمانی زیر انجام می پذیرد:
روز هفتم محرم در روستای سرخ ولیک – روزه شتم محرم درروستای الیرد – روزنهم ( تاسوعا ) درروستای خالخیل – روزدهم ( عاشورا ) در روستای کرسام.
امیدواریم با رنگ معنویتی که ان شاء الله به این مراسم و این تلاش ها وهزینه می بخشیم شاهد رونق بیشتر در اجرای معنوی این برنامه های باشیم و از درگاه خداوند ما جور شویم.
مراسم عزاداری مشترک هیئت ها:
هیئت ها به ترتیب وارد حیاط حسینیه می شوند و هیئت روستای میزبان از پشت سر وارد می شوند و خانم ها نیز به حیاط حسینیه وارد می شوند و درقسمتی که برای آن ها مشخص شده است جای می گیرند و هیئت ها با همان نغمه های خویش سینه زنی می کنند. بعد از استقرار کامل هیئت ها، از تریبون جایگاه نوای رباعی توجه همگان را به سوی جایگاه می کشاند و همه با هم با نوای یا حسین رو به جایگاه می نمایند و خیر مقدم و اعلام برنامه صورت می گیرد و معمولا برنامه ها به شرح زیر می باشد:
— قرائت آیاتی از کلام الله مجید
— سخنرانی روحانی محل که بر حسب شرایط دقایقی از ۲۰ تا ۴۰ دقیقه در مورد فلسفه عاشورا و مسائل مربوط به قیام امام حسین (ع )
— سینه زنی مشترک که معمولا ۴ مداح از ۴ روستا ( هر روستا یک نماینده ) انتخاب می شوند و مداحی می نمایند و مردم سینه می زنند.
بعد مهمانان به خانه های اهالی روستاها می روند معمولا اغلب خانه ها پذیرای مهمانان هستند و درصدی از مهمانان در همان حسینیه می مانند وپ ذیرائی می شوند.بعد از ناهار برای ادای نماز به حسینیه برمی گردند.
تعزیه خوانی :
همانطور که در ابتدای مطلب، ارائه شد، تعزیه شویلاشت دارای سابقه ای بسیار طولانی می باشد و به سبب استقبال فراوان اهالی شویلاشت و نیز مهمانان ۴ روزه عزاداری سرور و سالار شهیدان که معمولاً از اقصی نقاط شهر و استان و حتی کشور برای دیدن تعزیه حضور به هم می رسانند. از کیفیت رو به رشدی نیز برخوردار می باشد. ساعت شروع و پایان تعزیه در روزهای سال بر حسب موقعیت زمانی فصل ها اندکی تغییر دارد. در این سال ها که ایام محرم در فصل پاییز می باشد، معمولاً از ساعت ۱۳ الی ۱۶ می باشد. شویلاشت از قدیم الایام شبیه خوان های بنامی را به این عرصه معرفی نموده است که می توان به مرحوم حاج سید محمد شریفی و مرحوم حاج عزیزالله خلخالی و استاد عبدالعلی خلیلی اشاره نمود. درحال حاضر نیز ترکیبی از نیروهای با تجربه و نیز جوان به اجرای این برنامه می پردازند و کیفیت آن نیز طوری است که مشتاقان مخصوص به خود را داراست و بعضاً طرفداران با تهیه تصاویر ضبط شده تعزیه ها به دقت حرکات شبیه خوان ها و گفتمان های آن ها را پیگیری می نمایند.
با توجه به تصمیمات و هماهنگی بین ۴ نماینده های روستا و شبیه خوان ها برای روزهای هفتم و هشتم محرم دو تعزیه انتخاب می شود که معمولاً از بین تعزیه های مربوط به شهادت ( حضرت مسلم ابن عقیل – شهادت دوطفلا ن حضرت مسلم (ع) – امام جعفر صادق (ع ) – شهادت امام رضا (ع) – شهادت علی اکبر ( ع) – شهادت حر ابن یزید ریاحی و … ) اجرا می شود.
در روز نهم محرم یا تاسوعا که در روستای خالخیل انجام می پذیرد، تعزیه ی شهادت قمر ماه بنی هاشم حضرت ابوالفضل العباس (ع) اجرا می شود و در روز دهم محرم – عاشورا – تعزیه شهادت سرور و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) خوانده می شود.
از جاذبه های تعزیه می توان به اشعار آهنگین و موزن متن موافق خوان و مخالف خوان – رنگ و نوع البسه شبیه خوانها – آرایش مخالفان – گفتگوهای اهل بیت ع – وداع شبیه خوانهای موافق با کودکان – مرثیه و وداع شهیدان و …. اشاره نمود.
امیدواریم با رنگ معنویتی که ان شاء الله به این مراسم و این تلاش ها و هزینه می بخشیم شاهد رونق بیشتر در اجرای معنوی این برنامه ها باشیم و از درگاه خداوند ما جور شویم.
نویسنده: عباسعلی نجفی کرسامی