پایگاه خبری چهاردانگه: بزرگ‌ترین طاق طبیعی جهان به نام اسپهبد خورشید در سال ۸۱ به شماره ۸۷۳۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و جزو بی‌نظیرترین و منحصربه‌فردترین استحکامات نظامی کشور است.
هزار و ۸۰۰ متری جاده دوآب – خطیر کوه و در دل کوه لامپ کمر، غاری رخ می‌نماید که بهشتی برای غار شناسان و پژوهشگران تاریخی است تا با کاوش‌هایشان، لایه‌های رازگونه تاریخ ایران را بازشناسند. این غار طبیعی و باستانی نیز همانند دیگر آثار تاریخی از گزند حفاران غیرمجاز مصون نمانده و زخم‌های ناشی از حفاری بر پیکره‌اش هویداست.
غاراسپهبد خورشید ازجمله غارهای با دیواره سنگی جهان است که اکنون در محاصره معادن مجاز و غیرمجاز قرارگرفته است و حیات این غار افسانه‌ای مستلزم رفع نگرانی‌های فراروی و اتخاذ تصمیم اساسی برای حفظ این میراث باستانی است تا به سرنوشت دیگر بناهای میراثی کشور و استان دچار نشود.
برای رسیدن به این غار که از شهرت جهانی برخورار است، صعود از ارتفاعات حاشیه شرقی جاده سواده کوه مقابل آبادی دوآب و ابتدای دوراهی خطیر کوه لازم است. دو آب و دوراهی خطیرکوه در ۷۰ کیلومتری قائمشهر به تهران و ۲۰ کیلومتری بعد از شهر پل سفید واقع شده است و از آنجا غار اسپهبد خورشید براحتی قابل مشاهده است.
این غار علاوه بر زیبائی‌های طبیعی از جاذبه های تاریخی نیز برخوردار است و عده ای از مورخان این اثر زیبای طبیعی را با نام دژ افسانه ای می شناسند و آثار باستانی داخل آن بیانگر این امر است که احتمالا از مراکز مهم دفاعی و پناهگاه اسپهبدان مازندران در قرون اولیه اسلامی است.
داخل غار بصورت تالارهای ساده و تقریبا دایره شکل است که ۱۹.۷۵ متر طول و ۱۴.۳۵ متر عرض داشته و فاصله بین کف و سقف آن به ۱۵ متر می رسد و از جمله طاق های مشهور جهان به شمار می رود و از ابتدای غار، راهروی باریکی وجود داشت که آثار اتاقهای متعدد اطراف آن باقی مانده و دو اتاق بزرگ در جانب راست و چند اتاق در سمت چپ با بناهای انتهار غار هر یک کاربرد مختلف داشته است.
سقف همه آنها با چوبهای قطور جنگلی تیرکشی شده است و جالب ترین قسمت غار بنای چپ آن است که تقریبا سالم مانده و با دقت در آن می توان به وضعیت معمار داخل غار دست یافت
سامان توفیق مدیر پروژه مطالعات باستان‌شناسی غار دژ اسپهبد خورشید از ثبت آثار ملی آر اسپهبد خورشید سوادکوه در سال ۸۱ به شماره ۸۷۳۹ خبر داد و افزود: غار اسپهبد خورشید جز بی‌نظیرترین و منحصربه‌فردترین استحکامات نظامی است که در کشور وجود دارد.
وی موقعیت جغرافیایی اثر را مازندران، شهرستان سوادکوه، منطقه دوآب ۱۸۰۰ متری جاده دوآب – خطیر کوه در دل کوه لامپ کمر اعلام کرد و گفت: این غار کارستی رسوبی با عمر ۳۰۰ میلیون سال است که دارای بزرگ‌ترین طاق طبیعی جهان که ابعاد دهانه غار ۸۵×۹۵ است.
توفیق در خصوص نام این غار، اظهار داشت: غار اسپهبد خورشید، غار عایشه کرکیل در، لاپ کمر، دژ طاق، غار دربند کولا، دکان داوود، طاق ونداد هرمزد، دیوکلی و قلعه دیو سفید نام‌های مختلفی است که در زمان‌های مختلف بر روی آن گذاشته‌اند
مازندران با داشتن غارهای عمیق و شگفت انگیز، بهشتی برای طبیت گردان کشور به شمار می رود و نوروز فرصتی برای پیمایش غارهای ناشناخته اما زیباست، غارهای زیبای مازندران از شرق تا غرب استان پراکنده است و ایجاد موزه و سایت در کنار غارهای استان، در استقبال گردشگران تاثیر بسزایی دارد.
طبیعت بسیار زیبای غارها همواره موجب جلب گردشگران می شود و از بین این پدیده های شگفت انگیز می توان به غار کمیشان اشاره کرد. این غار در هفت کیلومتری غرب غار کمربند و شهرستان بهشهر واقع شده و ردر پای یک دیواره صخره ای به ارتفاع ۱۵ متر قرار دارد. عرض دهانه غار ۵ متر و ارتفاع آن ۴.۵ متر است و غار کمیشان شامل دو بخش یا تالار است که بوسیله یک دالان تنگ و کم ارتفاع به یکدیگر متصل شده اند.
بازبینی و مطالعات اولیه بر روز ابزارهای سنگی بدست آمده از یک چاله حفاری غیرمجاز در بیرون از دهانه این غار، حاکی از مسکونی بودن محوطه حداقل از از دوران فرا پارینه سنگی و نوسنگی بوده، ضمن اینکه کاوش باستان شناسی این غار از سال ۱۳۸۷ شروع شده و تا تکمیل مطالعات ادامه خواهد داشت.
……………………………………………………….
غار کمربند : این غار در روستای «تروجن»، در پنج کیلومتری جنوب غربی شهرستان بهشهر واقع شده‌اند. این غار در دامنه کوه البرز و رو به دریا و در ابتدای ورودی شهر بهشهر و در فاصله پنجاه متری جفت خود، غار هوتو قرار گرفته است.
غار کمربند غاری است آهکی که قدمت آن به دوره ژوراسیک بر میگردد.نزدیک غار رگه های سنگ چخماخ وجود دارد و ساکنان آن برای تولید ابزار خودمجبور به تهیه مواد خام از دور دست نبودند..ساکنان آن در دوره نوسنگی شکارگر غزال و در دوره فراپارینه سنگی شکارگر فک بودند.سفال،ادوات استخوانی از استخوانهای گوسفند،بز،گاو، ابزارهای سنگی مانند تیغه وسنگ چخماخ در غار به دست آمده است. سفالهای کمربند از نوع پوک و ترد هستند و دست ساز هستند و شاموت گیاهی زیاد دارند.ابزارهای سنگی مکشوفه نیز اکثرا از جنس چخماخ هستند. آزمایش کربن سالیابی های مختلفی از کربنهای غار مشخص کرده است که از سال حدود ۱۰۳۲۵ تا ۵۳۳۰ پ م بوده اند.
عمده‌ترین آثار به دست آمده از غار مورد نظر، شامل تیغه‌هایی از سنگ چخماق، سنگ دریایی و استخوان آهویی به نام «لاگازلاسرب گوتروزا» است وهمچنین اسکلت سه انسان در غار کمربند پیدا شده که احتمالاً در ۷۵۰۰۰ سال پیش از میلاد می‌زیستند. آقای کارلستون، پس از اینکه تحقیقات سایر متخصصان را دقیقاً بررسی کرد، به این نتیجه رسید که در دوره میانه سنگی، ساکنان غار، زندگی خود را با شکار حیواناتی مثل آهو، بزکوهی، گوسفند و بز وحشی می‌گذراندند. به طوری که در دوره نوسنگی قدیم توانستند حیواناتی از قبیل بز و گوسفند را اهلی کنند و حتی به کار زراعت نیز بپردازند.
به طور کلی آثاری که از غارهای کمربند و هوتو پیدا شده مکمل یکدیگرند.
این وضعیت اجازه می‌دهد که بتوان در ناحیه مازندران، تحویل و تکامل انسان را از دوران یخ‌بندان تا عصر حاضر مورد بررسی قرار داد. غنا و گستردگی اطلاعات حاصله از این غارها به حدی است که نظیر آن در سراسر ایران کم‌تر مشاهده شده است.
……………………………………………………….
غار هوتو:بالای غار کمربند قرار دارد و یکصد متر با آن فاصله دارد. آثار شکارگران گرگ و فک که همزمان میزیسته اند به دست آمده است.اسکلت فردی در غار پیدا شد که بدن آن از بین رفته بود و آرواره های بسیار محکمی داشت. دو جمجمه زن نیز در عمق ۹٫۱۵متری کشف شده است. سفالهای دو غار تقریبا شبیه هم هستند. آزمایش کربن از سالهای ۹۹۱۰پ م تا ۷۳۰ میلادی کربنهای مختلف را مشخص کرده اند.
……………………………………………………….
غار نرگسی: در جنوب شرقی روستای گرجی محله و در جانب شمالی دره ای با شیب بسیار تند که در رودخانه نکا از آن می گذرد قرار دارد. این غار دارای دو دهانه نسبتا بزرگ و شگفت انگیز در جهت شرقی – غربی بوده که دستری به تالار اول را به وسعت ۱۳۰ متر مربع میسر می کند و تالار دوم با وسعت تقریبی ۳۰۰ متر مربع در بخش غربی این غار واقع شده است.
……………………………………………………….
غار دانیال: این غار زیبا رد ارتفاعات مشرف به سلمانشهر در غرب مازندران واقع شده است و برای رسیدن به این غار باید از روستای چاری و ارتفاعات جنگلی عبور کرد و به دهانه غار رسید.
غار آبی دانیال به عنوان یکی از غار های به نسبت آسان کشورمان است ، در دو کیلومتری روستای دانیال، در ۵ کیلومتری جنوب سلمان شهر(متل قو) در استان مازندران در شمال ایران قرار دارد.
……………………………………………………….
راه دسترسی به این غار جاده اصلی ده دانیال است که از مرکز شهر متل قو به سمت جنگل پیش می‌رود و بعد از گذشتن از ده خاکی می‌شود. در ادامه مسیر به صورت راهپیمایی در کنار رودخانه اصلی است که تقریبا تا دهانه غار ۳۰ تا ۴۵ دقیقه راهپیمایی دارد و در قسمتی که یک شعبه کوچک به رودخانه می‌ریزد ادامه مسیر به سمت سرچشمه شعبه غار ادامه می‌یابد.
در این غار تجربه ی گذر از تنگه هایی را بدست می آورید که نزدیک به یک متر و نیم آب و چه بسا بیشتر در مسیرتان قرار دارد ، پس به این خاطر از آب بندی کامل تجهیزاتی که به درون غار آورده اید اطمینان حاصل کنید.
داخل غار بسیار سرد بوده و آب گوارا و سردی هم در داخل آن جاری است، مواد آهکی چکیده زا سقف غار منظره زیبایی دارد و پهنای غار از دو تا پنج متر متغییر و طول آن نامعلوم است و به گفته بومیان به شش هزار متر می رسد و شباهت های زیادی بین غار دانیال و علیصدر وجود درد و این محل برای اجرای تورهای برای هر گروه سنی جالب و دلپذیر است.
غار یخ مرا چالوس، لیدر، دیوخانه، کال، زنگیان، شیلک، سوت شاه، پیرزن خانی نور، چیلک چلندر و… از غارهای زیبا و دیدنی مازندران به شمار می رود و در ایام نوروز شماری از گردشگران مازندران برای دیدن جاذبه ها به غارهای استان سفر می کنند.
……………………………………………………….
این دخمه ها بصورت پناهگاه و مانند دژ مستحکمی است که راه یابی به بعضی از قسمت های آن سخت و غیر ممکن است و تنها راه دسترسی به آنها استفاده از ابزار صخره نوردی است این دخمه سنگی یکی از شاخص ترین نمونه ها در محور هراز و حتی ایران است، تعدد طبقات با همدیگر در ارتباطند. تزیین دیواره بعضی از اتاق ها از کف تا به ارتفاع ۶۰ سانتیمتر با کاهگل و گل اخری (در دخمه سنگی آب اسک نیز همین مورد وجود دارد)، ایجاد دیوار دفاعی با مصالح سنگ و ساروج و همچنین المانهای کلی تنها بخشی از خصوصیات ویژه کافر کلی روستای پلمون است.
با بررسی غار دستکتد آب اسک تنها یک غار در دو طبقه بسیار زیبا ساخته شده است که شامل یک اتاق روباز با یک طاقچه در جهت شرقی، طبقه دوم با یک سکو، ورودی قوسی شکل، اتاقی به ابعاد یک متر در دو متر، در جهت شرق این اتاق دالانی به طول یک با ارتفاع یک که یک شخص بصورت خمیده می تواند وارد فضایی شود که در واقع شامل یک سرویس بهداشتی به همراه یک (احتمالا) حمام با سکویی به ارتفاع نیم متر و به طول یک مترو نیم ایجاد شده است. در حال حاضر بخش هایی از غار های دستکند روستای آب اسک توسط روستاییان بومی دامدار تبدیل به آخور و محل نگهداری علوفه و دام شده است یا اینکه این دخمه ها در ابتدا با همین نوع کاربری ایجاد شده باشند.
……………………………………………………….
قله زیبای شاهدژ که همچون نگینی پر تلالو در بستر زمردین البرز سبز می درخشد و نماد و سمبل ایستادگی و راست قامتی و سربلندی برای مردم روستای بالاده که در دامنه جنوبی آن زندگی می کنند، می باشد، از جذابیت های وصف ناپذیری برخوردار است و در گوشهگوشه اطراف آن نیز زیبایی های دیگری نهفته است.
طبق تقسیمات جغرافیایی کشوری، غار کالم مال در منطقه چراگاه های (مراتع) روستای بالاده در بخش چهاردانگه ساری واقع شده است.
از چشم اندازهای اطراف دهانه تخته سنگی قرار دارد که بسیار بزرگ به ارتفاع سه متر و به مساحت ۱۰ متر مربع وجود دارد که برف و یخ و باران در گذر زمان بسیار دراز، آن را به صورت شیاردار در آورده است که از جذابیت های طبیعی آن است.
در چشم انداز بیرون غار، رشته کوه زیبای چهارنو و روستای بالاده در جنوب، دشت تر کاچال و روستای واوسر و کمی دورتر کوه های خشک سمنان و دامغان در جنوب غربی، قله های سفید کوه و مراد کوه در ضلع شرقی، دشت ولمت و در دوردست ها قلل گچ چال در ضلع شمالی، کوه شیت و دشت دن نشیر و خط الراس نرو و قله نزوا در ضلع غرب و
جنوب غربی و در دور دست ها البرز مرکزی کاملا قابل رویت می باشد. در فصل زمستان مناطق نام برده شده کاملاً از برف سفید پوش می شود.
در گذشته هایی نه چندان دور، آغل دام های اهالی بالاده در این منطقه بوده و در زبان بالادهی، «کالُم» به آغل حیوانات و «مال» به معنای جا و مکان گفته می شود از این روی این غار به «غار کالم مال» شهرت پیدا کرده است.
……………………………………………………….
غار کوترلی یا کوترپور در منطقه مستعد غار در ضلع جنوبی خط الراس داراب کوه قرار دارد. برای رسیدن به آخرین آبادی منتهی به غار باید به روستای برد عزیمت کنید.
روستای تاریخی بَرْدْ از توابع ساری ، مرکز استان مازندران است که در بخش چهاردانگه به مرکزیت کیاسر و در حدود ۱۰۰ کیلومتری شهرستان ساری واقع شده است.
غار کوترلی یا کوتر کالی دو دهانه دارد که دهانه اصلی آن به ابعاد ۴ / ۵٫۵ متر و دهانه دوم که در بالای دهانه اصلی قرار دارد به قطر ۸۰ سانتیمتر میباشد.
با گذر از دهانه پائین ، یک چاه ۲۵ متری را فرود می روید که کارگاه آن به صورت طبیعی از بلوک تنه درخت می باشد . در انتهای چاه مسیر به دو راه با شیب نسبتا تند رو به پائین تقسیم می شود.
مسیر سمت راست به طول ۳۵ متر می باشد. با وجود شیب اولیه این مسیر و در صورت لغزنده بودن با ایجاد کارگاه بلوک به قندیل و گرفتن حمایت از طناب ، این مسیر را بدون خطر پائین بروید و با رسیدن به انتهای شیب به فضای می رسید که انتهای مسیر به دو دخمه زیبا ختم می شود.
مسیر سمت راست به طول ۲۷ متر می باشد و این مسیر هم همانند مسیر سمت چپ با شیب شروع می شود در صورت لغزنده بودن با ایجاد کارگاه بلوک به قندیل و گرفتن حمایت از طناب ، این مسیر را بدون خطر پائین بروید که در انتها به تالار بزرگی خواهید رسید که زیبایی آن قابل توصیف نمی باشد در وسط سقف تالار نور از دهانه بالا به داخل می تابد که خود زیبایی خاصی به فضای تالار می دهد. با رسیدن به مرکز تالار دو مسیر وجود دارد که یک مسیر در پشت تخته سنگ های بزرگ قرار دارد که طول آن ۲۰ متر می باشد و مسیر دوم بعد از گذر تپه ای که از فضله کبوترها به وجود آمده است وجود دارد که طول آن ۴۰ متر می باشد.
برای فرود از دهانه دوم می توانید بدون ایجاد کارگاه مصنوعی و با به همراه داشتن محافظ طناب برای گذر از دهانه از کارگاه طبیعی بلوک تنه درخت استفاده کنید و همچنین به علت وجود تپه فضله در زیر دهانه و افزایش یا کم شدن ارتفاع تپه به دلیل شسته شدن آن توسط بارش باران ارتفاع آن متغیر می باشد به همین خاطر در زمان فرود با خود طناب اضافه بهمراه داشته باشید ، که در زمان فرود تیم ما تنها از یک طول طناب استفاده شد که عمق آن در آن زمان ۵۰ متر بوده است.
