به گزارش پایگاه خبری چهاردانگه، به نقل از فارس، ثبت محدوده‌هایی با عنوان حفاظت شده و مشخص برای گردشگری با عنوان ژئوپارک در دنیا از سال ۲۰۰۰ میلادی رواج دارد و تاکنون بیش از ۸۰ ژئوپارک در دنیا به ثبت فهرست ژئوپارک‌های جهانی یونسکو رسیده است.
چین کشوری آسیایی است که بیشترین تعداد ژئوپارک جهانی و ملی را دارد؛ ژئوپارک جزیره قشم نیز نخستین ژئوپارک ایران و خاورمیانه است.
مناطق زیادی در کشور قابلیت تبدیل شدن به ژئوپارک ملی را دارند و حدود ۵۰ منطقه برای ژئوپارک‌های آتی کشور پیش‌بینی شده است.
درباره ویژگی و مزایای ژئوپارک‌ها و اینکه سهم استان مازندران و مناطق آن با توجه به قابلیت‌های متعددش، در تبدیل شدن به ژئوپارک ملی چقدر است خبرنگار فارس با علی ماهفروزی، کارشناس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران که در این حوزه تحقیق کرده است گفت‌وگو کرده است که درادامه می‌خوانید؛
ژئوپارک‌ها راه نجات طبیعت
ژئوپارک‌ها طبق تعاریف رسمی دارای چه ویژگی‌هایی است؟
ژئوپارک‌ها مجموعه‌ای از پدیده‌ها در کنار هم هستند؛ پدیده‌های زمین‌شناسی در جغرافیای مشخص، فرصت‌های اقتصادی برای جامعه محلی، علمی برای پژوهشگران و زیست محیطی برای جلوگیری از آسیب‌ها ایجاد می‌کند.
ژئو از کلمه زمین‌شناسی گرفته شده و نخستین بار بنیاد نشنال ژئوگرافیک به آن پرداخت و از سال گذشته ژئوپارک‌ها زیر نظر یونسکو قرار گرفته‌اند.
در ژئوپارک‌ها محیط زیست توان بیشتری برای زایش پیدا می‌کند، آسیب‌ها کمتر و طبیعت در این محیط‌ها سرپاتر است و انسان‌ها نیز تعامل منطقی با طبیعت دارند.
ژئوپارک‌ها چه تاثیری در طبیعت دارند؟
ببینید؛ به طور مثال از ۴ هزار سال پیش وقتی جمعیت در ایران و جهان رو به افزایش گذاشت، این جمعیت به سمت شهرنشینی رفت و برای ساختوساز کوره‌ها، کارگاه‌های ذوب فلز، تولید سفال و ایجاد محصولات مورد نیاز، جنگل‌ها را قلع و قمع کرد.
نمونه این امر در منطقه خوزستان و کرمان ایران مشاهده می‌شود که جنگل در این نواحی از بین رفته است، متأسفانه بسیاری از کسانی که تصمیم گیرنده هستند بحث‌های تاریخی را نادیده می‌گیرند، فعالیت‌های باستان‌شناسی و تاریخی به مدیران این توان را می‌دهد که تصمیم درست بگیرند.
وقتی سدسازی باعث می‌شود مخروطه افکن‌ها در پایین دست ایجاد نشوند و زمین‌ها شسته شده و شن‌ها باقی بمانند، چاره‌ای نداریم جز اینکه ریزگردها را تحمل کنیم، تاریخ نشان می‌دهد سدسازی باعث آسیب جبران‌ناپذیر ایلام میانه شده است.
در واقع ژئوپارک‌ها راه نجات طبیعت هستند در عین اینکه کمک می‌کنند انسان، مثبت در طبیعت زندگی کند، اگر انسان‌ها به درستی و مثبت در طبیعت زندگی کنند مسأله حاشیه‌نشینی در شهرها و کوچ کمتر اتفاق می‌افتد.
ژئوپارک‌ها این ظرفیت را دارد که افراد با کشاورزی، دامپروری، صنایع دستی و فعالیت‌های بومی ادامه حیات بدهند و حتی کارخانجاتی متناسب با محیط زیست ایجاد کنند.
قرار گرفتن ۳ منطقه بکر مازندران جزو ژئوپارک‌ها
با این توضیحات، امکان شکل‌گیری ژئوپارک‌ها در مازندران وجود دارد؟
بله. مهم‌ترین موضوع ژئوپارک‌ها زمین‌شناسی است، ساختار زمین‌شناسی در مازندران قابل تعمق و تأمل است؛ در حوزه کیاسر ساری ( چهاردانگه ) (هزار جریب بزرگ)، منطقه دماوند و علم‌کوه می‌توان سه ژئوپارک و یا زنجیره ژئوپارک‌های مازندران را در نظر گرفت.
اکنون ارتفاعات ۲ هزار و ۴۰۰ متری دماوند ثبت و مقرر شده کسی حق ساختوساز در این ارتفاعات را نداشته باشد. دماوند ثبت میراث ملی شد تا ساخت‌وسازها زیر ضوابط میراث فرهنگی کشور قرار بگیرد، یعنی به دماوند فرصت جاری بودن و حیات داده شد.
اگر دماوند در زنجیره ژئوپارک قرار بگیرد فرصت ایجاد کمپ با مصالح بومی پیرامون دماوند داده می‌شود و علاقه‌مندان به عنوان گردشگر می‌توانند از ارتفاعات بالا بروند و در نقاطی که تمایل دارند سکونت موقت داشته باشند.
در فاز نخست تمام تلاش‌مان را انجام می‌دهیم که این سه منطقه به درستی مورد بررسی و مطالعه قرار بگیرند، حدود ۲۰ درصد کار در منطقه کیاسر ( چهاردانگه ) با پژوهش و تولید مقاله انجام شده است، پدیده نادر چشمه سورت، پارک ملی کیاسر باعث شده بستر ژئوپارک در کیاسر پررنگ‌تر باشد.
اگر قرار است توریست داخلی و خارجی در کیاسر تردد داشته باشند این اتفاق باید بر اساس ضوابط زیست محیطی و منابع طبیعی صورت بگیرد و در صورت ثبت منطقه به عنوان ژئوپارک، میراث فرهنگی مجاب خواهد شد توریست‌ها را به صورت گروهی از طریق شرکت‌های خدمات گردشگری وارد منطقه کند.
آشتی با طبیعت و رونق اقتصاد بومی
ژئو پارک‌ها چه فرصت‌های اقتصادی می‌توانند برای استان ایجاد کنند؟
ژئو پارک‌ها در دنیا فرصت‌های اقتصادی را برای جوامع محلی و حتی ملی ایجاد کرده‌اند، به طور نمونه در تایلند، ویتنام، کره جنوبی، فرانسه، سوئیس و آمریکا این فرصت ایجاد شده است، وقتی منطقه‌ای به عنوان ژئوپارک توسعه می‌یابد، در درجه نخست محیط زیست طبیعی حفظ می‌شود، در مرحله بعدی جامعه مهمان یعنی گردشگران حضور می‌یابند.
در ژئوپارک‌ها به مردم آموزش عمومی داده می‌شود که چگونه با طبیعت و حیوانات برخورد کنند، وقتی گردشگر وارد ژئوپارک‌ها می‌شود، نیاز به غذا و اسکان دارد، می‌خواهد خرید کند، حضور گردشگران موجب ماندن افراد بومی در منطقه می‌شود، در عین حال که فرصت اقتصادی و توانمندی ایجاد می‌شود به لایه‌های مختلف اجتماعی آموزش داده می‌شود که چگونه با طبیعت آشتی کنند، در واقع مدل طبیعت به اضافه انسان مساوی با توسعه اقتصادی متوازن و پایدار اتفاق می‌افتد.
ژئو پارک‌ها از چه زمانی مورد حمایت یونسکو قرار گرفته است و طرح این موضوع در ایران چگونه است؟
کمی بیش از یک دهه است که ژئوپارک در دنیا مطرح شده و از حدود یک‌سال پیش وارد یونسکو شده است.
ژئو پارک قشم در زنجیره ژئوپارک‌های دنیا قرار گرفته بود که متأسفانه به دلیل برخی ساخت‌وسازها کارت زرد گرفت اما اکنون تلاش بر این است که دوباره وارد زنجیره ژئوپارک‌ها شود.
حضور تیم ژئوپارک کشور در جلسه کارگروه گردشگری استان
اشاره داشتید که ثبت ژئوپارک در کیاسر مورد بررسی قرار گرفته است، این تحقیق در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
مطالعه اولیه به صورت هدفمند نبوده است؛ من به عنوان یکی از اعضای ژئوپارک‌های کشور به دلیل علاقه‌مندی فردی در این حوزه مطالعه کردم، اما در ادامه کار باید قراردادی با زنجیره ژئوپارک‌های کشور ببندیم تا مطالعات مدون در این باره صورت بگیرد.
همچنین برای آشنایی مسؤولان استان مازندران و حساس کردن آنها نسبت به این موضوع ملی کمتر از یک ماه آینده تیم ژئوپارک کشور در جلسه کارگروه گردشگری استان حضور می‌یابند و نحوه برخورد و اهمیت ژئوپارک‌ها بیان خواهد شد. مطمئناً حساسیت مثبت به موضوع، آورده اقتصادی و اجتماعی برای ما به همراه خواهد داشت.
ناشناخته ماندن مازندران به عنوان مقصد گردشگران خارجی
علاوه بر نکاتی که برشمردید، ثبت مناطقی که اشاره کردید به عنوان ژئوپارک، چه امتیاز دیگری برای مازندران به همراه خواهد داشت؟
ببینید، در حال حاضر مازندران مقصد گردشگری طبیعی است که در واقع دوران ریکاوری در این منطقه سپری شود، اما مازندران مقصد هدفمندی در گردشگری محسوب نمی‌شود چون آورده‌های اقتصادی ارزی چندانی از محل درآمد گردشگری نداریم.
درآمد موجود برابر با ظرفیت‌های متعدد نیست. ممکن است بگوئید گردشگری بین‌المللی در ایران رونق ندارد؛ اما من معتقدم این طور نیست چرا که این گردشگری در اصفهان و شیراز و یزد و… رونق دارد.
مازندران مقصد توریست‌های خارجی نیست چون این استان در انتخاب مقصد در دنیا ناشناخته است، مدل طبیعت مازندران در دنیا بسیار وجود دارد اما مازندرانی با دارایی‌هایی مانند کوه دماوند، چشمه‌های آب معدنی گوگردی، چشمه سورت، گرگین‌آباد و… در دنیا وجود ندارد.
مازندرانی که نتوانستیم آن را به درستی معرفی کنیم برای انتخاب مقاصد سفر چند آیتم تعیین شده که عبارتند از امنیت، تنوع جاذبه، طبیعت بی‌نظیر و جاذبه‌های فرهنگی. مواردی که در ایران و مازندران وجود دارد اما ما به درستی بازاریابی نکردیم تا بدانیم مثلاً ذائقه گردشگران جنوب شرق آسیا در انتخاب مقصد سفر چیست.
دست‌افزارهای ۴۰۰ هزار ساله، غارهای هزاران ساله، محوطه‌هایی مثل گوهر تپه، وستمین کیاسر، تپه کلار، برج‌های آرامگاهی رسکت و لاجیم، گورستان سفید چاه، باغ عباس آباد، شهر بندری فرح‌آباد و… در مازندران بیانگر شاخص‌های فرهنگی و تاریخی این استان در جذب گردشگران فرهنگی است.
۱۱ عمارت تاریخی کنار هم در ساری یک فرصت است؛ مگر نقش جهان اصفهان دارای چند اثر تاریخی است. ما هنوز نتوانستیم مدل و الگویی برای گردشگری فرهنگی در مازندران ارائه کنیم.
در کنار ظرفیت‌های تاریخی از ظرفیت‌های طبیعی برخورداریم؛ خداوند چیزی را در طبیعت مازندران از قلم نینداخته است، ژئوپارک این توانمندی را به ما دهد که مازندران را به درستی به دنیا معرفی کنیم، با ورود گردشگران بین‌المللی و بهره‌گیری از الگوهای جدید جهان می‌توانیم وارد بازی اقتصادی شویم، همچنین ژئوپارک این نوید را به گردشگری مازندران می‌دهد که توسعه گردشگری با ارزآوری همراه باشد.
وقتی ژئوپارک‌ها مورد توجه یونسکو قرار گرفته‌اند در واقع علاوه بر حمایت معنوی از حمایت مادی آن نیز بهره‌مند خواهند شد؟
بله، یونسکو طبق ضوابط خودش مناطق حاضر در زنجیره ژئوپارک‌ها را تحت حمایت قرار می‌دهد؛ به طور مثال از جامعه محلی می‌خواهد آنچه که در معرض انقراض وجود دارد مثل ببر و پلنگ مازندران، لاک پشت پوزه عقابی قشم برای جلوگیری از انقراض آنها اقدامات حمایتی انجام می‌دهد به طور مثال؛ از بومی‌های جزیره قشم خواست تا نقش لاک پشت پوزه عقابی را در صنایع دستی خودشان نقش کنند و بعد این آثار را آنها خریداری می‌کرد.
هر جایی که یونسکو احساس کند جامعه محلی توان خودش را برای حفظ چیزی گذاشته اما توان مادی برای هزینه کرد ندارد به کمک می‌آید و با ایجاد کمپینی، درصدد حفاظت برمی‌آید.
برای مطالعات اولیه مناطق هزینه‌ای می‌پردازد؟
در مراحل نخست خیر. ما ابتدا باید گفتمانی استانی به وجود بیاوریم، تا از ژئوپارک‌ها به عنوان یکی از فرصت‌های اقتصاد مقاومتی بهره ببریم.
