ایسنا/مازندران امروزه کشاورزی هوشمند در بسیاری از کشورهای دنیا به جای کشاورزی سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی در برخی از استان‌های کشور نیز، این امر، در دستور کار قرار دارد اما در مازندران که قطب تولید محصولات کشاورزی است، به جرات می‌توان گفت پای “کشاورزی هوشمند” می‌لنگد.
اگر حدود یک قرن قبل و یا نه، کمتر از ۴۰ سال پیش، فردی به این موضوع فکر می کرد که روزی خواهد رسید تمامی فعالیت‌های کشاورزی هوشمند و با کنترل انسان‌ها صورت می‌گیرد، در ابتدا وی را فردی “تخیلی” و تصورات او را ناشی از خیال پردازی می‌پنداشتند.
هنوز هم پدربزرگان و برخی از پدران‌مان تعریف می‌کنند که چگونه با گاو و یا اسب‌های قوی هیکل، اراضی کشاورزی خود را شخم می زدند و زمین کشاورزی خود را برای یک فصل برداشت محصول آماده می کردند.
هر چند همچنان برخی از اراضی کشاورزی بالادست و کوهستانی که ادوات کشاورزی، راهی برای رسیدن به آنجا را ندارد، با گاوآهن شخم زده می‌شوند اما باید گفت، دیگر تصورات افراد یک قرن پیش، تخیل و تصور واهی نیست و به حقیقت پیوسته است.
امروز حتی این تصور، از حالت ماشینی شدن نیز عبور کرده و کشاورزی از گاو، اسب و ماشین آلات سخت و عظیم‌الجثه، به کشاورزی هوشمند رسیده است.
کشاورزی هوشمندی که هنوز هم نتوانسته به صورت ۱۰۰ درصدی جای انسان را در سیر تکامل کشاورزی بگیرد اما امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، جای امور سنتی را گرفته و به ازای آن راندمان محصول نیز به شدت افزایش یافته است.
محققان بر این باورند که به احتمال فراوان، به زودی با کشاورزی هوشمند، انسان دیگر به شکل سابق، در زمین کشاورزی فعالیت نخواهد داشت و نوع کار آنها در کشت محصولات با تغییرات ماهیتی رو به رو خواهد شد.
مزیت‌های کشاورزی هوشمند
داوود کلانتری عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در این زمینه در گفت‌وگو با ایسنا به موضوع کشاورزی هوشمند اشاره کرد و گفته که کشاورزی هوشمند، نوعی کشاورزی محسوب می شود که در آن پارامترهای موثر تولید محصول، کاملا قابل کنترل باشند.
وی کنترل میزان درجه حرارت، روشنایی، رطوبت، کود و مواد مغذی در گلخانه یا آفات گیاهی و مقدار آب تحویلی براساس نیاز گیاه در مزرعه را از مزیت‌های این نوع از کشاورزی برشمرد و معتقد است که تمام عواملی که در تولید محصول دخالت دارند، به شیوه مدرن و با کمک ماشین آلات صنعتی مدیریت می‌شوند.
نکته قابل بیان اینجا است که با وجود این مزیت‌ها نه تنها، انسان به طور کامل از این نوع کشاورزی حذف نشده، بلکه همانطور که در بالا توضیح داده شد، ماهیت کارشان تغییر می کند. همچنین باید به این موضوع توجه کرد که به کارگیری کشاورزی هوشمند در گلخانه با مزرعه متفاوت است.
در کشاورزی گلخانه ای معمولا شرایط به آسانی قابل کنترل است. کلانتری معتقد است، به طورمثال در داخل گلخانه ریل هایی تعبیه می شود و بر روی آن ربات هایی قرار می گیرند که وظیفه کنترل دما یا رطوبت، برداشت، تصویربرداری، سمپاشی و… را برعهده دارند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که در این نوع کشاورزی در داخل مزارع باید از همان مرحله ابتدایی یعنی آماده سازی زمین، متناسب با نوع گیاه، از سیستم آبیاری، سنسورهای رطوبت سنج، ماشین آلات مخصوص کاشت و برداشت و غیره استفاده کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به این نکته مهم، تاکید می‌کند: از همان ابتدا باید بسترسازی اصولی و مکانیزه انجام شود.
آینده کشاورزی در ایران و مازندران
اینکه امروزه جهان به دنبال استفاده و بهره‌داری از کشاورزی هوشمند خواهد رفت شکی نیست اما اینکه به چه میزان این موضوع در کشورمان و به ویژه مازندران مستعد کشاورزی، اجرایی خواهد شد، شاید به زمان نیاز داشته باشد.
کلانتری در این‌باره معتقد است “کشاورزی آینده به سمت روش گلخانه ای خواهد رفت” چرا که با توسعه گلخانه ها، سوددهی کشاورزی هوشمند افزایش پیدا می کند واز آنجایی که کشاورزان براساس میزان سود محصول، ممکن است تغییر کاربری دهند، بنابراین گرایش به سوی احداث گلخانه‌ها بیشتر خواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به یک نکته مهم دیگر نیز اشاره می‌کند: امروزه کشاورزان از سطح اطلاعات بالا و به روز برخوردارند، نگرش کشاورزان با افزایش میزان آگاهی و ارتباط با متخصصان زراعت از کشاورزی سنتی به کشاورزی هوشمند تغییر کرده است. کشاورزان با راهنمایی کارشناسان در هوشمندسازی می توانند محصولات استراتژیک با سودآوری بالا تولید کنند.
پای “کشاورزی هوشمند” در مازندران می‌لنگد
به گزارش پایگاه خبری چهاردانگه، به نقل از ایسنا، به نظر می‌رسد، حداقل در مازندران، در هوشمندسازی کشاورزی، یک جای کار می‌لنگد، به عنوان مثال، اعطای تسهیلات بدون کار کارشناسی و با یک نسخه برای تمامی اراضی کشاورزی در این استان، می‌تواند با اصل هوشمندسازی کشاورزی در تقابل باشد.
عضو گروه مهندسی بیوسیستم دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی ساری نیز در این زمینه از نحوه عملکرد جهاد کشاورزی مازندران گله‌مند است و می گوید: جهاد کشاورزی پیش از اعطای تسهیلات یکسان به تمام کشاورزان، باید با کمک متخصصان و پژوهشگران دانشگاهی، مساحت زمین، نوع خاک، محصول و میزان سودآوری را بررسی کنند و سپس مطابق با آن شرایط، برای خرید ماشین آلات کشاورزی تسهیلات داده شود.
کلانتری به این موضوع تاکید ویژه‌ای دارد که جهاد کشاورزی باید از دانش پژوهشگران و اساتید دانشگاه در جهت توسعه کشاورزی استفاده کند و از آنها راهکار بگیرد، چرا که اطلاعاتی که ازسوی دانشگاهیان به جهاد کشاورزی داده می شود در اختیار متخصصین زراعت قرار می‌گیرد و سپس این متخصصان با بررسی شرایط محیط کشاورزی، بهترین و سودمندترین نوع محصول و روش های نوین کشت را به کشاورزان منتقل کنند، اینگونه زنجیره تعامل بین دانشگاهیان، جهاد کشاورزی، متخصصین و کشاورزان ایجاد می شود.
مازندران؛ الگویی برای اجرای کشاورزی هوشمند در کشور
این استاد دانشگاه از سوی دیگر، عدم تمرکز کشاورزی در یک نقطه را از دیگر اشکالاتی دانست که به هوشمندسازی آسیب خواهد زد، وی معتقد است مازندران قطب کشاورزی کشور است، اگر مسئولان سرمایه گذاری کشاورزی را در این استان متمرکز کند، با توجه به ظرفیت و استعداد بالا می توان به هوشمندسازی کامل آن اقدام کرد تا پس از عملیاتی کردن کشاورزی هوشمند الگویی برای سایراستان ها باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی به یک موضوع مهم دیگر نیز اشاره می‌کند: بازار روسیه به شدت به محصولات مازندران علاقه مند است، محصولات قابل کشت در این استان منحصربفرد است و می توان علاوه برتوزیع در داخل به کشورهای همسایه همانند ترکیه، عراق و روسیه هم صادر کرد این امر ارزآوری و بازگشت سرمایه به کشور را در پی دارد.
حذف انسان در مدل کشاورزی هوشمند؟
وی به حذف فعالیت انسان در کشاورزی هوشمند نیز اشاره و خاطرنشان کرد که در این نوع کشاورزی، نیاز به نیروی کارگر کمترمی شود اما از بین نمی رود بلکه سود کشاورز به طور چشمگیری افزایش می یابد ونیروهای جدیدی در سایر بخش ها از آن بهره مند می شوند.
کلانتری به کشور آلمان اشاره می کند و می گوید: در کشور آلمان کشاورزی سنتی تا اندازه بسیار زیادی حذف شده است و به صورت صنعتی انجام می شود. در کشاورزی صنعتی برای ساخت تجهیزات و ابزارآلات تعداد زیادی افراد به کار گرفته می شوند و میزان تولید محصول افزایش می یابد. با تولید بیشتر، سرمایه گذاران کارخانه های فرآوری محصولات بیشتری را تاسیس می کنند که به نیروی کار بیشتری هم احتیاج دارند.
کشاورزی هوشمند و رابطه آن با تغییر اقلیم
از سویی دیگر، محققان معتقد هستند توجه به کشاورزی هوشمند در بحث تغییر اقلیم بسیار حائز اهمیت است. بهنام دهقانی فارغ التحصیل گروه باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس چندی پیش در جلسه هم اندیشی استادان دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس گفته بود که کشاورزی هوشمند منطبق بر تغییر اقلیم رویکردی با هدف انجام اقدامات مورد نیاز برای تبدیل و تغییر سیستم‌های کشاورزی با توجه به تغییرات آب و هوایی است.
وی معتقد بود که با تغییر اقلیم ضرورت تغییر در کشاورزی و تولید غذا امری اجتناب ناپذیر است. فائو برای مقابله با بحث تغییر اقلیم پیشنهاد کشاورزی هوشمند منطبق بر تغییر اقلیم را پیشنهاد کرده است که سه هدف اصلی دارد و شامل افزایش بهره‌وری و درآمد کشاورزی، تطبیق و ایجاد مقاومت در برابر تغییرات اقلیم و کاهش گازهای گلخانه‌ای است.
این در حالی است که چندی پیش محمدرضا داوری دکترای اکولوژی زراعی در گفت‌وگو با ایسنا، گفته بود که این نوع کشاورزی افزایش تولید و درآمد کشاورزی پایدار، تطبیق و ایجاد مقاومت در برابر تغییرات آب و هوا و کاهش و یا از بین بردن انتشار گازهای گلخانه‌ای را ممکن می‌کند.
داوودی معتقد بود که تطبیق و ایجاد مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی و همچنین کاهش و از بین بردن گازهای گلخانه‌ای دو رکن دیگر این روش است.
این استاد دانشگاه به این نکته نیز اشاره کرد که نتایج حاصل از تحقیقات، از دخالت ۹۵ درصدی انسان در شرایط اقلیمی حکایت می‌کند و کمتر از پنج درصد از تغییرات ناشی از عوامل طبیعی از قبیل آتشفشان‌ها و آتش‌سوزی جنگل‌ها است.
ایسنا/مازندران امروزه کشاورزی هوشمند در بسیاری از کشورهای دنیا به جای کشاورزی سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی در برخی از استان‌های کشور نیز، این امر، در دستور کار قرار دارد اما در مازندران که قطب تولید محصولات کشاورزی است، به جرات می‌توان گفت پای “کشاورزی هوشمند” می‌لنگد.
اگر حدود یک قرن قبل و یا نه، کمتر از ۴۰ سال پیش، فردی به این موضوع فکر می کرد که روزی خواهد رسید تمامی فعالیت‌های کشاورزی هوشمند و با کنترل انسان‌ها صورت می‌گیرد، در ابتدا وی را فردی “تخیلی” و تصورات او را ناشی از خیال پردازی می‌پنداشتند.
هنوز هم پدربزرگان و برخی از پدران‌مان تعریف می‌کنند که چگونه با گاو و یا اسب‌های قوی هیکل، اراضی کشاورزی خود را شخم می زدند و زمین کشاورزی خود را برای یک فصل برداشت محصول آماده می کردند.
هر چند همچنان برخی از اراضی کشاورزی بالادست و کوهستانی که ادوات کشاورزی، راهی برای رسیدن به آنجا را ندارد، با گاوآهن شخم زده می‌شوند اما باید گفت، دیگر تصورات افراد یک قرن پیش، تخیل و تصور واهی نیست و به حقیقت پیوسته است.
امروز حتی این تصور، از حالت ماشینی شدن نیز عبور کرده و کشاورزی از گاو، اسب و ماشین آلات سخت و عظیم‌الجثه، به کشاورزی هوشمند رسیده است.
کشاورزی هوشمندی که هنوز هم نتوانسته به صورت ۱۰۰ درصدی جای انسان را در سیر تکامل کشاورزی بگیرد اما امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، جای امور سنتی را گرفته و به ازای آن راندمان محصول نیز به شدت افزایش یافته است.
محققان بر این باورند که به احتمال فراوان، به زودی با کشاورزی هوشمند، انسان دیگر به شکل سابق، در زمین کشاورزی فعالیت نخواهد داشت و نوع کار آنها در کشت محصولات با تغییرات ماهیتی رو به رو خواهد شد.
مزیت‌های کشاورزی هوشمند
داوود کلانتری عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در این زمینه در گفت‌وگو با ایسنا به موضوع کشاورزی هوشمند اشاره کرد و گفته که کشاورزی هوشمند، نوعی کشاورزی محسوب می شود که در آن پارامترهای موثر تولید محصول، کاملا قابل کنترل باشند.
وی کنترل میزان درجه حرارت، روشنایی، رطوبت، کود و مواد مغذی در گلخانه یا آفات گیاهی و مقدار آب تحویلی براساس نیاز گیاه در مزرعه را از مزیت‌های این نوع از کشاورزی برشمرد و معتقد است که تمام عواملی که در تولید محصول دخالت دارند، به شیوه مدرن و با کمک ماشین آلات صنعتی مدیریت می‌شوند.
نکته قابل بیان اینجا است که با وجود این مزیت‌ها نه تنها، انسان به طور کامل از این نوع کشاورزی حذف نشده، بلکه همانطور که در بالا توضیح داده شد، ماهیت کارشان تغییر می کند. همچنین باید به این موضوع توجه کرد که به کارگیری کشاورزی هوشمند در گلخانه با مزرعه متفاوت است.
در کشاورزی گلخانه ای معمولا شرایط به آسانی قابل کنترل است. کلانتری معتقد است، به طورمثال در داخل گلخانه ریل هایی تعبیه می شود و بر روی آن ربات هایی قرار می گیرند که وظیفه کنترل دما یا رطوبت، برداشت، تصویربرداری، سمپاشی و… را برعهده دارند.
نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که در این نوع کشاورزی در داخل مزارع باید از همان مرحله ابتدایی یعنی آماده سازی زمین، متناسب با نوع گیاه، از سیستم آبیاری، سنسورهای رطوبت سنج، ماشین آلات مخصوص کاشت و برداشت و غیره استفاده کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با اشاره به این نکته مهم، تاکید می‌کند: از همان ابتدا باید بسترسازی اصولی و مکانیزه انجام شود.
آینده کشاورزی در ایران و مازندران
اینکه امروزه جهان به دنبال استفاده و بهره‌داری از کشاورزی هوشمند خواهد رفت شکی نیست اما اینکه به چه میزان این موضوع در کشورمان و به ویژه مازندران مستعد کشاورزی، اجرایی خواهد شد، شاید به زمان نیاز داشته باشد.
کلانتری در این‌باره معتقد است “کشاورزی آینده به سمت روش گلخانه ای خواهد رفت” چرا که با توسعه گلخانه ها، سوددهی کشاورزی هوشمند افزایش پیدا می کند واز آنجایی که کشاورزان براساس میزان سود محصول، ممکن است تغییر کاربری دهند، بنابراین گرایش به سوی احداث گلخانه‌ها بیشتر خواهد شد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری به یک نکته مهم دیگر نیز اشاره می‌کند: امروزه کشاورزان از سطح اطلاعات بالا و به روز برخوردارند، نگرش کشاورزان با افزایش میزان آگاهی و ارتباط با متخصصان زراعت از کشاورزی سنتی به کشاورزی هوشمند تغییر کرده است. کشاورزان با راهنمایی کارشناسان در هوشمندسازی می توانند محصولات استراتژیک با سودآوری بالا تولید کنند.
پای “کشاورزی هوشمند” در مازندران می‌لنگد
به گزارش پایگاه خبری چهاردانگه، به نقل از ایسنا، به نظر می‌رسد، حداقل در مازندران، در هوشمندسازی کشاورزی، یک جای کار می‌لنگد، به عنوان مثال، اعطای تسهیلات بدون کار کارشناسی و با یک نسخه برای تمامی اراضی کشاورزی در این استان، می‌تواند با اصل هوشمندسازی کشاورزی در تقابل باشد.
عضو گروه مهندسی بیوسیستم دانشگاه علوم کشاورزی ومنابع طبیعی ساری نیز در این زمینه از نحوه عملکرد جهاد کشاورزی مازندران گله‌مند است و می گوید: جهاد کشاورزی پیش از اعطای تسهیلات یکسان به تمام کشاورزان، باید با کمک متخصصان و پژوهشگران دانشگاهی، مساحت زمین، نوع خاک، محصول و میزان سودآوری را بررسی کنند و سپس مطابق با آن شرایط، برای خرید ماشین آلات کشاورزی تسهیلات داده شود.
کلانتری به این موضوع تاکید ویژه‌ای دارد که جهاد کشاورزی باید از دانش پژوهشگران و اساتید دانشگاه در جهت توسعه کشاورزی استفاده کند و از آنها راهکار بگیرد، چرا که اطلاعاتی که ازسوی دانشگاهیان به جهاد کشاورزی داده می شود در اختیار متخصصین زراعت قرار می‌گیرد و سپس این متخصصان با بررسی شرایط محیط کشاورزی، بهترین و سودمندترین نوع محصول و روش های نوین کشت را به کشاورزان منتقل کنند، اینگونه زنجیره تعامل بین دانشگاهیان، جهاد کشاورزی، متخصصین و کشاورزان ایجاد می شود.
مازندران؛ الگویی برای اجرای کشاورزی هوشمند در کشور
این استاد دانشگاه از سوی دیگر، عدم تمرکز کشاورزی در یک نقطه را از دیگر اشکالاتی دانست که به هوشمندسازی آسیب خواهد زد، وی معتقد است مازندران قطب کشاورزی کشور است، اگر مسئولان سرمایه گذاری کشاورزی را در این استان متمرکز کند، با توجه به ظرفیت و استعداد بالا می توان به هوشمندسازی کامل آن اقدام کرد تا پس از عملیاتی کردن کشاورزی هوشمند الگویی برای سایراستان ها باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی به یک موضوع مهم دیگر نیز اشاره می‌کند: بازار روسیه به شدت به محصولات مازندران علاقه مند است، محصولات قابل کشت در این استان منحصربفرد است و می توان علاوه برتوزیع در داخل به کشورهای همسایه همانند ترکیه، عراق و روسیه هم صادر کرد این امر ارزآوری و بازگشت سرمایه به کشور را در پی دارد.
حذف انسان در مدل کشاورزی هوشمند؟
وی به حذف فعالیت انسان در کشاورزی هوشمند نیز اشاره و خاطرنشان کرد که در این نوع کشاورزی، نیاز به نیروی کارگر کمترمی شود اما از بین نمی رود بلکه سود کشاورز به طور چشمگیری افزایش می یابد ونیروهای جدیدی در سایر بخش ها از آن بهره مند می شوند.
کلانتری به کشور آلمان اشاره می کند و می گوید: در کشور آلمان کشاورزی سنتی تا اندازه بسیار زیادی حذف شده است و به صورت صنعتی انجام می شود. در کشاورزی صنعتی برای ساخت تجهیزات و ابزارآلات تعداد زیادی افراد به کار گرفته می شوند و میزان تولید محصول افزایش می یابد. با تولید بیشتر، سرمایه گذاران کارخانه های فرآوری محصولات بیشتری را تاسیس می کنند که به نیروی کار بیشتری هم احتیاج دارند.
کشاورزی هوشمند و رابطه آن با تغییر اقلیم
از سویی دیگر، محققان معتقد هستند توجه به کشاورزی هوشمند در بحث تغییر اقلیم بسیار حائز اهمیت است. بهنام دهقانی فارغ التحصیل گروه باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس چندی پیش در جلسه هم اندیشی استادان دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس گفته بود که کشاورزی هوشمند منطبق بر تغییر اقلیم رویکردی با هدف انجام اقدامات مورد نیاز برای تبدیل و تغییر سیستم‌های کشاورزی با توجه به تغییرات آب و هوایی است.
وی معتقد بود که با تغییر اقلیم ضرورت تغییر در کشاورزی و تولید غذا امری اجتناب ناپذیر است. فائو برای مقابله با بحث تغییر اقلیم پیشنهاد کشاورزی هوشمند منطبق بر تغییر اقلیم را پیشنهاد کرده است که سه هدف اصلی دارد و شامل افزایش بهره‌وری و درآمد کشاورزی، تطبیق و ایجاد مقاومت در برابر تغییرات اقلیم و کاهش گازهای گلخانه‌ای است.
این در حالی است که چندی پیش محمدرضا داوری دکترای اکولوژی زراعی در گفت‌وگو با ایسنا، گفته بود که این نوع کشاورزی افزایش تولید و درآمد کشاورزی پایدار، تطبیق و ایجاد مقاومت در برابر تغییرات آب و هوا و کاهش و یا از بین بردن انتشار گازهای گلخانه‌ای را ممکن می‌کند.
داوودی معتقد بود که تطبیق و ایجاد مقاومت در برابر شرایط آب و هوایی و همچنین کاهش و از بین بردن گازهای گلخانه‌ای دو رکن دیگر این روش است.
این استاد دانشگاه به این نکته نیز اشاره کرد که نتایج حاصل از تحقیقات، از دخالت ۹۵ درصدی انسان در شرایط اقلیمی حکایت می‌کند و کمتر از پنج درصد از تغییرات ناشی از عوامل طبیعی از قبیل آتشفشان‌ها و آتش‌سوزی جنگل‌ها است.
