عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران معتقد است به دلیل ورود شیرآبه‌های زباله به رود هراز، فاجعه زیست محیطی شدیدی پس از آبگیری سد هراز به وقوع می‌پیوندد که می‌تواند به عنوان بمب خبری در آینده منعکس شود.
دکتر یدالله یوسفی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه برای توسعه هر منطقه‌ای باید به ظرفیت ها و منابع آن توجه کرد و در غیر این صورت توسعه می‌تواند مخرب باشد، اظهار کرد: در مازندران با توجه به شرایط طبیعی که وجود دارد ساختارهایی به صورت سیستم شکل گرفته است که هر چقدر این سیستم ها را دستکاری کنیم به شکل خاصی به ما جواب می دهد، به طور مثال اگر در سیستم جنگل دستکاری صورت گیرد و درختان آن را از بین ببریم فرسایش خاک به وجود می‌آید و در نتیجه بخشی از محیط سکونتی انسان از بین می‌رود.
* بروز فاجعه محیط زیستی با آبگیری سد هراز
یوسفی با اشاره به اینکه در مدیریت منابع آبی مازندران اقدام درست و علمی انجام نشده است، خاطرنشان کرد: یک نمونه از این مدیریت ناموفق، سدهایی است که در سطح مازندران احداث می‌کنند. مطالعاتی پیش از انقلاب اسلامی برای سد هراز انجام شد و در آن زمان گفتند که احداث این سد در این منطقه از لحاظ اصولی درست نیست. در سال های گذشته زباله شهر آمل در جاده هراز نرسیده به جنگل الیمستان تخلیه می‌شد که به دلیل مشکلات زیست محیطی دیگر در این منطقه زباله تخلیه نمی‌کنند و مدتی آن را به گلخانه تبدیل کردند و در نهایت زباله شهر آمل در اطراف روستای شاه زید جاده هراز تخلیه می‌شود که شیرآبه‌های آن به رود هراز می‌ریزد یعنی هنوز برای بخش دفن زباله هیچ اقدام درستی صورت نگرفته اما قرار است سد هراز در همین منطقه احداث شود.
این کارشناس جغرافیای طبیعی و اقلیم شناسی اظهار کرد: اگر این سد آبگیری شود آب ذخیره شده پشت آن منشاء آلودگی است و در آینده با آبگیری این سد قطعا اخبار مشکلات زیست محیطی آن در تمام دنیا به عنوان یک بمب خبری فاجعه محیط زیستی منعکس می‌شود.
عضو هیئت علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مازندران ادامه داد: پیشرفت فیزیکی سد هراز و هزینه‌ای که تاکنون برای آن صرف شده است نباید به بهای آلودگی آب و خطرات وحشتناک آن برای سلامت انسان ها تمام شود، باید برای مدتی عملیات احداث سد را متوقف کرده و در ابتدا برای مکان دفن زباله تدبیری بیندیشند و بررسی کنند که از لحاظ آمایشی چه منطقه‌ای برای تخلیه زباله مناسب‌تر است و سپس روند سدسازی را ادامه دهند چرا که اگر روند کنونی ادامه پیدا کند بلای جان انسان‌ها می شود و از سوی دیگر بار مالی سنگین هزینه سدسازی برجای می‌گذارد.
*روانه شدن سیل جمعیت از استان‌های مختلف به مازندران
یوسفی با اشاره به ساخت و سازهای غیرمجاز در اراضی کشاورزی و باغی در مازندران، اظهار کرد: در حال حاضر سیل جمعیت از استان‌های مختلف کشور به ویژه از تهران به مازندران وارد می‌شود چراکه این استان به دریا و جنگل، منابع آبی مناسب، اراضی وسیع و طبیعت زیبا دسترسی نزدیک دارد و به همین دلیل غیربومی‌ها متقاضی خرید زمین در مازندران هستند، از سوی دیگر یک کشاورز مازندرانی یک قطعه زمین مزروعی را به غیربومی ها می فروشد و به عنوان پس انداز در بانک می گذارد و عایدی که از فروش زمین دارد بسیار بیشتر از درآمد کشاورزی است.
*افزایش درآمد کشاورزان، راه‌حل جلوگیری از ساخت ویلا در اراضی کشاورزی
وی افزود: مهم ترین راه حل برای جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز، مهاجرت، افزایش جمعیت و فروش اراضی کشاورزی و باغی مازندران به غیربومی‌ها، توسعه کشاورزی، جلوگیری از واردات محصولات کشاورزی، حذف واسطه در فروش محصولات کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان است، اگر چه این راه حل‌ها را مدیران استانی و کشوری بسیار خوب می‌دانند اما به دلیل اینکه واردات درآمد خوبی برای آنها دارد و جیب برخی مدیران پر می‌شود از واردات غیرضروری جلوگیری نمی‌کنند.
این کارشناس جغرافیای طبیعی و اقلیم شناسی گفت: ورود غیربومی ها در روستاها و شهرهای مازندران مشکلات امنیتی، مدیریتی و حاکمیتی به وجود می آورد و در آینده روستاها و شهرهای این استان بن مایه اصلی خود را از دست می‌دهند، به عنوان مثال، در گذشته میان خانه های روستایی هیچ دیواری وجود نداشت، درب خانه‌ها همیشه باز بود و هیچگاه درب‌ها را قفل نمی کردند در حالیکه امروزه سرقت‌هایی در برخی روستاهای استان صورت می گیرد که به دلیل افزایش جمعیت و حضور ساکنان غیربومی است چرا که در گذشته تعداد خانوارها محدود بود و همه همدیگر را می شناختند و هیچ فردی جرات دزدی نداشت اما امروزه با وجود همه دیوارها و قفل‌ها باز هم امنیت روستاها پایین است.
*ویلاها بلای جان مردم مازندران
یوسفی خاطرنشان کرد: شهرستان نور و چمستان در مازندران دچار مشکل حاکمیتی شده است یعنی روستاهایی در این منطقه وجود دارد که اکثریت اعضای شورای روستاها را غیربومی‌ها تشکیل می دهند و از سوی دیگر روستایی‌هایی که در سال های گذشته اراضی کشاورزی خود را به غیربومی‌ها فروختند و این زمین‌های کشاورزی بدون توجه به کاربری زمین به ویلا تبدیل شد و اکنون این ویلاها بلای جان مازندرانی‌ها شده است.
*کشاورزانی که به شهرک‌نشینان تبدیل می‌شوند
وی با اشاره به اینکه بیشترین میزان اثرات مخرب زیست محیطی را صنعت، خدمات و کشاورزی و کمترین مشکل زیست محیطی را بخش گردشگری به وجود می آورد، گفت: این موضوع دلیل نمی‌شود که بدون برنامه، گردشگری را توسعه دهند بلکه باید در هر منطقه ظرفیت گردشگری را بسنجند و بررسی کنند که در چه مناطقی ظرفیت توسعه گردشگری بیشتر وجود دارد و اثرات سوء آن در کدام مناطق کمتر است.
عضو هیئت علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مازندران افزود: زمانی که اراضی کشاورزی به طرح‌های گردشگری، ویلاها و شهرک‌ها تبدیل می‌شود بخش زیادی از جمعیتی که در گذشته، کشاورزانی باتجربه، خبره و کارشناس بودند اکنون به شهرک نشینانی تبدیل می‌شوند که به هیچ کاری اشتغال ندارند و فقط از فروش زمین‌ها پولی به دست آوردند که آن را خرج می‌کنند و این معضل بزرگ را بدون برنامه بودن در توسعه گردشگری به وجود می‌آورد.
وی با بیان اینکه باید در توسعه پایدار همه بخش ها را با توجه به ظرفیتی که در هر منطقه وجود دارد بررسی کرد، گفت: در هر منطقه از مازندران اگر ظرفیت برای توسعه گردشگری وجود دارد ابتدا باید کارشناس ها بررسی کنند و سپس به صورت اصولی گردشگری را در آن منطقه توسعه دهند، نباید صرفا به دلیل آنکه یک منطقه‌ای هوای خوب و طبیعت بکری دارد به فکر رونق گردشگری در آن باشیم.
*نابودی بخشی از جنگل های هیرکانی توسط کارخانه سیمان نکا
وی تصریح کرد: در شهرستان نکا در اثر فعالیت کارخانه سیمان مازندران بخشی از جنگل های ارزشمند هیرکانی از بین رفته است، هر چند یک فردی به لحاظ قانونی زمینی را خریده و کارخانه ای را احداث کرده است و کارخانه سیمان مشکل قانونی ندارد اما در قانون پیش بینی نشده که این کارخانه اگر در این منطقه فعالیت کند اثرات مخرب زیست محیطی برجای می‌گذارد، بنابراین باید در قوانین کشور بخشی با عنوان محیط زیست تعریف شود و البته نباید فقط در حد مصوبه باقی بماند بلکه باید مسئولان این قوانین محیط زیستی را اجرایی کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران با بیان اینکه از سال ۱۳۴۲ و پس از انقلاب سفید دستکاری های زیادی در طبیعت مازندران توسط انسان صورت گرفت که بیشه زارها را از بین برد و سطح آب زیرزمینی کاهش یافت، افزود: با توجه به شرایطی که امروزه وجود دارد، مازندران در حال گذار از مرحله نیمه بحرانی به بحرانی است و در مناطقی از این استان به ویژه حوالی بخش بندپی و روستای شیاده در بابل سطح آب‌های زیرزمینی هر روز کمتر می شود در حالیکه در گذشته سطح آب های زیرزمینی در این مناطق بسیار بالا بود و نیازی به حفر چاه آب نداشتند.
گفت‌وگو از مریم یخکشی خبرنگار ایسنا
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران معتقد است به دلیل ورود شیرآبه‌های زباله به رود هراز، فاجعه زیست محیطی شدیدی پس از آبگیری سد هراز به وقوع می‌پیوندد که می‌تواند به عنوان بمب خبری در آینده منعکس شود.
دکتر یدالله یوسفی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به اینکه برای توسعه هر منطقه‌ای باید به ظرفیت ها و منابع آن توجه کرد و در غیر این صورت توسعه می‌تواند مخرب باشد، اظهار کرد: در مازندران با توجه به شرایط طبیعی که وجود دارد ساختارهایی به صورت سیستم شکل گرفته است که هر چقدر این سیستم ها را دستکاری کنیم به شکل خاصی به ما جواب می دهد، به طور مثال اگر در سیستم جنگل دستکاری صورت گیرد و درختان آن را از بین ببریم فرسایش خاک به وجود می‌آید و در نتیجه بخشی از محیط سکونتی انسان از بین می‌رود.
* بروز فاجعه محیط زیستی با آبگیری سد هراز
یوسفی با اشاره به اینکه در مدیریت منابع آبی مازندران اقدام درست و علمی انجام نشده است، خاطرنشان کرد: یک نمونه از این مدیریت ناموفق، سدهایی است که در سطح مازندران احداث می‌کنند. مطالعاتی پیش از انقلاب اسلامی برای سد هراز انجام شد و در آن زمان گفتند که احداث این سد در این منطقه از لحاظ اصولی درست نیست. در سال های گذشته زباله شهر آمل در جاده هراز نرسیده به جنگل الیمستان تخلیه می‌شد که به دلیل مشکلات زیست محیطی دیگر در این منطقه زباله تخلیه نمی‌کنند و مدتی آن را به گلخانه تبدیل کردند و در نهایت زباله شهر آمل در اطراف روستای شاه زید جاده هراز تخلیه می‌شود که شیرآبه‌های آن به رود هراز می‌ریزد یعنی هنوز برای بخش دفن زباله هیچ اقدام درستی صورت نگرفته اما قرار است سد هراز در همین منطقه احداث شود.
این کارشناس جغرافیای طبیعی و اقلیم شناسی اظهار کرد: اگر این سد آبگیری شود آب ذخیره شده پشت آن منشاء آلودگی است و در آینده با آبگیری این سد قطعا اخبار مشکلات زیست محیطی آن در تمام دنیا به عنوان یک بمب خبری فاجعه محیط زیستی منعکس می‌شود.
عضو هیئت علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مازندران ادامه داد: پیشرفت فیزیکی سد هراز و هزینه‌ای که تاکنون برای آن صرف شده است نباید به بهای آلودگی آب و خطرات وحشتناک آن برای سلامت انسان ها تمام شود، باید برای مدتی عملیات احداث سد را متوقف کرده و در ابتدا برای مکان دفن زباله تدبیری بیندیشند و بررسی کنند که از لحاظ آمایشی چه منطقه‌ای برای تخلیه زباله مناسب‌تر است و سپس روند سدسازی را ادامه دهند چرا که اگر روند کنونی ادامه پیدا کند بلای جان انسان‌ها می شود و از سوی دیگر بار مالی سنگین هزینه سدسازی برجای می‌گذارد.
*روانه شدن سیل جمعیت از استان‌های مختلف به مازندران
یوسفی با اشاره به ساخت و سازهای غیرمجاز در اراضی کشاورزی و باغی در مازندران، اظهار کرد: در حال حاضر سیل جمعیت از استان‌های مختلف کشور به ویژه از تهران به مازندران وارد می‌شود چراکه این استان به دریا و جنگل، منابع آبی مناسب، اراضی وسیع و طبیعت زیبا دسترسی نزدیک دارد و به همین دلیل غیربومی‌ها متقاضی خرید زمین در مازندران هستند، از سوی دیگر یک کشاورز مازندرانی یک قطعه زمین مزروعی را به غیربومی ها می فروشد و به عنوان پس انداز در بانک می گذارد و عایدی که از فروش زمین دارد بسیار بیشتر از درآمد کشاورزی است.
*افزایش درآمد کشاورزان، راه‌حل جلوگیری از ساخت ویلا در اراضی کشاورزی
وی افزود: مهم ترین راه حل برای جلوگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز، مهاجرت، افزایش جمعیت و فروش اراضی کشاورزی و باغی مازندران به غیربومی‌ها، توسعه کشاورزی، جلوگیری از واردات محصولات کشاورزی، حذف واسطه در فروش محصولات کشاورزی و افزایش درآمد کشاورزان است، اگر چه این راه حل‌ها را مدیران استانی و کشوری بسیار خوب می‌دانند اما به دلیل اینکه واردات درآمد خوبی برای آنها دارد و جیب برخی مدیران پر می‌شود از واردات غیرضروری جلوگیری نمی‌کنند.
این کارشناس جغرافیای طبیعی و اقلیم شناسی گفت: ورود غیربومی ها در روستاها و شهرهای مازندران مشکلات امنیتی، مدیریتی و حاکمیتی به وجود می آورد و در آینده روستاها و شهرهای این استان بن مایه اصلی خود را از دست می‌دهند، به عنوان مثال، در گذشته میان خانه های روستایی هیچ دیواری وجود نداشت، درب خانه‌ها همیشه باز بود و هیچگاه درب‌ها را قفل نمی کردند در حالیکه امروزه سرقت‌هایی در برخی روستاهای استان صورت می گیرد که به دلیل افزایش جمعیت و حضور ساکنان غیربومی است چرا که در گذشته تعداد خانوارها محدود بود و همه همدیگر را می شناختند و هیچ فردی جرات دزدی نداشت اما امروزه با وجود همه دیوارها و قفل‌ها باز هم امنیت روستاها پایین است.
*ویلاها بلای جان مردم مازندران
یوسفی خاطرنشان کرد: شهرستان نور و چمستان در مازندران دچار مشکل حاکمیتی شده است یعنی روستاهایی در این منطقه وجود دارد که اکثریت اعضای شورای روستاها را غیربومی‌ها تشکیل می دهند و از سوی دیگر روستایی‌هایی که در سال های گذشته اراضی کشاورزی خود را به غیربومی‌ها فروختند و این زمین‌های کشاورزی بدون توجه به کاربری زمین به ویلا تبدیل شد و اکنون این ویلاها بلای جان مازندرانی‌ها شده است.
*کشاورزانی که به شهرک‌نشینان تبدیل می‌شوند
وی با اشاره به اینکه بیشترین میزان اثرات مخرب زیست محیطی را صنعت، خدمات و کشاورزی و کمترین مشکل زیست محیطی را بخش گردشگری به وجود می آورد، گفت: این موضوع دلیل نمی‌شود که بدون برنامه، گردشگری را توسعه دهند بلکه باید در هر منطقه ظرفیت گردشگری را بسنجند و بررسی کنند که در چه مناطقی ظرفیت توسعه گردشگری بیشتر وجود دارد و اثرات سوء آن در کدام مناطق کمتر است.
عضو هیئت علمی گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه مازندران افزود: زمانی که اراضی کشاورزی به طرح‌های گردشگری، ویلاها و شهرک‌ها تبدیل می‌شود بخش زیادی از جمعیتی که در گذشته، کشاورزانی باتجربه، خبره و کارشناس بودند اکنون به شهرک نشینانی تبدیل می‌شوند که به هیچ کاری اشتغال ندارند و فقط از فروش زمین‌ها پولی به دست آوردند که آن را خرج می‌کنند و این معضل بزرگ را بدون برنامه بودن در توسعه گردشگری به وجود می‌آورد.
وی با بیان اینکه باید در توسعه پایدار همه بخش ها را با توجه به ظرفیتی که در هر منطقه وجود دارد بررسی کرد، گفت: در هر منطقه از مازندران اگر ظرفیت برای توسعه گردشگری وجود دارد ابتدا باید کارشناس ها بررسی کنند و سپس به صورت اصولی گردشگری را در آن منطقه توسعه دهند، نباید صرفا به دلیل آنکه یک منطقه‌ای هوای خوب و طبیعت بکری دارد به فکر رونق گردشگری در آن باشیم.
*نابودی بخشی از جنگل های هیرکانی توسط کارخانه سیمان نکا
وی تصریح کرد: در شهرستان نکا در اثر فعالیت کارخانه سیمان مازندران بخشی از جنگل های ارزشمند هیرکانی از بین رفته است، هر چند یک فردی به لحاظ قانونی زمینی را خریده و کارخانه ای را احداث کرده است و کارخانه سیمان مشکل قانونی ندارد اما در قانون پیش بینی نشده که این کارخانه اگر در این منطقه فعالیت کند اثرات مخرب زیست محیطی برجای می‌گذارد، بنابراین باید در قوانین کشور بخشی با عنوان محیط زیست تعریف شود و البته نباید فقط در حد مصوبه باقی بماند بلکه باید مسئولان این قوانین محیط زیستی را اجرایی کنند.
عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران با بیان اینکه از سال ۱۳۴۲ و پس از انقلاب سفید دستکاری های زیادی در طبیعت مازندران توسط انسان صورت گرفت که بیشه زارها را از بین برد و سطح آب زیرزمینی کاهش یافت، افزود: با توجه به شرایطی که امروزه وجود دارد، مازندران در حال گذار از مرحله نیمه بحرانی به بحرانی است و در مناطقی از این استان به ویژه حوالی بخش بندپی و روستای شیاده در بابل سطح آب‌های زیرزمینی هر روز کمتر می شود در حالیکه در گذشته سطح آب های زیرزمینی در این مناطق بسیار بالا بود و نیازی به حفر چاه آب نداشتند.
گفت‌وگو از مریم یخکشی خبرنگار ایسنا
