معرفی گیاه شیپوری و بومادران

خانم مهندس طاهره نوروزی، خبرنگار پایگاه خبری چهاردانگه ساری در طی مطلبی تعدادی از گیاهان چهاردانگه را معرفی کرده اند که به مرور در پایگاه خبری چهاردانگه ساری بارگذاری خواهد شد.

۵ – شیپوری

نام علمی : Arum maculatum L.

نام تیره: Araceae

مشخصات گیاه شناسی:

گل شیپوری گیاهی علفی، پایا با ریزوم های زیر زمینی ، برگ های تیرکمانی شکل است. برگ های آن در فصل بهار ظاهر می شوند.تدریجا از وسط برگ ها براکته بزرگی به نام اسپات شروع به رویش می کند که درون آن میله درازی که در واقع محور گلاذین است وجود دارد. گلاذین آن اسپات دار (Spadice) است. این گیاه بسیار خوشرنگ و گول زننده است و برگ های آن هم بسیار شبیه به اسفناج می باشد و ممکن است بسیاری از افراد در این مورد اشتباه کنند و آن را مصرف نمایند ولی از همین جا باید به اطلاع شما دوستان عزیز برسانم که این گیاه سمی می باشد و نباید آن را خودسرانه استفاده نمود. میوه این گیاه قرمز رنگ و سمی ، مزه برگ و ساقه آن گس است. این گیاه در حالت تازه سمی و خطرناک است که باید با احتیاط و زیر نظر پزشک مورد استفاده قرار گیرد.

قسمت های مورد استفاده:

برگ های خشک شده و گاهی تازه و ریزوم خشک شده آن دارای مصارف دارویی می باشد.

ترکیبات و اثر:

علت سمی بودن این گیاه ، وجود موادی نظیر آروئین (Aroine)، آرونیدین (Aronidine) و آرونین (Aronine) است که در ریزوم های آن فراوان می باشد. علاوه بر مواد مذکور در قسمت های مختلف این گیاه نوعی ساپونین و یک گلیکوزید مولد اسید سیانیدریک نیز وجود دارد. در میوه آن ماده رنگی لیکوپن (Lycopine) وجود دارد.

تاثیرات گیاه خشک شده و تازه با یکدیگر متفاوت است بطوریکه گیاه تازه در تمام قسمت ها ،ماده بسیار فعال ولی ناپایداری دارد که برای پوست و مخاط ها محرک بوده و ممکن است ایجاد تاول کند . زبان به این گیاه بسیار حساس بوده و متورم می شود. در صورتیکه گیاه خشک یا ریزوم آن کمتر محرک است و به عنوان خلط آور برای از بین بردن ترشحات مخاط دستگاه تنفس استفاده می شود. در گذشته از ریزوم های این گیاه برای تغذیه استفاده می شده است، ضمن اینکه از قطعات رنده شده آن که حاوی فکول فراوان است ، پس از شستشو در غربال های مخصوص ، نوعی ماده نشاسته ای به نام آرو – روت (Arrow -root) تهیه می کردند که غذایی سبک و زود هضم و مقوی محسوب می شود. از ریزوم گیاه مذکور به عنوان خلط آور،مسهل و از برگ و ریشه تازه آن در استعمال خارج به عنوان تاول آور ، قرمز کننده پوست و نیز التیام دهنده زخم ها استفاده می شود.

معمولا برگ های پهن و میوه های قرمز رنگ و زیبای آن توجه اطفال را به خود جلب می کند و ممکن است در آنها ایجاد مسمومیت کند.

۶ – بومادران ( نام های دیگر: علف هزار و یک برگ ، پرچم جوان )

نام علمی:Achillea millefolium

بومادران گیاهی است علفی و چندساله که در زمین های مرطوب مرکز و جنوب اروپا، شرق آسیا و شمال آفریقا ، اجتماعات انبوهی را تشکیل می دهند. این گیاه در جنگل های ابتدای روستای جمال الدین کلا ساری به فراوانی مشاهده شده است.

این گیاه ریشه ای نازک و مستقیم دارد که از انشعاب های ظریف و فراوانی برخوردار است. از ناحیه فوقانی ریشه ساقه های متعدد استوانه ای شکل خارج می شوند. ارتفاع گیاه متفاوت بوده و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین ۱۵ تا ۷۰ سانتی متر است. در این گیاه ، برگ ها نیزه ای شکل و کم و بیش طویل و دارای ۲ تا ۴ بریدگی می باشند و روی ساقه نسبت به یکدیگربه طور متناوب قرار دارند. اطراف برگ ها دندانه های ظریفی وجود دارد که شباهت زیادی به دندانه های شانه دارد. دوطرف برگ ، حجره های مخصوص حاوی اسانس وجود دارند.

گلها کوچک، به رنگ سفید یا صورتی و فاقد کاسبرگ هستند که در انتهای ساقه های اصلی و فرعی به شکل چترهای متراکمی که تا حدودی شبیه به خیمه (چادر )می باشند، قرار دارند. اولین گلها ، اواخر بهار(خرداد) به وجود می آیند و گلدهی تا فصل پائیز ادامه می یابد.

خواص بومادران:

مردم قدیم برای درمان بعضی بیماری های گوارشی از بومادران استفاده می کردند. مردم بعضی کشورها از پیکر رویشی پخته شده این گیاه برای درمان کبودی ناشی از ضربه در اطراف چشم استفاده می کردند. بومادران در تعدادی از فارماکوپه ها به عنوان یک گیاه دارویی معرفی و خواص آن برشمرده شده است.

گلها، پیکر رویشی و برگ های بومادران خاصیت دارویی دارند. مواد موثره آن اشتهاآور است و باعث هضم غذا و مداوای دل درد نیز می شوند. استفاده از دم کرده بومادران، باعث کاهش فشار خون می شود و از آن نیز برای مداوای نارسایی های کیسه صفرا استفاده می شود. به دلیل تسهیل بخشی به جریان خون در بدن ،باعث طراوت و شادابی پوست شده و انسان را جوان تر می کند.

در بیماری های روده ای اعم از تب روده، عفونت های روده ای بسیار نافع بوده و حالت ضدعفونی کننده دستگاه گوارش را دارد.

اسانس بومادران خاصیت ضد باکتریایی و ضد تورم دارد. از اسانس آن در صنایع بهداشتی و آرایشی و در صنایع دارویی ، برای تهیه کرم ها و پماد هایی برای لطافت پوست و مداوای تورم های پوستی ، استفاده می شود.

نویسنده و گردآورنده مطلب: خانم مهندس طاهره نوروزی

منابع برای کل گیاهان:

۱- فلاح،فخری السادات،۱۳۸۷،مطالعه فلورستیک منطقه حفاظت شده شش رودبارمازندران،دانشگاه آزاداسلامی واحد تهران شمال

۲- جزوه درخت شناسی ، دکتر سید حسن زالی ، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

۳- جزوه درخت شناسی ۱، گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری،امید اسماعیل زاده،۱۳۸۳

۴ – رضوی،س، ع ،۱۳۸۸٫محصولات فرعی جنگل و مرتع،مجتمع آموزش عالی گرگان،۳۷۶ص

۵- طب گیاهی ،نوشته نژات ایجی اوغلو و استفان فولدر؛ ترجمه قدیر گلکاریان – تهران :تلاش ،۱۳۸۸

۶ – امید بیگی ،رضا ،۱۳۸۸، تولید و فرآوری گیاهان دارویی ، دانشگاه تربیت مدرس ۴۳۹ص

۷-Stary,F.(1991): The natural gudie to medicinal herbs and plants,Aventinum ,Prague

۸ -Penelope,D.M.(1993): The herb society’s complete medicinal herbal , Dorling Kindersley,Limitad London

۹-Bernath, J.(2000): Medicinal and aromatic plants.Mezo Publ.Budapest,PP.667

۱۰- و سایت های زیر :