معرفی حکیم محمد بن علی سعید آبادی + تصاوير كتاب دست نويس

در روستاي سعيد آباد چهاردانگه در حدود سال 1260 هجري قمري مردي پا به عرص وجود نهاد كه در زهد و تقوي بي مانند و در علم طب حكيمي حاذق و چيره دست بود.

از چگونگي كسب علم و اساتيد او و محل تحصيل اين حكيم متاسفانه هيچ اطلاعاتي به دست نيامد و تنها يادگار ارزشمند او كتابي در طب مي باشد كه اوج توانمندي ايشان را در طب نشان مي دهد.

يكي از كساني كه در نزد ايشان مدتي تلمذ نمود آيت الله ملا محمد رودباركي مي باشد كه بعداً به نجف اشرف عزيمت نمود و مدتي در آنجا كسب فيض نمود و سپس به مازندران برگشت و محمد بن علي پسر خود ملا دواود را جهت كسب علم پيش ايشان فرستاد.

نكته بسيار مهم اين است در اين دوره اوج بالندگي علمي منطقه چهاردانگه مي باشد كه علماي بنامي به ايران اسلامي معرفي نمود، مانند آيت الله شريعت مدار تيلكي ، ملا صالح مازندراني ، ملا سبز علي ازنيچي و …

از اين حكيم شهير كتابي به نام رساله اي در طب به جا مانده است. مطالعه ي اين كتاب نشان دهنده توانمندي بالاي علمي ايشان را در پزشكي نشان مي دهد. در جايي مي نويسد چنان تبحري در پزشكي پيدا كرده بود كه با گرفتن نبض بيمار مي توانست بگوييد اين مريض خواهد مرد يا از بيماري  نجات پيدا خواهد كرد.

اين كتاب در قطع 11×16 سانتي متر و جنس كاغذ كتاب ، كاغذ روسي و با حاشيه اي 5/1 سانتي متري و همچنين در بعضي جا ها مطالب مكمل را بعدا در حاشيه نوشته است.

همچنين فرزند توانمند ايشان حكيم شيخ داوود صادقي مطالب ارزشمندي در حاشيه اين كتاب يا با چسباندن كاغذ اضافي نوشته به خصوص موارد تاريخي متعددي از بيماري منطقه و يا حوادث ديگر را اضافه نموده است. اين كتاب گرچه در طب بسيار قوي و غني مي باشد يك كمك كار موثر براي مطالعه ي تاريخي منطقه و استان مازندران مي باشد.

حكيم محمد بن علي سعيد آبادي در صفحه نخست اين كتاب چنين معرفي مي نمايد: اين جزوه مشتمل است بر پنج چيز، اول در شناختن جنس، نوع و شخص مرض و نيز تقدم امراض. دوم در بحران امراض. سيم در كيفيت نبض. چهارم در ترشحات زخم و امراض. پنجم علامت و قانون كليه عربي و فرسي امراض از حضرت امام رضا(ع) و اطباء.

ايشان در اين كتاب بيماري مختلف مانند وبا ، آبله ، سرخجه، بيماري چشمي ، عصبي و حتي شكسته بندي و غيره را ابتدا به طور كامل تشريح نموده، روش تشخيص بيماري را شرح داده و روش تهيه هر دارو را به طور كامل و دقيق توضيح داده است.

وي در تشريح بيماري ها از طب رضا (ع)، ذكريا رازي، بقراط و جالينوس شواهد آورده كه همه اين ها نشان دهنده توانايي علمي بالاي اين حكيم مي باشد.

حكيم محمد بن علي سعيد آبادي در بخشي از كتاب، طب امام رضا را آورده و به طور كامل تشريح نموده است. همچنين قابل ذكر است بخشي از اين كتاب به عربي نگاشته شده است.

ايشان در چندين جا تاريخ نگارش اين كتاب را سال 1313 هجري قمري ذكر نموده است و حوادث ماقبل را در اين كتاب آورده است.

مثلا در مورد وبا چنين آورده است:

« بدان در سال هزار و سيصد و ده (1310 ه ق )ناخوشي وبا افتاد از بربر و فرنگستان، روسيه، عشق آباد ، خراسان، طبرستان، استرآباد و مازندران به طوري كه شهر و دهي و مكاني نه بود كه نيفتاده باشد، غير از عربستان در همه جا افتاد كسي نبود كه او را نگرفته باشد» و در ادامه مي گويد :«در اين سال چنان تجربه كردم در مردن و خوب شدن مجدد به مجرد گرفتن نبض مريض بود.»

در جاي ديگر در مورد شيوع وبا چنين مي گويد:

« بدانكه در سال هزار و سيصد و يازده (1311)مرض و با بروز كرد، بلكه تتمه آن وبا در بعضي از ولايت باقي بود تا اينكه در سال دوم هم بروز كرد ، در مازندران خود شهر و دهات خيلي كشت در اين سال بيشتر مي مردند و كمي خوب مي شدند عكس سال قبل. »

در حاشيه ي اين كتاب حكيم شيخ داوود فرزند ايشان از وبايي ديگر در سال 1322 نام مي برد و چنين مي نو.سيد:

« وبا دوم در سال هزار و سيصد و بيست و دو (1322)واقع شده بطوري كه در طهران و جاهاي ديگر به حدي كشت كه مردم از دفن مردگان خود عاجز شدند. اما اين وبا در كوهپايه دو دانگه نيفتاد( لازم به تذكر است در آن زمان سعيد آباد جزء دودانگه بود) در مازندران بسيار كشت.»

حكيم شيخ داوود در مورد وبا سوم چنين مي نويسد:

« وباي سوم در سال 1335 بروز كرد كه در جبال طبرستان از هر هزار نفر هتصد نفر مردند و درتمام ولايت افتاده بود در شهميرزاد دويست نفر مردند. در سعيد آباد هشت نفر مردند.»

حكيم محمد بن علي سعيد آبادي شيوع بيماري آبله در سال 1313 را در سعيد آباد ياد آور شده و شرح كامل اين بيماري و درمان آنرا آورده است. اما حكيم شيخ داوود در مورد شيوع بيماري آبله دوم در سعيد آباد در سال 1335 چنين مي نويسد:

« در آبله دوم  كه در سعيد آباد بروز كرد كم خطر بود، مگر هشت نفر از اطفال را كشت و يك پسر از حقير مرد و يكي از برادر زاده من مردند،  بيماري آبله را پدر حقير در اين رساله توضيح كامل داده اند.»

اين موضوع نشان مي دهد بيماري آبله سال 1313 كشتار بسياري داشته بطوري كه كشته شدن هشت نفر در سال 1335 در مقابل آن ناچيز بود.

حكيم محمد بن علي سعيد آبادي از شيوع بيماري سرخجه ياد مي كند و مي نويسد:

« در سال 1320 در سعيد آباد سرخجه بروز كرد بسيار سبك بود يكي دو سه نفر اطفال فوت كردند و باقي به صحت پيوستند.

روح ملكوتي اين عالم بزرگ و طبيب توانا كه عمري رابه درمان انواع بيماري ها در منطقه صرف كرده بود و تعداد زيادي براي ياد گيري طبابت نزد او مراجعه مي كردند با ياد  گار گذاشتن كتابي غني و سر شار از مطالب ارزنده در سال 1335 هجري قمري به لقاء حق پيوست.

نویسنده: حامد خلیلی ازنی

در پايان تصوير چند صفحه از كتاب دست نويس حكيم محمد بن علي سعيد آبادي خدمت شما تقديم مي شود.