مشکل شرق مازندران در کشت برنج/ احتمال نوبت بندی کشاورزی

عزیزالله شهیدی فر در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد:  تمام تلاش و برنامه سازمان جهاد کشاورزی بر نجات کشت اول برنج در این منطقه است که البته در سال جاری تاکنون ۸۰ درصد اراضی شالیزاری شرق مازندران شخم و شیار و خزانه داری شدند و امیدواریم بتوانیم کشت اول را به سرانجام مطلوب برسانیم اما قطعا با توجه به کمبود منابع آبی در این منطقه کشت دوم برنج غیرکارشناسی است.

وی تصریح کرد: جهان و به تبع آن کشور ایران در حال طی کردن مسیر افزایش درجه حرارت و مشکل دست یابی به آب های سطحی و زیرزمینی هستند که مازندران نیز مانند استان‌های دیگر کشور در حال طی کردن بحران کمبود آب است و این مشکل را باید همه مردم، کشاورزان، مسئولان استانی و کشوری جدی گرفته و بپذیرند.

شهیدی فر افزود: میزان آب موجود ممکن است به دلیل مصرف آب های زیرزمینی و سطحی سالانه کمتر نیز شود و از طرفی برنامههای ذخیره آب به زودی میسر نمی‌شود. بهترین راهکار، افزایش بهره وری آب است که تکنیک‌های مختلف استفاده از آب به کشاورزان و بهره برداران، آموزش داده می‌شود.

خشک شدن حدود ۳۰۰۰ هکتار از اراضی شالیزاری مازندران

وی عنوان کرد: سال ۹۴ حدود ۲۲۰۰ هکتار، سال ۹۵ پرآبی بوده و مشکلی وجود نداشت و سال ۹۶ حدود ۵۰۰ هکتار از اراضی شالیزاری مازندران خشک شدند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران خاطرنشان کرد: ۱۵۰ هزار هکتار کل سطح باغات مازندران در مناطق بالادست، اراضی شیب دار، پایین دست و دشت است که ۲۵ هزار هکتار به صورت دیم و ۱۲۵ هزار هکتار آبی هستند و از مجموع مساحت باغات حدود ۱۱۰ هزار هکتار قابلیت آبیاری تحت فشار دارند که در حال حاضر حدود ۵۵ هزار هکتار یعنی ۵۰ درصد به سیستم آبیاری قطره ای مجهز شدند و امیدواریم باغداران بیشتری از این روش استفاده کنند چراکه میزان زیادی در مصرف آب صرفه جویی می‌شود.

شهیدی فر گفت: در باغات می‌توان از سیستم آبیاری قطره‌ای استفاده کرد که میزان مصرف آب را حداقل ۴۰ درصد کاهش می‌دهد و همچنین برای کشت برنج که یکی از گیاهان بسیار آب بر در میان محصولات کشاورزی است می‌توان از روش آبیاری تناوبی استفاده کرد که تا ۲۵ درصد به صرفه جویی در مصرف آب کمک می‌کند.

کشت محصولات گلخانه‌ای راهکاری برای کاهش مصرف آب کشاورزی

وی افزود: یکی دیگر از راهکارهای کاهش مصرف آب کشاورزی، کشت محصولات گلخانه ای است که کم آب بر هستند. به ویژه در شرق مازندران که منابع آبی کمی دارد و اراضی کشاورزی به شدت تحت استرس خشکسالی قرار گرفتند کشت محصولات گلخانه‌ای به کشاورزان توصیه می شود.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران اظهار کرد: حفر چاه در مناطق دشت شرق مازندران به دلیل شوری آب میسر نیست به همین دلیل حتما باید الگوی کشت در این مناطق تغییر کند و از کشت محصولات جایگزین مانند سویا، آفتابگردان، کنجد، پنبه و گیاهانی که کم آب بر هستند به جای برنج استفاده کنند تا با مشکل کم آبی مقابله شود.

تغییر الگو با کشت محصولات پاییزه

شهیدی فر خاطرنشان کرد: یکی از راهکارها برای تغییر الگوی کشت و مقابله با بحران کم آبی، سوق دادن بسیاری از کشت ها به سمت کشت محصولات پاییزه است چراکه بارندگی پاییز و زمستان برای کشت محصولات پاییزه کافی است و نیازی به آبیاری ندارند و شهرهایی که با کمبود منابع آبی مواجه هستند بیشتر به کشت محصولات پاییزه مانند گندم، جو و کلزا بپردازند.

وی افزود: گسترش بیمه کشاورزی می‌تواند بسیار کارا باشد و دولت می‌تواند از طریق صندوق بیمه به خسارت دیدگان کمک کند و همچنین به کشاورزان توصیه می‌شود حتما از طریق بیمه محصولات کشاورزی، بیمه برنج و بیمه تضمینی تولید برنج را انجام دهند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت: دستگاه های مربوط به کشاورزی شامل استانداری، سازمان جهاد کشاورزی و آب منطقه‌ای مازندران، موارد مورد نیاز برای تغییر الگوی کشت و خرید تضمینی را پیش بینی کردند و بسته های حمایتی در آینده نزدیک اعلام می شود.

بیمه تضمینی تولید برنج، فرصتی مناسب برای کشاورزان

شهیدی فر اظهار کرد: در فروردین سال جاری کشاورزان مازندران حدود ۸ هزار هکتار در سطح استان را بیمه برنج کردند که افزایش چشم گیری را در حوزه بیمه برنج نسبت به سال گذشته شاهد بودیم و همچنین برای نخستین بار سال جاری فرصت مناسبی در زمینه بیمه تضمینی تولید برنج فراهم شده که مزایای خوبی برای کشاورزان دارد.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت: کشاورزان مشکل بحران آب را باور کردند و روش‌های مقابله با این بحران به آنها آموزش داده شده است اما اینکه در عمل تا چه میزان در مصرف آب صرفه جویی کنند به خود کشاورزان بستگی دارد و تغییر الگوی کشت نیز یکی از این راهکارها است که به بهبود وضعیت بهره برداری آب و همچنین معیشت کشاورزان کمک می‌کند.

*اراضی کشاورزی مشترکان سدهای مازندران

امیر هوشنگ پاشا، معاون بهره برداری شرکت آب منطقه ای مازندران در گفت و گو با ایسنا، اظهار کرد: هر سدی که در بالادست یک رودخانه احداث می شود در پایین دست آن سد اراضی کشاورزی وجود دارند که در گذشته از آب بهنگام آن رودخانه حقابه داشتند و مطمئن هستند که همیشه این آب را دارند و هیچ خطری اراضی آنها را تهدید نمی‌کند به همین دلیل با آن کشاورزان اشتراک ایجاد می شود و قرارداد سالانه دارند که در طول عمر مفید سد، مشترک آن هستند و متناسب با حجم آبی که در آن سال پشت سد ذخیره شده و متناسب با هر محصولی که باید در این اراضی کشت کنند، طبق برنامه زمان بندی ذکر شده در قرارداد هر ماه میزان مشخصی آب به اراضی آن ها تحویل داده می شود.

وی افزود: آب مازاد ذخیره شده در سد به اراضی در حال توسعه اختصاص می یابد یعنی کشاورزانی که از آب های سطحی استفاده نمی‌کردند یا چاه مجاز آنها خشک شده و یا چاه غیرمجاز دارند و باید مسدود شود برای آن ها حق اشتراک جدید ایجاد می شود و نوع محصول، نیاز آبی، سطح زیرکشت و نقطه تحویل آب در برنامه زمان بندی آب و در قرارداد سالانه مشخص می شود.

پاشا خاطرنشان کرد: در سال جاری در سد شهید رجایی ساری نمی توانیم به اهدافی که در سال های گذشته رسیدیم، دست یابیم و نمی توانیم برای همه اراضی کشاورزی آب تعیین کنیم به همین دلیل به برخی کشاورزان اعلام کردیم که کشت انجام ندهند و با آنها قرار داد تحویل آب نمی بندیم و هر سال که آب به اندازه کافی در سد ذخیره شده باشد قرارداد می بندیم.

معاون بهبود آب منطقه ای مازندران گفت: گاهی مجبوریم آب را در رودخانه رهاسازی کنیم زیرا جاری شدن رود موجب تغذیه سفره های آب زیرزمینی می شود و آب شرب که از چاه‌های آب تامین می شود به دلیل جاری شدن آب روخانه‌ها است.

*اجرای برنامه نوبت بندی کشاورزی در صورت استمرار شرایط خشکسالی

پاشا تصریح کرد: در صورت استمرار شرایط خشکسالی، کاهش میزان بارندگی و کمبود آب و همچنین در صورت تغییر نکردن الگوی کشت مجبور به اتخاذ تصمیمات جدیدی در مدیریت آب می‌شویم و شاید یک برنامه نوبت بندی را در کشاورزی اجرا کنیم یعنی بخشی از اراضی در یک سال کشت نشود و سال بعد کشت انجام شود.

وی افزود: گیاه برنج را می‌توان به شکلی کشت و آبیاری کرد که کم ترین آب را مصرف کند در حالی که در چند دهه اخیر شالیکاران هر میزان که می خواستند آب مصرف می کردند اما موسسه تحقیقات کشاورزی در حال بررسی و ارائه راهکارهای جدید است که البته با به کارگیری بخشی از این راهکارها در برخی سال ها در مصرف آب های سطحی و زیرزمینی تا ۲۰ درصد معادل ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب صرفه جویی شده است.

*مصرف ۲.۷ میلیارد مترمکعب آب در بخش کشاورزی مازندارن

معاون بهبود آب منطقه ای مازندران با بیان اینکه هر ساله حدود ۲.۷ میلیارد مترمکعب آب از منابع آبی سطحی و زیرزمینی در بخش کشاورزی استان مازندارن مصرف می شود، گفت: برخی مناطق مازندران اصلا نباید کشت برنج انجام دهند زیرا زمانی که سطحی از زمین را غرقابی می کنند با توجه به گرمای هوای آن شهر، آب تبخیر شده و هدر می رود. شهرهای بهشهر، نکا و گلوگاه در شرق مازندران نسبت به سایر نقاط استان گرم تر است و همچنین در منابع آب سطحی و زیرزمینی محدودیت دارد به همین دلیل اصلا به کشاورزان توصیه نمی‌شود که برنج کشت کنند. باید جهاد کشاورزی محصولاتی را ترویج کند که متناسب با پتانسیل آبی آن منطقه و همچنین برای کشاورزان صرفه اقتصادی داشته باشد.

*وجود ۱۴۹ هزار حلقه چاه آب در مازندارن

پاشا با بیان اینکه ۱۴۹ هزار حلقه چاه آب در مازندارن حفاری شده است، اظهار کرد: ۹۰ هزار حلقه چاه دارای پروانه در سطح مازندران وجود دارد که برخی دارای پروانه معتبر بوده و اعتبار پروانه برخی از چاه‌ها گذشته است و باید هر سه سال یک بار اعتبار آن را تمدید کنند زیرا متناسب با تغییراتی که در وضعیت منابع آبی ایجاد می‌شود احتمال دارد اصلاحاتی در آن اعمال کنند. همچنین چاه‌های مجازی وجو دارند که پروانه آنها اعتبار ندارد و حتما باید برای تمدید اعتبار چاه ها به امور منابع آب مراجعه کنند. تعداد ۵۷ هزار حلقه چاه فاقد پروانه در حوزه کشاورزی مازندران وجود دارد و اگر کشاورز مراجعه کند به احتمال ۹۵ درصد از لحاظ فنی و با توجه به پتانسیل آبی منطقه، پروانه بهره برداری آنها صادر می‌شود.

وی با بیان اینکه ۲۰۰۰ حلقه چاه غیرمجاز در سطح مازندران شناسایی شدند که حتما باید مسدود شوند و حتی اگر به اداره آب مراجعه کنند نمی توان به این چاه ها مجوز داد، خاطرنشان کرد: هر گونه دخل و تصرف و حفاری در منابع و مجاری آبی بدون اجازه وزارت نیرو و طبق قانون توزیع عادلانه آب؛ ممنوع است بنابراین هیچ شخص حقیقی یا حقوقی اجازه حفر غیرمجاز را ندارد و با حفار غیرمجاز و صاحب چاه برخورد قانونی می شود.

معاون بهبود آب منطقه ای مازندران با بیان اینکه حجم ذخیره آب سد گلورد ۱۱۰ میلیون مترمکعب است که ۳۰ میلیون مترمکعب به آب شرب و ۸۰ میلیون مترمکعب به آب کشاورزی اختصاص می یابد، گفت: در توزیع ذخایر آب سدها و منابع آبی سطحی و زیرزمینی، اولویت اول تامین آب شرب و سپس خدمات بهداشت، صنعت و در نهایت کشاورزی است.

پاشا خاطرنشان کرد: همه مصرف کنندگان آب در حوزه کشاورزی، صنعت و خانگی باید مقررات را رعایت کنند و مهم تر از همه صرفه جویی در مصرف آب است. با توجه به کاهش میزان بارندگی، خشکسالی و محدودیت منابع آبی در سال های اخیر و از آنجایی که پیش بینی می شود این وضعیت در آینده بحرانی تر شود، مطمئنا یکی از مهم ترین چالش های شهرستان ها، استان ها و کشور بحران آب است.