پاسخ به این پرسش نیازمند نگاه به مصرف بی رویه بنزین و تبعات آن از زوایای مختلف است، ولی برای استانی مانند مازندران شاید بتوان از زاویه دید تردد بسیار زیاد خودروهای تک سرنشین در کنار تورم خودروهای حمل و نقل عمومی این موضوع را کنکاش کرد،.
بنا بر گزارش رسمی دفتر فنی استانداری مازندران تا پیش از سهمیه بندی بنزین، ماهانه ۵۰ میلیون تردد خودرویی در استان انجام می شد که حدود ۵۰ درصد آن به صورت تک سرنشین بود.
همچنین در هر ماه ۱۶۰ میلیون لیتر بنزین در استان مازندران مصرف می شود که ۱۱۰ میلیون لیتر مربوط به منطقه ساری و ۶۰ میلیون لیتر مربوط به منطقه نوشهر است.
اگر قیمت بنزین را به نرخ سابق محاسبه کنیم و قیمت تمام شده هر لیتر بنزین را برای دولت حدود پنج هزار تومان در نظر بگیریم، با توجه به مابه التفاوت چهار هزار تومانی ، متوجه می شویم که هر ماه مبلغ ۶۴۰ میلیارد تومان یارانه سوخت فقط در استان مازندران آن هم تنها بابت مصرف بنزین هزینه می شد، هزینه ای که از جیب تک تک شهروندان تامین می شد تا جولان تک سرنشینی همچنان ادامه یابد. اگر این رقم را سالانه محاسبه کنیم، به عدد حدود هفت هزار و ۶۸۰ میلیارد تومان می رسیم.
حتی اگر بنزین را برای هر لیتر یک هزار و ۵۰۰ تومان محاسبه کنیم، باز هم یارانه پرداختی بابت آن در مازندران بر مبنای قیمت تمام شده بنزین، ماهانه ۵۶۰ میلیارد تومان و در سال ۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان می رسد.
یارانه ۳۸۰۰ میلیارد تومانی تک سرنشینی
حال اگر با همین منطق و زاویه دید، محاسبه را با استناد به آمار دفتر فنی استانداری مازندران در باره خودروهای تک سرنشین انجام دهیم، متوجه می شویم که با بنزین ۱۰۰۰ تومانی بدون سهمیه بندی، یارانه پرداختی برای خودروهای تک سرنشین در استان ماهانه به ۳۲۰ میلیارد تومان و سالانه بیش از سه هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان می رسید.
از این زاویه دید شاید تا اینجا مشخص شده باشد که دولت با اجرای طرح سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین به بهای خدشه دیدن وجهه اش، تلاش دارد تا اجازه ندهد یک عده با پر کردن باک خودروهایشان از جیب شهروندان دیگر در خیابان ها جولان دهند و در مقابل با آزاد گذاشتن بنزین سه هزار تومانی، راه را برای حفظ حقوق شهروندی علاقه مندان به راندن خودروهای تک سرنشین باز گذاشته تا چنانچه اصرار بر ادامه رفتار تک سرنشینی داشته باشند، از جیب خودشان باک خودروهایشان را پر و تک سرنشینی کنند.
بیماری هلندی حمل و نقل عمومی
برای این که مسیر تک سرنشینی خودروها به صورت یکطرفه پیموده نشود، باید به این پرسش هم پاسخ داد که چرا در استانی مانند مازندران دستکم نیمی از خودروها به صورت تک سرنشین تردد دارند؟
پاسخ به این پرسش هم نیازمند کنکاش از زوایای مختلف است، ولی از زاویه مقبول نبودن حمل و نقل عمومی می توان به پاسخ قانع کننده تری دست یافت چرا که سایر پاسخ ها را هم در خود جای داده است.
بر اساس آمارهای رسمی، تک سرنشینی در حالی در مازندران بیشتر از حد معمول رواج دارد که خودروهای حمل و نقل عمومی به وفور با تعریف انواع و اقسام مسیرها و تعرفه ها در دسترس قرار دارند.
آمارهای رسمی نشان می دهد که در حال حاضر ۱۳ هزار و ۲۰۰ دستگاه انواع خودرو تاکسی درون شهری و چهار هزار دستگاه تاکسی بین شهری در مازندران فعال هستند، ولی به دلیل عدم استقبال مردم این بخش با تورم ۲۰ درصدی رو به رو است و رانندگان این وسایل همواره از کسادی بازارشان شکوه دارند.
این آمار را نیز باید اضافه کرد که ۸۰ درصد یعنی حدود ۴۲۰ هزار دانش آموز مازندرانی هر روز توسط والدین و به صورت تک‌سرنشین به مدرسه رسانده می شوند و هیچ تمایلی به استفاده از سرویس مدارس ندارد.
در بررسی های میدانی خبرنگار ایرنا از خانواده های متعدد مشخص شد نه تنها استفاده از حمل و نقل عمومی در اولویت مردم مازندران نیست، بلکه عموم مردم انتقادهای بجا و منطقی نسبت به ساختار حمل و نقل عمومی دارند که گویی هنوز به گوش مسئولان نرسیده است.
کارشناسان حمل و نقل مازندران نیز مقصر تک‌سرنشینی و وفور استفاده از خودروهای شخصی در این استان را برای کارهای روزمره را مردم ندانسته و اعتقاد دارند که باید مردم را با ارائه خدمات مطلوب قانع کرد که از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند نه با جریان سازی رسانه ای یا تبلیغات.
خبرنگار ایرنا طی چند روز گذشته با افراد بسیاری در شهرهای مختلف مازندران از جمله آمل ، بابل، بابلسر ، محمودآباد ، ساری و بهشهر در باره چرایی استفاده از خودروی شخصی به جای وسایل حمل و نقل عمومی گفت و گو کرد. بسیاری از آنها نظرات مشابه یکدیگر داشتند و انتقادات تقریبا یک مسیر را دنبال می کرد و آن هم نامناسب بودن این وسایل و حاکم نبودن رفتار حرفه ای بر آنها بوده است.
مبین یزدانی یک شهروند آملی در این باره گفت: من کمتر از تاکسی استفاده می کنم زیرا هزینه ای که با استفاده از حمل و نقل عمومی برای رسیدگی به مسائل روزمره خود باید بپردازم بیشتر از خودروی شخصی است ضمن این که در استفاده از حمل و نقل عمومی باید زمان بیشتری صرف کنم و در این صورت بخشی از کارهای روزمره ام روی زمین می ماند.
مریم سعادتی از ساکنان شهر بابل که از قضا دارای یک دانش آموز است نیز اظهار داشت: خودروهای حمل و نقل عمومی کاملا بی کیفیت هستند و هیچ راحتی برای سرنشینان در نظر نمی گیرند. علاوه بر فرسوددگی این خودروها از جمله تاکسی ها و ون ها، مشکل دیگرشان نداشتن رفتار حرفه ای است و با مسافر مانند ارباب رفتار می کنند و منت گذاری روی مسافر دارند.
وی افزود: اگر تنها یک بار در داخل شهر بابل چرخ بزنید متوجه می شوید که بیشترین ترافیک این شهر را وسایل حمل و نقل عمومی ایجاد می کنند چون هر جا که بخواهند توقف می کنند، هر طوری که بخواهند حرکت می کنند و بیشترشان هم آلوده ساز هستند و وضعیت داخلیشان هم کثیف و فرسوده است و انگار که به بیگاری گرفته شده اند.
اسکندر باباپور شهروندی از بابلسر هم با اظهار این که تردد با خودروهای حمل و نقل عمومی بسیار ناراحت و غیر استاندارد است، گفت: هنوز مشخص نیست که حمل و نقل عمومی چه مزیتی بر خودروی شخصی دارد و به نظر من تاکسی ها بیشتر مایه عذاب هستند تا راحتی.
وی افزود: یکی از مشکلات این است که در بسیاری از نقاط شهری پوشش تاکسی وجود ندارد و عملا تردد با تاکسی ها به خیابان های اصلی ختم می شود.
باباپور که در یکی از روستاهای بابلسر زندگی می کند، اظهار داشت: از هر جنبه ای که نگاه کنید برای تردد از روستا به شهر استفاده از خودروی شخصی مطلوب تر و کم هزینه تر خواهد بود.
اظهارات این شهروند بابلسری را یکی از ساکنان روستاهای شهرستان بهشهر تکمیل می کند که می گوید: من روستایی مجبورم با خودروی شخصی تردد کنم چون دیگر شبکه حمل و نقل عمومی روستایی که دهه های قبل فعال بود، وجود ندارد و تقریبا همه خودروی شخصی دارند.
وی افزود: مثلا اگر من روزی خودروی شخصی ام خراب شود، باید صبر کنم تا همراه یکی از هم محله ای هایم به شهر بروم و در غیر این صورت خودروی مسافرکشی که دهه های قبل در روستاها وجود داشت و به صورت منظم هر روز چند بار اهالی روستا را به شهر می برد و بر می گرداند دیگر وجود ندارد.
این شهروند بهشهری گفت: فرض کنید ما اهالی روستا با هم قرار بگذاریم که در مسیر رفت به شهر تک سرنشین نباشیم ، ولی مسیر برگشت را باید چه کار کنیم ؟ به همین خاطر است که بخشی از خودروهای تک سرنشین در مازندران مربوط به ساکنان روستاست و آنها بالاجبار از خودروهای شخصی استفاده می کنند چون به صرفه تر از تاکسی تلفنی هایی است که اکنون در روستاها به عنوان شبکه حمل و نقل عمومی فعالیت دارند.
علی ارزانی از شهروندان آملی که هر روز باید مسافت زیادی را تا ساری به خاطر شغلش طی کند، گفت: سوار کردن فشرده مسافران در خودروهای عمومی ، راحت نبودن صندلی هایشان که گاهی با فرسودگی بیش از حد و عذاب دهندگی همراه می شود، کیفیت پایین این خودروها ، قیمت زیادی که باید بابت استفاده از آنها پرداخت و مسایل دیگر مانند چند پاره شدن مسیر رفت و آمد مشکلاتی است حمل و نقل عمومی دارد و باید چاره اندیشی شود.
وی توضیح داد: به عنوان مثال وقتی از آمل حرکت می کنم باید یک مسیر را با تاکسی تا ترمینال یا به قول معروف ” سر خط ” طی کنم ، از آنجا تا ساری با خودروی خطی بیایم و وقتی در ساری پیاده شدم دوباره باید تاکسی بگیرم تا به محل کارم برسم. تازه این در صورتی است که محل کار و خانه مستقیم با خیابان اصلی ارتباط داشته باشد در غیر این صورت باید چند بار از تاکسی درون شهری استفاده کرد و یا این که بخش هایی از مسیر را پیاده رفت و همه اینها در کنار هم سبب می شود تا هر شهروندی مانند من خرید خودروی سواری اولویت مهمش پس از تامین هزینه خورد و خوراک باشد و زمانی هم که بنزین گران و سهمیه بندی می شود، به امثال من بیشترین فشار وارد می شود.
این شهروند آملی گفت: آنچه مسلم است این که برای حمل و نقل عمومی در مازندران کارهای اساسی که منطبق با نیاز مردم باشد انجام نگرفته است. مثلا شهرهای مازندران به هم نزدیک هستند اما هنوز بیشتر مناطق حمل و نقل ریلی ندارند در حالی که در همه جای دنیا حمل و نقل ریلی ارزان تر و ایمن تر است.
اکنون که گام نخست در سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین برداشته شده تا درآمد ناشی از آن میان ۶۰ میلیون نفر توزیع شود، به نظر می رسد برای ماندگار کردن اینگونه اقدامات و اثربخش شدن آن نیاز است تا در استان هایی مانند مازندران بازتعریفی در شبکه حمل و نقل عمومی با توجه به وضعیت جدید صورت گیرد و در این برنامه ریزی حتما روستاها مورد توجه قرار گیرند. بهره گیری از شبکه حمل و نقل ریلی و همچنین حدود ۴۰۰ کیلومتر آب های ساحلی که ۱۵شهرستان را به هم وصل می کند، آموزش رفتار حرفه ای به رانندگان وسایل حمل و نقل عمومی و آشنا کردن مردم با حق و حقوقشان در استفاده از این وسایل نکات دیگری است که با فوریت باید در دستور کار قرار گیرد.
پاسخ به این پرسش نیازمند نگاه به مصرف بی رویه بنزین و تبعات آن از زوایای مختلف است، ولی برای استانی مانند مازندران شاید بتوان از زاویه دید تردد بسیار زیاد خودروهای تک سرنشین در کنار تورم خودروهای حمل و نقل عمومی این موضوع را کنکاش کرد،.
بنا بر گزارش رسمی دفتر فنی استانداری مازندران تا پیش از سهمیه بندی بنزین، ماهانه ۵۰ میلیون تردد خودرویی در استان انجام می شد که حدود ۵۰ درصد آن به صورت تک سرنشین بود.
همچنین در هر ماه ۱۶۰ میلیون لیتر بنزین در استان مازندران مصرف می شود که ۱۱۰ میلیون لیتر مربوط به منطقه ساری و ۶۰ میلیون لیتر مربوط به منطقه نوشهر است.
اگر قیمت بنزین را به نرخ سابق محاسبه کنیم و قیمت تمام شده هر لیتر بنزین را برای دولت حدود پنج هزار تومان در نظر بگیریم، با توجه به مابه التفاوت چهار هزار تومانی ، متوجه می شویم که هر ماه مبلغ ۶۴۰ میلیارد تومان یارانه سوخت فقط در استان مازندران آن هم تنها بابت مصرف بنزین هزینه می شد، هزینه ای که از جیب تک تک شهروندان تامین می شد تا جولان تک سرنشینی همچنان ادامه یابد. اگر این رقم را سالانه محاسبه کنیم، به عدد حدود هفت هزار و ۶۸۰ میلیارد تومان می رسیم.
حتی اگر بنزین را برای هر لیتر یک هزار و ۵۰۰ تومان محاسبه کنیم، باز هم یارانه پرداختی بابت آن در مازندران بر مبنای قیمت تمام شده بنزین، ماهانه ۵۶۰ میلیارد تومان و در سال ۶ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان می رسد.
یارانه ۳۸۰۰ میلیارد تومانی تک سرنشینی
حال اگر با همین منطق و زاویه دید، محاسبه را با استناد به آمار دفتر فنی استانداری مازندران در باره خودروهای تک سرنشین انجام دهیم، متوجه می شویم که با بنزین ۱۰۰۰ تومانی بدون سهمیه بندی، یارانه پرداختی برای خودروهای تک سرنشین در استان ماهانه به ۳۲۰ میلیارد تومان و سالانه بیش از سه هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان می رسید.
از این زاویه دید شاید تا اینجا مشخص شده باشد که دولت با اجرای طرح سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین به بهای خدشه دیدن وجهه اش، تلاش دارد تا اجازه ندهد یک عده با پر کردن باک خودروهایشان از جیب شهروندان دیگر در خیابان ها جولان دهند و در مقابل با آزاد گذاشتن بنزین سه هزار تومانی، راه را برای حفظ حقوق شهروندی علاقه مندان به راندن خودروهای تک سرنشین باز گذاشته تا چنانچه اصرار بر ادامه رفتار تک سرنشینی داشته باشند، از جیب خودشان باک خودروهایشان را پر و تک سرنشینی کنند.
بیماری هلندی حمل و نقل عمومی
برای این که مسیر تک سرنشینی خودروها به صورت یکطرفه پیموده نشود، باید به این پرسش هم پاسخ داد که چرا در استانی مانند مازندران دستکم نیمی از خودروها به صورت تک سرنشین تردد دارند؟
پاسخ به این پرسش هم نیازمند کنکاش از زوایای مختلف است، ولی از زاویه مقبول نبودن حمل و نقل عمومی می توان به پاسخ قانع کننده تری دست یافت چرا که سایر پاسخ ها را هم در خود جای داده است.
بر اساس آمارهای رسمی، تک سرنشینی در حالی در مازندران بیشتر از حد معمول رواج دارد که خودروهای حمل و نقل عمومی به وفور با تعریف انواع و اقسام مسیرها و تعرفه ها در دسترس قرار دارند.
آمارهای رسمی نشان می دهد که در حال حاضر ۱۳ هزار و ۲۰۰ دستگاه انواع خودرو تاکسی درون شهری و چهار هزار دستگاه تاکسی بین شهری در مازندران فعال هستند، ولی به دلیل عدم استقبال مردم این بخش با تورم ۲۰ درصدی رو به رو است و رانندگان این وسایل همواره از کسادی بازارشان شکوه دارند.
این آمار را نیز باید اضافه کرد که ۸۰ درصد یعنی حدود ۴۲۰ هزار دانش آموز مازندرانی هر روز توسط والدین و به صورت تک‌سرنشین به مدرسه رسانده می شوند و هیچ تمایلی به استفاده از سرویس مدارس ندارد.
در بررسی های میدانی خبرنگار ایرنا از خانواده های متعدد مشخص شد نه تنها استفاده از حمل و نقل عمومی در اولویت مردم مازندران نیست، بلکه عموم مردم انتقادهای بجا و منطقی نسبت به ساختار حمل و نقل عمومی دارند که گویی هنوز به گوش مسئولان نرسیده است.
کارشناسان حمل و نقل مازندران نیز مقصر تک‌سرنشینی و وفور استفاده از خودروهای شخصی در این استان را برای کارهای روزمره را مردم ندانسته و اعتقاد دارند که باید مردم را با ارائه خدمات مطلوب قانع کرد که از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند نه با جریان سازی رسانه ای یا تبلیغات.
خبرنگار ایرنا طی چند روز گذشته با افراد بسیاری در شهرهای مختلف مازندران از جمله آمل ، بابل، بابلسر ، محمودآباد ، ساری و بهشهر در باره چرایی استفاده از خودروی شخصی به جای وسایل حمل و نقل عمومی گفت و گو کرد. بسیاری از آنها نظرات مشابه یکدیگر داشتند و انتقادات تقریبا یک مسیر را دنبال می کرد و آن هم نامناسب بودن این وسایل و حاکم نبودن رفتار حرفه ای بر آنها بوده است.
مبین یزدانی یک شهروند آملی در این باره گفت: من کمتر از تاکسی استفاده می کنم زیرا هزینه ای که با استفاده از حمل و نقل عمومی برای رسیدگی به مسائل روزمره خود باید بپردازم بیشتر از خودروی شخصی است ضمن این که در استفاده از حمل و نقل عمومی باید زمان بیشتری صرف کنم و در این صورت بخشی از کارهای روزمره ام روی زمین می ماند.
مریم سعادتی از ساکنان شهر بابل که از قضا دارای یک دانش آموز است نیز اظهار داشت: خودروهای حمل و نقل عمومی کاملا بی کیفیت هستند و هیچ راحتی برای سرنشینان در نظر نمی گیرند. علاوه بر فرسوددگی این خودروها از جمله تاکسی ها و ون ها، مشکل دیگرشان نداشتن رفتار حرفه ای است و با مسافر مانند ارباب رفتار می کنند و منت گذاری روی مسافر دارند.
وی افزود: اگر تنها یک بار در داخل شهر بابل چرخ بزنید متوجه می شوید که بیشترین ترافیک این شهر را وسایل حمل و نقل عمومی ایجاد می کنند چون هر جا که بخواهند توقف می کنند، هر طوری که بخواهند حرکت می کنند و بیشترشان هم آلوده ساز هستند و وضعیت داخلیشان هم کثیف و فرسوده است و انگار که به بیگاری گرفته شده اند.
اسکندر باباپور شهروندی از بابلسر هم با اظهار این که تردد با خودروهای حمل و نقل عمومی بسیار ناراحت و غیر استاندارد است، گفت: هنوز مشخص نیست که حمل و نقل عمومی چه مزیتی بر خودروی شخصی دارد و به نظر من تاکسی ها بیشتر مایه عذاب هستند تا راحتی.
وی افزود: یکی از مشکلات این است که در بسیاری از نقاط شهری پوشش تاکسی وجود ندارد و عملا تردد با تاکسی ها به خیابان های اصلی ختم می شود.
باباپور که در یکی از روستاهای بابلسر زندگی می کند، اظهار داشت: از هر جنبه ای که نگاه کنید برای تردد از روستا به شهر استفاده از خودروی شخصی مطلوب تر و کم هزینه تر خواهد بود.
اظهارات این شهروند بابلسری را یکی از ساکنان روستاهای شهرستان بهشهر تکمیل می کند که می گوید: من روستایی مجبورم با خودروی شخصی تردد کنم چون دیگر شبکه حمل و نقل عمومی روستایی که دهه های قبل فعال بود، وجود ندارد و تقریبا همه خودروی شخصی دارند.
وی افزود: مثلا اگر من روزی خودروی شخصی ام خراب شود، باید صبر کنم تا همراه یکی از هم محله ای هایم به شهر بروم و در غیر این صورت خودروی مسافرکشی که دهه های قبل در روستاها وجود داشت و به صورت منظم هر روز چند بار اهالی روستا را به شهر می برد و بر می گرداند دیگر وجود ندارد.
این شهروند بهشهری گفت: فرض کنید ما اهالی روستا با هم قرار بگذاریم که در مسیر رفت به شهر تک سرنشین نباشیم ، ولی مسیر برگشت را باید چه کار کنیم ؟ به همین خاطر است که بخشی از خودروهای تک سرنشین در مازندران مربوط به ساکنان روستاست و آنها بالاجبار از خودروهای شخصی استفاده می کنند چون به صرفه تر از تاکسی تلفنی هایی است که اکنون در روستاها به عنوان شبکه حمل و نقل عمومی فعالیت دارند.
علی ارزانی از شهروندان آملی که هر روز باید مسافت زیادی را تا ساری به خاطر شغلش طی کند، گفت: سوار کردن فشرده مسافران در خودروهای عمومی ، راحت نبودن صندلی هایشان که گاهی با فرسودگی بیش از حد و عذاب دهندگی همراه می شود، کیفیت پایین این خودروها ، قیمت زیادی که باید بابت استفاده از آنها پرداخت و مسایل دیگر مانند چند پاره شدن مسیر رفت و آمد مشکلاتی است حمل و نقل عمومی دارد و باید چاره اندیشی شود.
وی توضیح داد: به عنوان مثال وقتی از آمل حرکت می کنم باید یک مسیر را با تاکسی تا ترمینال یا به قول معروف ” سر خط ” طی کنم ، از آنجا تا ساری با خودروی خطی بیایم و وقتی در ساری پیاده شدم دوباره باید تاکسی بگیرم تا به محل کارم برسم. تازه این در صورتی است که محل کار و خانه مستقیم با خیابان اصلی ارتباط داشته باشد در غیر این صورت باید چند بار از تاکسی درون شهری استفاده کرد و یا این که بخش هایی از مسیر را پیاده رفت و همه اینها در کنار هم سبب می شود تا هر شهروندی مانند من خرید خودروی سواری اولویت مهمش پس از تامین هزینه خورد و خوراک باشد و زمانی هم که بنزین گران و سهمیه بندی می شود، به امثال من بیشترین فشار وارد می شود.
این شهروند آملی گفت: آنچه مسلم است این که برای حمل و نقل عمومی در مازندران کارهای اساسی که منطبق با نیاز مردم باشد انجام نگرفته است. مثلا شهرهای مازندران به هم نزدیک هستند اما هنوز بیشتر مناطق حمل و نقل ریلی ندارند در حالی که در همه جای دنیا حمل و نقل ریلی ارزان تر و ایمن تر است.
اکنون که گام نخست در سهمیه بندی و افزایش قیمت بنزین برداشته شده تا درآمد ناشی از آن میان ۶۰ میلیون نفر توزیع شود، به نظر می رسد برای ماندگار کردن اینگونه اقدامات و اثربخش شدن آن نیاز است تا در استان هایی مانند مازندران بازتعریفی در شبکه حمل و نقل عمومی با توجه به وضعیت جدید صورت گیرد و در این برنامه ریزی حتما روستاها مورد توجه قرار گیرند. بهره گیری از شبکه حمل و نقل ریلی و همچنین حدود ۴۰۰ کیلومتر آب های ساحلی که ۱۵شهرستان را به هم وصل می کند، آموزش رفتار حرفه ای به رانندگان وسایل حمل و نقل عمومی و آشنا کردن مردم با حق و حقوقشان در استفاده از این وسایل نکات دیگری است که با فوریت باید در دستور کار قرار گیرد.
