به گزارش خبرگزاری فارس از مازندران، یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است؛ پیشینیان آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند.
سیده هدی حسینی کارشناس گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در این‌باره در گفت‌وگو با فارس، اظهار کرد: شب یلدا یا به زبان محلی «چله‌شو» در زندگی مردم مازندران آیین و رسوم خاصی دارد.
وی با بیان اینکه در مازندران شب یلدا یکی از شب‌هایی است که هم بزرگترها و هم کوچک‌ترها علاقه زیادی به آن دارند، گفت: دلیل این علاقه هم این است که بزرگترها بی‌صبرانه منتظر دیدن فرزندان و نوه‌هایشان هستند و کوچک‌ترها به‌خاطر بازی و غذاها و خوراکی‌های متنوع شب یلدا لحظه‌شماری می‌کنند و یک باور کهن وجود دارد که مازندرانی‌ها اعتقاد دارند که با صله رحم و احترام به والدین و بزرگترها، بخشی از خواسته‌شان برآورده می‌شود.
کارشناس گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با اشاره به اینکه در شهرها و روستاهای استان مازندران دو روز مانده به شب چله، مقدمات برگزاری آن را فراهم می‌کنند، اضافه کرد: غروب شب چله افراد خانواده گرد هم می‌آیند و دور کرسی می‌نشینند؛ در این مراسم زنان خانه از صبح روز آخر پاییز، مشغول به کار می‌شوند و آن‌ها خانه را برای برپایی مراسمی سنتی شب یلدا ( چله‌شو) آماده می‌کنند.
حسینی بیان کرد: مراسم با بازی‌های محلی‌های مختص آن منطقه، آغاز و سالخوردگان از خاطرات گذشته خویش می‌گویند؛ از سرماهای سخت زمستان‌های گذشته، از یخ‌بندان‌ها، از رویدادهایی که روی داده و دیده یا شنیده‌اند، بقیه خانواده با خوردن خوراکی‌های متنوع و صحبت کردن با هم از اتفاقات خوب زندگی می‌گویند.
وی از انواع بازی‌هایی که در این شب در روستاها و تعدادی از شهرها انجام می‌شود می‌توان به چند بازی«کتک‌کا»، «بورده بورده»، «کی دونده دکا»، «عمو ته ره کی ورنه»، «شیرپلنگا»»، «ناتلیکا» و «سوال تکی» و «دست و لینگ کشتی» اشاره کرد که همه‌ی اعضای فامیل در این بازی‌ها شرکت می‌کنند و بزرگان غالبا میدان‌دار بازی هستند.
*سوال تکی
کارشناس گردشگری اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران اضافه کرد: در بازی سوال‌تکی یک نفر انتخاب می‌شود که باید در اتاقی دراز بکشد، روی پیشانی او یک لیوان قرار می‌دهند و درون آن را پر از آب می‌کنند، کسی که در اتاق دراز کشیده است باید همان‌طور که لیوان روی پیشانی‌اش قرار دارد، از جایش بلند شود و بدون آن‌که آب از آن بریزد حرکت کند.
*دست کشتی ( مچ انداختن)
حسینی افزود: در این بازی، دو نفر به حالت دست دادن، پنجه در پنجه یکدیگر می‌گذراند و با تشکیل شدن زاویه، بازی شروع می‌شود و افراد تلاش می‌کنند تا پشت کف دست دیگری را به زمین برسانند.
*شعر و داستان
وی یادآور شد: از دیگر آیین‌های شب یلدا می‌توان به شعر و داستان‌خوانی، بازگویی خاطرات و قصه‌گویی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها اشاره کرد که یلدا را برای خانوادهای مازندرانی دلپذیرتر می‌کند، امیرپازواری شاعر کهن مازندرانی یا امیری‌خوانی و گرفتن فال حافظ و یا شاهنامه‌خوانی و یا داستان‌هایی مانند داستان پهلون فلامرز، غلام میرشکار، طالب و زهره از مهم‌ترین مراسم‌های چله شو در مازندران است.
*فال گردو
این کارشناس گردشگری مازندران با بیان اینکه نوع فال گردو مختص شب یلدا است، گفت: به این نحو که حاضران با انتخاب و شکستن گردو از روی پوکی و یا پری آن، آینده‌گویی می‌کنند.
حسینی ادامه داد: در بیشتر خانه‌ها کتاب حافظ و شاهنامه وجود داشته و دارد ولی در جاهایی که افراد باسواد کم بودند یک نفر که مشهور به امیری‌خوان بود فال امیری می‌گرفت و این شخص که حدود ۸۰ تا ۱۰۰ رباعی امیری را در خاطر داشت و از حفظ بود برای اهل خانه فال می‌گرفت.
وی درباره شیوه فال، یادآور شد: شیوه فال نیز به این گونه بود در این شب هر فردی نشانی را از جمله سنجاق سر، سینه و یا انگشتری خود را درون کوزه‌ای می‌نداخت و دختر بچه‌ها که نماد پاکی و زیبایی بودند دست را درون کوزه می‌برده و برای امیری‌خوان نشان در می‌آورد؛ امیری نیز یک دوبیتی برای صاحب مال می‌خواند، البته این آیین کم‌کم دارد به فراموشی سپرده می‌شود.
این کارشناس گردشگری ادامه داد: در گذشته یکی دیگر از رسومات مختص جوان‌هایی که تازه نامزد کرده بودند بود به این صورت که، در این شب (یلدا) از سوی خانواده داماد برای دخترانی که نامزد داشتند خرجی شب یلدا شامل خوراکی‌های مختلف و مرغ و ماهی برده می‌شد.
*شام مازندرانی‌ها در شب یلدا
حسینی بیان کرد: از آنجایی که مهم‌ترین محصول مازندران برنج است، پلو یکی از محبوب‌ترین و بهترین غذاها به شمار می‌رود؛ معمولاً در این شب برنج را با کدوی حلوایی دم می‌کنند که به آن «کَئی پلا» می‌گویند، پخت کئی‌پلا در مازندران تقریبا یکنواخت و با یک ترکیب است. اما با کئی‌پلا چند نوع همراه وجود دارد. مثل نیمرو، اناردون و سایر، هرچند ممکن است غذاهای دیگری مانند مرغ یا اردک محلی که با سبزیجات معطر مانند زِلنگ و انار شکم پر شده نیز سرو شوند.
وی ادامه داد: یکی دیگر از غذاهای محلی متداول در چلّه شو، «ته‌چین» است که جز غذاهای محبوب مازندران به‌ویژه در مرکز و شرق استان است؛ گوشت یا مرغ را لای برنج می گذارند تا دم بکشد و برخلاف ته‌چین متداول، در این نوع ته‌چین، از تخم‌مرغ و ماست استفاده نمی‌کنند.
کارشناس اداره کل گردشگری مازندران اضافه کرد: فسنجان هم در این شب مورد پسند است و معمولا فسنجان را با اردک محلی، خروس و سایر سرو می‌کنند.
*خوراکی‌های شب یلدا
حسینی ادامه داد: از خوراکی‌های ویژه این مراسم می‌توان به برنجک، نان محلی، نان روغنی، اسبه حلوا، خمیرآش، آغوز نون،انار، پرتقال، ازگیل (کنس)، ولیک ، کشمش، بادام شیرین، نارنگی، سیب، لیمو شیرین، نیشکر اشاره کرد و افزود: شیرینی‌های ویژه مازندران که پای ثابت مراسمات است به آن پشت زیگ و پیس گنده می‌گویند که این دو شیرینی طرفدارهای خاص خودش را دارد.
وی بیان کرد: زنان مازندرانی با آرد آسیاب‌شده، غذای مخصوصی برای شب یلدا درست می‌کنند؛ به این شکل که آرد آسیاب‌شده را با آب، کنجد، گردو و شکر مخلوط می‌کنند و به‌صورت خمیر درمی‌آورند که این خوراکی به دو شکل تهیه می‌شود؛ ابتدا اینکه به‌صورت خام خورده می‌شود که به آن «پیس گنده» می‌گویند و دیگر اینکه به خمیر، زرده‌ی تخم مرغ اضافه و پخته می‌شود و به آن، «کنجی» یا «آغوز‌نون» می‌گویند.
این کارشناس گردشگری مازندران ادامه داد: هندوانه به عنوان نمادی کروی که برونش سبز و درونش قرمز است و سمبل خورشید محسوب می‌شود، به عنوان مهم‌ترین میوه بر سر سفره چله قرار می‌گیرد.
حسینی با تاکید بر اینکه این شب‌ها فرصتی برای صله رحم است، خاطرنشان کرد: در این شب بچه‌ها فرصتی پیدا می‌کنند که بازی‌هایی که یاد گرفتند را به اشتراک بگذارند.
وی با اعلام اینکه در این شب خبری از غذاهای فست فودی نیست، بیان کرد: شب اول زمستان شبی برای استراحت زمین و ایجاد مهربانی در بین اعضاء خانواده‌ها و تنها شبی است که نمی‌شود تنهایی برگزار کرد. بنابراین تلاش کنیم شبی زیبا و به یادماندنی برای اعضاء خانواده تدارک ببینیم.
این کارشناس گردشگری مازندران تصریح کرد: اکنون با سبک زندگی که کرونا بر خانواده ایرانی تحمیل کرده شب‌نشینی یلدایی شاید بیگانه‌ترین و نامتناسب‌ترین سنت با این شیوه زندگی باشد و دورهمی آن هم در خانه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها یا پدر و مادری پیر می‌تواند تلخ‌ترین پایان قصه شب یلدا را در روزگار کرونایی رقم بزند، اما یلدا چه بخواهیم و چه نخواهیم همراه با زمستان آمده است، پس در این شرایط باید یلدا را با تعریف خاص کرونا برگزار کنیم.
/۸۶۰۳۴/ج/م
