سخن پایانی (سد فینسک – بخش ششم)

۱️⃣- حوضه آبریز رودخانه “تجن” با وسعت ۴۱۸۷ کیلومتر مربع، از بخش های مهم حوضه آبریز دریای “کاسپین” بوده و از ارتفاعات جنوبی شهرستان “ساری” سرچشمه می گیرد. سرشاخه های اصلی این حوضه، ارتفاعی بیش از ۳۳۰۰ متر از سطح دریا دارند. این حوضه از شمال به دریای “کاسپین”، از جنوب به دامنه های شمالی ارتفاعات البرز، از غرب به حوضه آبریز “تالار” و از شرق به حوضه آبریز “نکارود” محدود می شود. بر اساس اطلاعات سال ۱۳۸۹، کاربری جنگل، مرتع و کشاورزی در سطح این حوضه به ترتیب برابر با ۵۰.۶۵ درصد، ۲۵.۱۰ درصد و ۱۵.۹۴ درصد است. همچنین مطابق اطلاعات سال ۱۳۹۵ در این حوضه ۲ شهرستان، ۱۰ شهر و ۳۸۳ روستا وجود داشته که با جمعیت ۵۵۹۳۵۱ نفر، ۷۹.۶۴ درصد جمعیت استان سمنان را دارد.

۲️⃣- سد “شهید رجایی” با مخزن ۱۶۲ میلیون مترمکعب و ظرفیت تنظیمی ۲۱۰ میلیون مترمکعب در سال ۱۳۷۵ احداث گردید. مخزن این سد در ۲۲ دوره آبگیری خود تنها برای ۶۳.۶۴ درصد (۱۴ دوره) آبگیری شده و از این مقدار در ۷ دوره نیز به ظرفیت تنظیمی رسید. همچنین برای ۳۶.۳۶ درصد (۸ دوره) مخزن سد پر نگردید که در این ۸ دوره بخش قابل توجه ای از اراضی که مشترک آب سد بوده از دوره کشت خارج شدند. لازم به ذکر است جدای از تولید برق از آب این سد، مقدار ۳۰ میلیون مترمکعب برای آب شرب “ساری”، ۳۱.۵ میلیون مترمکعب برای ملاحظات زیست محیطی “تجن”، بخشی در رفع نیاز صنعت و مابقی به منظور تامین آب حدود ۴۰ هزار هکتار از اراضی شالیزاری، کشاورزی و باغات موجود در پایین سد می باشد. البته حدود نیمی از این اراضی توسط آب سد و دیگر نیازهای آبی کشاورزان و باغداران از طریق مجموعه آب بندان ها، چاه ها، رودخانه “گرماب”، آبراهه های محدود پایین سد و همچنین پساپ تامین می شود. بارش های برف و باران سالانه نیز موجب ذخیره در مخزن سد، تکمیل ظرفیت آب بندان ها، تقویت سطح آب های زیر زمینی و پایداری آب چشمه ها و رودخانه ها است.

۳️⃣- اولین تاثیر ناگوار از احداث سد “فینسک”، کاهش تخصیص آب سد “شهید رجایی” برای امور کشاورزی و یا ملاحظات زیست محیطی “تجن” است. کاهش تخصیص آب نسبت به سال های گذشته موجب افزایش استفاده از چاه ها، بالا رفتن عمق سفره آب زیرزمینی، تغییر الگوی کشت و تخریب شرایط زیست محیطی “تجن” خواهد شد. همچنین بیشترین تاثیر مخرب احداث سد “فینسک” بر روی “سفید رود” است. این رود به طول تقریبی ۶۰ کیلومتر، تامین کننده حدود ۴۸ درصد آب سد “شهید رجایی” است. مخزن سد “فینسک” آب حاصل از سرشاخه اصلی “فینسک” و آبراهه فرعی “کاورد” را در بر خواهد گرفت و با احداث این سد، حدود ۲۰ درصد از آب و ۴۱.۶۸ درصد (۳۳۳ کیلومترمربع) سطح حوضه “سفید رود” حذف خواهد شد.

۴️⃣- آبراهه های اصلی “سفید رود” به ترتیب شامل “لنگر”، “گل خواران”، “رودبارک”، “کاورد” و سرشاخه اصلی “فینسک” است. سرشاخه های این آبراهه ها هم مرز با مناطق نیمه خشک “پشتکوه” و یا به شکلی کامل در استان سمنان قرار دارند. خوشبختانه از دیرباز برای حفظ این مناطق حساس اکولوژیکی، پارک ملی چهاردانگه، پناهگاه حیات وحش دودانگه و مناطق حفاظت شده “پرور” و “بولا” شکل گرفته است. با احداث سد “فینسک” ورود آب از سرشاخه اصلی “فینسک” و آبراهه فرعی “کاورد” حذف شده، تخریب فیزیکی حوضه های آبریز و نابودی بخشی از توده های جنگلی صورت می گیرد. همچنین پیرامون سد و در امتداد آبراهه فرعی “کاورد” تجمع فعالیت های توریستی خواهد شد. در این شرایط رها سازی بخش اندکی از آب سد “فینسک” برای حفظ شرایط زیست محیطی و فعالیت های کشاورزی پایین دست، به دلیل کاهش قابل توجه منابع آب و وجود فعالیت های کشاورزی ۲۵ روستا در اطراف و امتداد “سفید رود”، تاثیری مثبت نخواهد داشت. از همین رو با احداث این سد تخریب اکوسیستم “سفید رود”، افزایش چاه های آب، تغییر الگوی کشت، افزایش دامداری ها، بالا رفتن قاچاق چوب، نابودی تدریجی ده ها هزار هکتار از جنگل های طبیعی “سفید رود” و به تبع خود معضلات بی شمار زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی در حوضه “تجن” قابل پیش بینی است.

۵️⃣- سمنان دارای آب و هوای خشک و نیمه خشک و با متوسط بارندگی سالانه ۱۲۰ میلی متر است. این استان ۵.۹ درصد سطح و یک درصد جمعیت کشور را دارد. شیوه های اصلی رفع کمبود آب در سمنان شامل تغییر الگوی کشت، کاهش مصرف آب خانگی، تعمیر شبکه های توزیع آب، ساخت مخزن های ذخیره آب، خروج صنایع پرمصرف آبی و انتقال آب از دریای جنوب می باشد. همچنین بر اساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار راه حل جلوگیری از احداث سد “فینسک”، تبعیت از مبانی علمی، پیگیری های حقوقی، مشارکت جمعی، رعایت قانون و دوری از هر گونه تنش اجتماعی است.

نویسنده: دکتر شیرزاد محمدنژاد کیاسری

[su_button url=”https://4dangehnews.ir/زبان-مادری،-سرزمین-مادری-سد-فینسک-بخش/” target=”blank” icon=”icon: link”]لینک | زبان مادری، سرزمین مادری (سد فینسک- بخش اول) [/su_button]

[su_button url=”https://4dangehnews.ir/زیارت-آب-سد-فینسک-بخش-دوم/” target=”blank” icon=”icon: link”]زیارت آب (سد فینسک – بخش دوم)[/su_button]

[su_button url=”https://4dangehnews.ir/سرشاخه-های-آب-سد-در-بخش-دودانگه-سد-فینس/” target=”blank” icon=”icon: link”]سرشاخه های آب سد در بخش دودانگه (سد فینسک – بخش سوم)[/su_button]

[su_button url=”https://4dangehnews.ir/سفید-رود-سد-فینسک-بخش-چهارم/” target=”blank” icon=”icon: link”]سفید رود (سد فینسک – بخش چهارم)[/su_button]

[su_button url=”https://4dangehnews.ir/سرشاخه-های-سد-شهید-رجایی-سد-فینسک-بخش-پ/” target=”blank” background=”#4154fc” color=”#ffffff” icon=”icon: link” icon_color=”#ffffff”]سرشاخه های سد شهید رجایی (سد فینسک – بخش پنجم) [/su_button]