با وجود اهمیت معادن زغال‌سنگ در تامین انرژی و کاربرد آن در تولید فولاد اما این معدن از مظلوم‌ترین معادن کشور محسوب شده، به طوری‌که بیشترین حوادث را در این بخش شاهد هستیم.
البته باید توجه داشت که نحوه استخراج و قرارگیری معادن زغال‌سنگ باعث شده تا بحث ایمنی و استاندارد‌سازی در درجه دوم اهمیت قرار گیرد، موضوعی که هم‌اکنون یکی از مهم‌ترین حوادث معدنی سال‌جاری را به خود اختصاص داده. این حادثه که در معدن زغال‌سنگ کیاسر مازنداران موجبات مرگ ۲ نفر از معدنکاران و مجروح و کارافتادگی تعدادی دیگر را فراهم آورده حواشی زیادی را نیز بین متولیان و مسئولان معدنی به همراه داشته است به همین جهت به سراغ هرمز ناصر نیا رییس سازمان نظام مهندسی معدن و محمدرضا بهرامن نایب رییس خانه معدن که در چند روز اخیر اظهارات متفاوتی را در زمینه بروز حوادث معدنی داشته‌اند رفته و نظر آنها را جویا شده‌ایم که در زیر می‌خوانید.
دلایل وقوع حادثه چیست؟
در بیشتر حوادث معدنی کشور، نقص ایمنی بیشترین نقش را داشته و نبود تجهیزات به همراه نظارت کافی دلیل بروز حوادث است. در این حادثه نیز نقص ایمنی باعث وقوع حادثه شده است؛ هرچند که در تاریخ ۳ خرداد ۹۳ سازمان نظام مهندسی معدن نقص ایمنی در معدن زغال‌سنگ کیاسر را به وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت اعلام کرد اما با گذشت ۳ ماه از این موضوع هیچ‌گونه اقدامی برای رفع این مشکل توسط سازمان صورت نگرفت و این حادثه در صبح روز ۱۸مرداد در معدن زغال‌سنگ به کشته شدن ۲ معدنکار ختم شد.
مقصران این حادثه چه کسانی هستند؟
با توجه به این نکته که بهره‌برداران معدنی و صاحبان پروانه موظف به رعایت نکات ایمنی بوده و باید تجهیزات لازم را در اختیار معدنکاران قرار دهند؛ بی‌توجهی به این امر سایه ناامنی را بر روی معادن ذغال سنگ انداخته است. این در حالیست که علت اصلی کشته شدن ۲ معدنکار به دلیل نبود دستگاه گاز سنج بوده به طوری که در بدو ورود کارگر به داخل معدن، وی دچار گاز گرفتگی شده است.
نقش مسئول فنی در ایمنی معادن کشور چیست؟
سازمان نظام مهندسی کشور معادنی که بیش از ۲۵ نفر کارگر معدنی مشغول به فعالیت هستند را شناسایی کرده و به وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین خانه معدن معرفی کرده است. همچنین سازمان نظام مهندسی هر سه ماه یک بار در استان‌های مختلف کشور، معادنی که نیاز به مسئول فنی دارند را به وزارت صنعت، معدن و تجارت معرفی می‌کند. اما در ۲ سال گذشته، با توجه به اطلاعات اعلام شده، هنوز تعدادی از معادن هستند که مسئول فنی برای اجرای قوانین و رعایت نکات ایمنی ندارند و همین امر موجب به وجود آمدن مشکلات و حادثه‌هایی مانند معدن زغال‌سنگ کیاسر شده است. با توجه به حوادث پیش آمده در معادن کشور اخیرا وزارتخانه با پیگیری این مساله برای رفع نقص ایمنی در معادن کشور اقداماتی را انجام داده است.
برای جلوگیری از به وجود آمدن این حوادث تلخ در معادن چه تمهیداتی در نظر گرفته شده است؟
در این رابطه نیاز است تا بهره برداران معدنی با کامل کردن تجهیزات فنی و مورد نیاز و همچنین رفع نواقص ایمنی می‌توانند تا حدود زیادی از به وجود آمدن حوادث و مشکلات جلوگیری نمایند. همچنین صاحبان معادنی که در انجام وظایف خود قصور کرده و نسبت به بکار گرفتن مسئول فنی کوتاهی نمایند شناسایی شده و به شورای انتظامی معرفی خواهند شد تا طبق آیین نامه و مقررات با آنها برخورد شود.
اجرای راهکار به جای پیدا کردن مقصر
در ارتباط با حادثه معدن زغال‌سنگ کیاسر، محمدرضا بهرامن نایب رییس خانه معدن نیز به راهکارها و برنامه‌هایی که برای رشد معادن و همچنین جلوگیری از به وجود آمدن خسارات جانی و مالی در معادن اشاره کرد.
مقصر اصلی این اتفاق کیست؟
وقتی حادثه‌ای در حوزه معادن کشور رخ می‌دهد پیدا کردن مقصر و یا کسی که مسئولیت آن را برعهده بگیرد به حل مشکل کمکی نمی‌کند و تنها ما را از هدف خود که ایمن سازی معادن بوده دور می‌سازد. در واقع مسئولان و متولیان این بخش از صنعت کشور باید به دنبال راهکارهای اساسی بوده و با انجام برنامه‌ریزی‌های صحیح و منطقی و همچنین ارزیابی‌های کارشناسانه به رشد جهشی در بخش معدن کمک کنند. چرا که نداشتن برنامه و نظارت مناسب بر روی معادن سبب می‌شود تا در آینده نیز حوادث و اتفاقات ناگوار ادامه پیدا کند.
راهکارهایی که می‌تواند به بهبود وضعیت ایمنی معادن در کشور کمک کند چیست؟
از آنجایی که ایران از ذخایر معدنی فراوانی برخوردار بوده و کار در معدن یکی از سخت ترین و طاقت فرساترین مشاغل است باید نسبت به تجهیز آنها و رفع نواقص ایمنی تلاش بیشتری شود. با توجه به این نکته که برخی از معادن همچون معدن زغال‌سنگ در زیر زمین قرار گرفته و استخراج این ماده سیاه با تولید گاز همراه است وجود امکانات و تجهیزات معدنی به برداشت صحیح و اصولی آن کمک نموده و از بوجود آمدن حوادث تلخ جلوگیری می‌کند.
چه بخش‌هایی می‌توانند در رفع نواقص ایمنی معادن به وزارتخانه کمک کنند؟
بخش خصوصی با همکاری وزارتخانه متولی می‌تواند با نوسازی تجهیزات معدنی گام بزرگی را در ایمن کردن معادن کشور بردارد. همچنین سازمان نظام مهندسی معدن با آموزش معدن‌داران و کارگران معدن با نحوه صحیح استخراج مواد معدنی و رعایت اصول ایمنی می‌تواند به بهبود وضعیت معادن در رعایت نکات ایمنی و همچنین افزایش بهره وری کمک کند. البته برای انجام این امر باید بودجه لازم در اختیار سازمان نظام مهندسی قرار بگیرد و با آموزش معدنی ها، حوادث معدنی به حداقل ممکن برسد. همچنین در مورد معادن ذغال سنگ با توجه به اینکه تجهیزات کهنه و فرسوده است و به دلیل تحریم‌های اعمال شده علیه کشور، لازم است سرمایه گذاری‌های لازم انجام گیرد.
وظیفه رسیدگی و بررسی دلایل حادثه اخیر بر عهده کیست؟
دستگاه نظارتی در وزارت صنعت، معدن و تجارت با بررسی و ارزیابی شرایط پیش آمده با مقصرین برخورد خواهد کرد. اما در شرایط فعلی نباید به پیدا کردن مقصر بسنده کرد چرا که عوامل زیادی در وقوع این حادثه دخیل هستند. با توجه به این نکته که در همه دوره‌ها آیین نامه‌های اجرایی وجود داشته، و فقط اهمال و کم کاری صورت گرفته است.
نرگس قیصری / گسترش صنعت
واقعاً تاسف برانگیزه که با وجود اخطار قبلی در مورد نقص ایمنی، این معدن فعال بود و احتمالاً هنوز هم هست. گویی جان انسانها برایشان ارزشی ندارد. اگر این اتفاق در سرزمین هایی که آنها را “بلاد کفر” می نامیم روی می داد، تاکنون کافرانی استعفا می دادند و یا برکنار می شدند.