این‌طرف درخت رها شده در جنگل؛ آن‌طرف ظروف چوبی ویترینی
خبرگزاری فارس مازندران ـ زری طاهری پرکوهی| وارد روستای «قرآن تلار» از توابع بخش مرکزی سوادکوه شمالی در مازندران می‌شوم، روستایی با حدود ۵۰۰ نفر جمعیت و معروف به روستای خانه‌های کهن، سقف‌های زنگار قدیمی و خانه‌هایی ساخته شده از چوب در نگاه اول نظر هر بیننده‌ای را جلب می‌کند، مقصد کارگاه تولیدی صنایع چوبی است.
کلبه‌ای چوبی که خیلی بزرگ نیست اما قفسه‌هایی سفید رنگ و بزرگ دارد، اینجا پر است از ظروف چوبی که با سلیقه کنار هم چیده شده‌اند، بوی چوب خارج شده از دستگاهی که آن را می‌تراشد همه فضا را پر کرده، گلدان ظریف چوبی بالای قفسه روبرویی که رنگی شکلاتی دارد خیره کننده است، آدم را یاد آن قدیم ندیم‌ها می اندازد.
تنوع کارها خیلی زیاد است و خبر از این می‌دهد که تولید این ظروف زیبا کار یک نفر نمی‌تواند باشد، کمی بیشتر زوم می‌‌کنم؛ گویی این بشقاب‌های رنگ رنگی ناگفته‌های زیادی دارند، ناگهان صدایی مردانه رشته افکار را پاره می‌کند؛
ـ خوش آمدید، در خدمت باشیم، می‌تواند هر کدام را که خواستید می‌توانید بردارید…
•سری تکان می‌دهم، نگاهم را که برمی‌گردانم پسری جوان در حالی که لباس کار و کلاهی سفید بر سر دارد را آن سوی دستگاه قرمز و نسبتا طویل برش چوب می‌بینم و خداقوت می‌گویم و می‌پرسم چند سال است که اینجا کار می‌کنید؟
ـ ۶ سالی است که در کارگاه تولیدی چوب مشغول هستم.
•بختیار باستان مدیر این کارگاه تولیدی با شنیدن صحبت‌های ما نزدیک می‌شود و برای‌مان شروع به صحبت می‌کند؛
ـ بخشی از تولیداتی که می‌بینید کار پیرمردهای باتجربه روستاست، چند سالی است که مردم دوباره مثل قدیم به داشتن ظروف چوبی تمایل نشان داده‌اند و این موضوع مردان بالای ۵۹ سال روستا را از بیکاری درآورده.
•از آقای باستان می‌خواهیم به معرفی، برخی از صنایع دستی چوبی موجود در این کارگاه بپردازد؛
*لاک (خردخار): لاک، ظرف بزرگی است که دور آن رو به داخل جمع می‌شود، از این ظرف در گذشته بیشتر برای خوردن غذا و به‌خصوص “گرماس پلا” استفاده می‌شد.
*قاشق ملاقه و کفگیر: این وسایل چوبی در زبان محلی با نامهای “گچه” ،”پل گیر” و “کترا”شناخته و گچه در اندازه کوچک‌تر برای خوردن غذا یا آش استفاده می‌شود و در هنگام خوردن آش یا غذای گرم موجب سوختگی دهان نمی‌شود.،کترا شبیه به کچه، اما بزرگ‌تر است و برای هم زدن آش به کار می‌رود.
*دانه پاش: دانه پاش نوعی سینی است که برای پاک کردن برنج و حبوبات به کار می‌رود.
*جوله: جوله یا جاله وسیله‌ای شبیه به پارچ آب است که برای دوشیدن شیر و نگهداری انواع مواد لبنی به کار می‌رود. این پارچ آب با گردن باریک و دهانه‌ای گشاد و در اندازه‌های گوناگون ساخته می‌شود.
*کلز: کلز نوعی ملاقه چوبی است و از آن برای هم زدن و سرد کردن شیر استفاده می‌شود. این وسیله در مناطق مختلف استان با نامهای مختلفی شناخته می‌شود.
*کیله لاک: این وسیله چوبی به‌عنوان پیمانه کاربرد دارد. هر پیمانه حدود ۶ کیلوگرم “شالی” یا “جو “و حدود۵٫۷ کیلوگرم “گندم” ظرفیت دارد.
*عصا: عصا در زبان محلی به نام «ازدار» شناخته می‌شود. عصا را در مناطق شمالی با چوب درخت آزاد درست می‌کنند.
*قند چوله: وسیله‌ای چوبی برای خرد کردن قند است.
*تنباکو چوله: وسیله‌ای چوبی که به‌عنوان ظرف تنباکو مورد استفاده قرار می‌گیرد.
*سیرکوب: وسیله چوبی در اندازه‌های متفاوت ساخته می‌شود و در گذشته به‌جای هاون برای کوبیدن و خرد کردن استفاده می‌شد.
•این کارآفرین همچنین درباره نحوه تولید این صنایع چوبی زیبا توضیحاتی می‌دهد؛ اینکه همه اینها با چوب خشک ساخته شده‌اند و چوب خشک اصلا به کارشان نمی‌آید و اگر استفاده شود ترک برمی‌دارد و اینکه در این کارگاه که چهار سال است شروع به فعالیت کرده سه نفر کار می‌کنند و تولیدات‌شان را به تهران، ساری، قائمشهر و بابل ارسال هم ارسال می‌کنند. البته کارگاه هنوز در در مرحله اخذ مجوز به سر می‌برد، اما بسیار شلوغ است و پرطرفدار!
پرطرفدار نه به معنای پرمشتری، بلکه به معنای مشتری جویای کار و اکثر بانوان، به گفته آقای باستان بانوان روستا درخواست برگزاری دوره‌های آموزشی در این کارگاه برای همکاری را دارند اما فعالان در این کارگاه که به‌صورت تجربی کار می‌کنند یک سر دارند و هزار سودا.
مشکل در تهیه چوب و برخوردن با گرانی‌ها، نداشتن زمین مناسب برای مستقل شدن، استیجاری کار کردن و غیره از جمله مشکلاتی است که حل آنها برای این کارآفرین اولویت دارد و باعث شده او نتواند به بحث برگزاری آموزش‌ها حتی فکر کند.
برای مثال قیمت یک کاسه چوبی در این کارگاه ۳۰۰ هزار تومان است و به عقیده فروشنده اکثر مردم توان خرید آن را ندارند و اگر قیمت آن ۱۰۰ هزار تومان باشد خوب است، اما خرید چوب به قیمت بالا مانع از ارزانی شده؛ در واقع ممنوعیت برداشت چوب‌های شکسته از جنگل باعث گرانی‌هاست، چوب‌های خشکیده افتاده آن طرف و کاسه‌های زیبایی که فقط باید پشت ویترین بمانند این‌طرف…
به اذعان آقای باستان، تولیدکنندگان این کارگاه حتی از ضایعات چوب هم استفاده بهینه می‌کنند، همچنین اینکه از هیچ نوع حمایت مالی بهره‌مند نشدند، با تقویت زیرساخت‌ها می‌توانند در سطح گسترده‌ای واردات کالاهای چوبی چینی نیز جلوگیری کنند چرا که همین روستا نیروی داوطلب پا به کار زیاد دارد.
راستی همانطور که می‌دانید، فعالان در کارگاه لاک تراشی باید بیمه باشند چون اگر چوب در حال کار رها شود به انسان برخورد کند صدمه خواهد زد، همچنین باید آموزش خراطی ارائه شود، اما پوشش بیمه‌ای این کارگاه به‌دلیل مشکلات مالی یک سال بیشتر دوام نیاورد.
همچنین این کارگاه تولیدی مدتی در فضای مجازی اقدام به فروش تولیدات خود کرد اما به این نتیجه رسید که فروش این محصولات دستی و سنتی فقط از نزدیک و در صورت انتخاب مشتری پس از مشاهده ظاهر آنها امکان‌پذیر است.
گفتنی است؛ به‌نظر می‌رسد این کارگاه کوچک وقتی با وجود ممنوعیت برداشت از چوب این‌چنین پررونق و درخشان کار می‌کند و نیروهای کار پشت درش صف کشیده اند اگر حمایت شود یا مواد اولیه آن تامین باشد می‌توان گفت که در حوزه تولید صنایع چوبی در مازندران بدرخشد، اما در حال حاضر نه تنها شناخته شده نیست بلکه در محدودیت‌ها ستاره شده است.
پایان پیام/۸۶۰۴۸/م
