پایگاه خبری چهاردانگه
بخش چهاردانگه شهرستان ساري

اینجا دامنه کوه‌های آلپ نیست

0

به دل کوهستان‌های چالوس می‌رویم؛ روستایی زیبا به نام”الیت” در میان کوهستان های بخش مرزن‌آباد.

برای رسیدن به “الیت” باید در 18 کیلومتری مرکز بخش مرزن آباد و نرسیده به هزار چم در مکانی به نام “دِز بن = دژبن ” در راهی فرعی که مسیر خود را از جاده  اصلی جدا کرده است حرکت کنید و با عبور از شیب کوه ها، به طول 22 کیلومتر از پشته و شانه گردنه‌ها به بلند ترین نقطه “ولیر دره” برسید. آن سوی “ولیر دره” دشتی به وسعت 150 هکتار رخ نمایی می کند که به زیبایی، فرش هزار رنگ خود را  بر زمین گسترانیده است. 

آب و هوای کوهستانی و چشمه سارهایی متعدد را خواهید دید و در سمت جنوبی اش محله‌ای قدیمی قرار دارد.

مومن توپا ابراهیمی، پژوهشگر و نویسنده مازندران درباره روستای الیت به خبرنگار ایسنا می گوید: اگر در کانون دشت الیت بایستیم از سمت غربی یال “کاهیر کوه”، جلگه  الیت و  دلیر را به گونه‌ای خواهیم دید که از هر طرف آن را کوه های بلند قامت چون دژ محکمی در آغوش گرفته‌اند. تا چندی پیش پهنه جلگه الیت را کشتزارهای گندم، جو، گاورس(ارزن)، صیفی‌جات زینت می داد که اکنون دیگر از آن همه نعمت هیچ اثری نیست، کشت و کار به کشت اندکی لوبیا یا سیب زمینی منحصر شده است و مزارع پر نعمت و یک پارچه، تکه تکه شده و خانه‌های متراکم روستای قدیمی در میان آن پخش شده است.

پژوهشگر و نویسنده مازندرانی در خصوص نوع معماری روستای کوهستانی الیت، می افزاید:  در درون محله  قدیمی خانه هایی با معماری  سنتی وجود دارد، این خانه های سنتی به طور عمومی یک طبقه با مصالحی از سنگ و گل یا چوب و گل بنا شده اند و سقف هایی که بدون استثنا از تیرهای چوبی  پوشیده شده‌اند. تمامی خانه ها به دلیل وضعیت اقلیمی به ناچار دارای بام بودند که با مصالحی چوبی با نام “حالا”، “شیش” و “لَت” پوشانیده می شدند.

*بناهای تاریخی و قدیمی الیت 

پژوهشگر و نویسنده مازندرانی در ادامه با بیان اینکه در الیت اماکنی تاریخی به صورت قلعه ویرانه، ده ویرانه و شهر ویرانه وجود دارد، یادآور می شود: روستای الیت بر فراز چند لایه از تمدن های گوناگون قرار گرفته است که با احتساب ابعاد این ویرانه ها در دور و اطراف روستا، به ویژه در سمت جنوب  شرقی و شرق، مساحت آن به فراتر از 40 هکتار می رسد. طی مطالعه ای که باستان شناسان در سال های اخیر بر روی این ویرانه ها به ویژه تپه های جنوب شرقی به اسامی چلاسر- گرد گلک و پیشرار چال انجام داده‌اند از نمونه های لایه سطحی آثار تمدنی را تا دوره اشکانیان که پایه‌های باروی شهر و خندق جزئی از آن است به وضوح در یافته و در نقطه ای دیگر به احتمال بازیابی آثاری از دوره نوسنگی اشاره داشته‌اند.

وی گفت: با توجه به همجواری این خرابه‌های وسیع با محوطه‌های تاریخی، «تپه ازبکی» در سمت جنوب و رودبار و تالش در شمال غربی به احتمال قریب به یقین، جایگاه و شأنی مطابق با اماکن یاد شده خواهند داشت، وجود ویرانه های قلعه‌ای معروف به “قلاکوتی” و خرابه هایی دیگر در سمت جنوبی  این روستا به اسامی “کیت گردن”، “کّکی کُت”، “خاص چال” و تنبوشه های سفالین انتقال آب که در تمامی این روستا به دست می آید حکایت از آن دارد که الیت مدفن تمدنی گرانقدر است.

 وی اظهار می کند: به غیر از طبیعت زیبا و سحر انگیزی که الیت را چون نگینی ارزشمند در میان گرفته است از دیدنی هایی چون گسل خوف انگیز تنگا تنگه – دیو تنیر (تنور دیو)- چشمه معروف اسبه اُ، زیارتگاه، غار کیت، غار گرس جار و درختان ون تنومند و کهن سال  می توان نام برد که همگی به لحاظ گردشگری اهمیت دارند و طبیعت گردان کنجکاو را می توانند به سوی خود جلب کنند. 

این محقق و پژوهشگر مازندرانی با بیان اینکه در سمت شمال شرقی محله قدیمی الیت بر فراز محوطه‌ای تاریخی در زمینی که در مجموع وسعت آن به 40 هکتار می رسد، آثار ویرانه ای عظیم به چشم می خورد که عبرت انگیز است، ادامه می‌دهد: از گنگ های سفالینی که آب چشمهسارهای کوه مقابل را به این ویرانکده منتقل می‌کردند هنوز آثار و نشانی  می توان یافت، این لوله های 70 سانتیمتری سفالی به هنگام شخم، کند و کاو و پی کنی ساختمان ها نمودار می شوند.

مردمی با گویش تبری

وی درباره گویش مردم الیت می گوید: مردم الیت به “کلارستاقی” تکلم می کنند و این گویش در دامنه زبان تبری قرار دارد و این روستا در پدیداری ادبیات شفاهی مخصوص به خود نقشی در خور و شایسته داشته است.

محقق و پژوهشگر مازندران با اشاره به اسامی کوه های اطراف الیت، اظهار می کند: زرین کوه با ارتفاع 4350 متر بلندترین کوه بخش مرزن آباد، زرد گله، کولیچال گردن، سامان گردن، فنی سرخونی، ککی کُت، کاهیر کوه، زردکوه (فضل و فاضل)، گردرو، پلاکو لَت و پلاد کو گردن از جمله کوه های اطراف الیت هستند.

توپاابراهیمی از ولیر، شرون، لاورنو، پلت بن نو، کل گزنه نو، اسکیس نو، هلی نواک، خونی نو، خی نواک، تنگا تنگه، پرانو، چلا نو، قلم دره نو، مچر، چتر، خشک دره و اغوز نو به عنوان دره های روستای الیت یاد می کند و ادامه می دهد: ترار کربن، لان کربن، دراکینگ کربن، گلجار کربن، گرس جار کربن، شیطن کربن از جمله غارهای الیت هستند که این غارها در مراتع تابستانه و زمستانه قدیم پراکنده اند و شکل و اندازه ی متفاوتی دارند.

وی به چشمه های معروف این روستا اشاره می کند و یادآور می شود: اسپه آ، قلقل چشمه، اشکار وزن چشمه، سیا چشمان، سوز ناک چشمه،اسپرو چشمه، لان چشمه، چتی چشمه، سنگ چشمه، مالا کیله، اسین چشمه سر از جمله این چشمه ها هستند. 

محقق و نویسنده مازندرانی با بیان اینکه روستای الیت دارای آبشار های فراوانی است، می افزاید: یخچال طبیعی دامنه زرین کوه واقع در پشت” آقای کت “، یخپال طبیعی گته نمه چال، یخچال طبیعی نفت چاک، رود خانه یخی دره مسیر شیطان کربنک و سنگلی تا لان غلت در این روستا قرار دارند.

آوای خوش موسیقی بومی در الیت به گوش می رسد

توپاابراهیمی درباره موسیقی در الیت می گوید: در تمامی دهستان کوهستان همانند هر جای دیگری موسیقی دارای جایگاه والایی است و رگه هایی از موسیقی بومی گذشته هنوز از حنجره های خنیاگرانو لولهنی کهنسالان چنان برمی آید که در حالت بکر خود جلوه می کند، این ویژگی البته در هرم سنی آغاز کهنسالگی به پایین به هیچ وجه حفظ نشده است چراکه نقش موسیقی و آواز در زندگی روز مره  آنان کمرنگ شده است.

توپاابراهیمی خاطرنشان می کند:  فرزندان الیت در یک دهه  اخیر در راستای مقابله با شبیخون فرهنگی اقدام به برگزاری همایش هایی سالانه کردند که در خلال آن پژوهشگران و فرهیختگان با بازیابی و بازآفرینی فرهنگ شفاهی مردم کلارستاق و ارائه آن در این همایش خدمت شایانی در بازشناسی آن به  جوانان و نوجوانان این مرز و بوم کردند و آثاری به یاد ماندنی از خود به یادگار گذاشتند.

گزارش از سپیده پورشعبان خبرنگار ایسنا

منبع تصاویر: سایت خزرنما
 

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.