ارزیابی فعالیت موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار شمال (F.S.P)

اختصاصی پایگاه خبری چهاردانگه ساری : موسسه فضای سبز پایدار (F.S.P) از سال 1389 آغاز به کار نموده است. این موسسه با استفاده از مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار به فعالیت در زمینه ایجاد فضای سبز محیط­های روستایی، آموزشی و شهری پرداخته است. شایان ذکر است سیستم های پایدار را نباید نوعی بازگشت به عقب پنداشت چرا که در این نوع از کشاورزی، مفاهیم قدیمی و فناوری های جدید با یکدیگر تلفیق شده و مورد استفاده قرار می گیرند. از نمونه های بارز و کوچک کشاورزی پایدار می توان به منازل بسیاری از روستاهای کشورمان اشاره داشت که در زمان های نه چندان دور شامل چند درخت مثمر، باغچه های کوچک سبزی و وجود چند مرغ و خروس و یا چند دام کوچک و بزرگ بومی بوده است. مردمان محلی اعم از کشاورزان، زنان، پیشه وران روستایی و دامداران هر کدام تخصصی داشته و در حقیقت شکل دهنده حافظان دانش بومی منطقه خود هستند. پژوهشگران جهان سوم اغلب دانش بومی مردم خود را انکار میکنند و این در حالی است که نمونه های زیادی از مطالعات و پژوهش های علمی اعتبار و کارآیی دانش محلی را به اثبات رسانده است. یکی از ویژگی های برجسته سیستم کشاورزی سنتی در کشورهای دنیا داشتن درجه بالایی از تنوع زیستی است و در مجموع امروزه پذیرفته شده که دانش بومی قدرتمندتر و مکمل دانش غربی است.

براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار مهمترین بستر اجرای فعالیت­های ایجاد فضای سبز پایدار در مناطق روستایی حیاط منازل روستایی و همچنین محیط های اداری، آموزشی، مساجد و مزار آنها است. البته در ارتباط با جذب مشارکت اهالی، ایجاد فضای سبز در منازل روستاییان می بایست با استفاده از گونه های مثمر به انجام رسیده و در سایر عرصه ها نیز با بیش از 75 درصد گونه های مثمر همراه گردد (محمدنژاد کیاسری و همکاران، 1392). وجود کمیته فنی در این موسسه جدای از انتخاب ارقام مناسب هر منطقه در آموزش مردم برای تهیه ترکیب خاک مناسب، چگونگی کاشت نهال، آبیاری و مبارزه با آفات و بیماری ها نقش اساسی را در طول 5 سال ابتدای پروژه برعهده خواهد داشت. لازم به یادآوری است با مشارکت مردم جدای ازمشارکت و سهولت اجرای عملیات، هزینه های نگهداری و پروش نهال­های کاشته شده برعهده مردم قرار گرفته که از این منظر انجام پروژه های فضای سبز را به لحاظ اقتصادی توجیه پذیر می نماید. اعضای این موسسه مردم نهاد در زمستان 1392 تعداد 320 اصله نهال شامل: 160 اصله نهالی سیب گالا، 90 اصله نهالی سیب گرانی اسمیت و 80  اصله نهال آلبالو مجاری را در روستای سیکا کاشته اند (شکل های 1 و 2) ( لينك مطلب ). سیب ها به تعداد 4 عدد در هر منزل کاشته شد و این فعالیت­ها با مشارکت اعضای شورا و اهالی روستا به انجام رسیده است (شکل­های 3 و 4). روستای مرس بزرگ در 50 کیلومتری جنوب شهرستان نکا از بخش هزارجریب و دهستان استخرپشت جای دارد. مرس بزرگ جزو جنوبی ترین روستاهای شهرستان نکا و بخش هزار جریب است که با بخش چهاردانگه ساری و شهر کیاسر ارتباط دارد و در فاصله 7 کیلومتری این روستا نیز امام زاده یحیی قرار دارد. براساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران که در سال 1390 صورت گرفت، این روستا با 47 خانوار دارای 153 نفر جمعیت است که شامل 86 نفر مرد و 67 نفر زن می باشد. شغل اصلی اهالی کشاورزی و دامداری می باشد (دفتر آمار و اطلاعات و GIS، 1390).

شکل 1 – نمای کلی از روستای مرس بزرگ در سال 1392

شکل 2 – نهال های سیب و آلبالوی مجاری در روستای مرس بزرگ، سال 1392

شکل 3 – کاشت نهالهای سیب و آلبالوی مجاری با مشارکت مردم در روستای مرس بزرگ ، سال 1392

شکل 4 –  آموزش آبیاری نهال های سیب در روستای مرس بزرگ، سال 1392

براساس بازدید سالیانه کمیته فنی موسسه از سطح کیاسر، شته سبز سیب (Degeer (Hom: Aphididae Aphis pomi مشاهده شد و استفاده از دیازینون برای کنترل این آفت توصیه گردید. شته سبز به درختان سیب، گلابی، به، زالزالک و ازگیل حمله می­کند. این آفت بیشتر روی برگ­ها و شاخه­های جوان و چوبی نشده فعالیت دارد. این شته هم مانند سایر شته­ها شیره­ی گیاهی را می­مکد و باعث ایجاد اختلالات فیزیولوژیک، پیچیدگی و زردی برگ­ها و ریزش آنها می­شود. سیکل زندگی این شته از نوع کامل می‌باشد یعنی تمام مراحل زندگی خود را روی یک میزبان می­گذراند، شته سبز سیب بسته به شرائط آب و هوایی 10 تا 15 نسل در سال تولید می‌کند. اگر شته‌ها موجب پيچيدگي برگ شوند از سموم سيستميك مثل کونفیدور ولي اگر موجب پيچيدگي نشوند ازسموم فسفره تماسی مثل پريميكارب (پريمور)‌ كه يك شته كش اختصاصي است و یا دورسبان استفاد مي‌شود (شکل 5). لازم به یادآوری است خاک­­های منطقه دارای وراثت آهکی هستند و از سنگ مادر آهکی تشکیل شده­اند،. از همین رو این احتمال وجود دارد که عناصر کم مصرف مانند آهن و روی، قابلیت جذب مناسب توسط گیاه را نداشته باشد. در سطح این روستا علائم کمبود عنصر آهن در برگ های درختان سیب کاشته شده مشاهده شد به شکلی که به استثناء رگبرگ ها بقیه بخش های برگ به رنگ زرد درآمده است،. شایان ذکر می باشد برای رفع این عارضه استفاده از کود حیوانی پوسیده و دفن آن در عمق 10 سانتی متری خاک و به فاصله 15 سانتی متر از ساقه اصلی نونهال ها توصیه گردید (محمدنژاد کیاسری، 1393).

شکل 5 – دفن کود حیوانی پوسیده در اطراف نهال های سیب به منظور رفع کمبود آهن، تابستان 1393

نتایج آمار برداری در سال 1393 نشان داد که میزان زنده مانی ارقام سیب گالا،  گرانی اسمیت و آلبالوی مجاری به ترتیب برابر با برابر با 93، 91 و 95 درصد بوده است (شکل 6).  بررسی فراوانی هر یک از تیمارهای سیب و آلبالوی مجاری در طبقات مختلف کیفی نشان داد که میزان کای اسکوئر جدول برابر با 12.80 بوده است. از آنجائیکه میزان کای اسکوئر محاسبه شده ارقام سیب گالا، گرانی اسمیت و آلبالوی مجاری به ترتیب برابر با 124.88، 192.32 و 144.56 بود، فرضیه صفر با سطح احتمال 99 درصد تایید گردید و از همین رو بین فراوانی نهال های هر یک از تیمارها در طبقات مختلف کیفی لااقل یک اختلاف معنی دار وجود دارد. در مرحله بعد برای هر تیمار مقایسه بین هر یک از دو طبقات با تعیین میزان Z به انجام رسیده است. هریک از مقادیر Z محاسبه شده با مقادیر زیر منحنی نرمال مقایسه شد که نتایج آن در جدول 1 آمده است،. شایان ذکر است این تحقیق نشان داد که بیش از 85 درصد هر یک از درختان سیب گالا، گرانی اسمیت و آلبالوی مجاری در طبقه کیفی خوب قرار گرفته اند (جدول 1).

نتایج این بررسی نشان داد که زنده مانی گونه سیب گالا بیش از 90 درصد بوده و بیشترین فراوانی این گونه نیز در طبقه کیفی خوب قرار داشته است (سطح احتمال 01/0). لازم به ذکر است انتخاب گونه ها با کمک نقطه نظرات اهالی و براساس نتایج تحقیقات تعیین شده است. براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار، فعالیت این موسسه اقتصادی است چرا که کمتر از 10 درصد هزینه کل پروژه صرف خرید نهال ­ها شده است. مشاوره ­های لازم از طریق کمیته فنی این موسسه ارائه می­ گردد و مابقی هزینه ­ها نیز براساس فعالیت های نگهداری و پرورش نهالها توسط اعضای محترم شورا و کلیه اهالی محترم روستا به انجام می ­رسد. در مجموع فعالیت این موسسه مردم نهاد می تواند به عنوان یک مدل موفق از ایجاد فضای سبز پایدار، در مناطق مختلف کشور مورد استفاده قرار گیرد.

شکل 6-  نهال های یک ساله آلبالوی مجاری در روستای مرس بزرگ ، سال 1393

………………………………………………………..

شیرزاد محمدنژاد کیاسری، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

مهران افضلی، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

علی برهانی، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران

جانعلی ابراهیمی، رییس شورای اسلامی مرس بزرگ

منابع مورد استفاده:

1- دفتر آمار و اطلاعات و GIS، 1390. سالنامه آماری مازندران. معاونت برنامه ریزی و اشتغال، استانداری مازندران، 913 صفحه.

2- محمدنژاد کیاسری شیرزاد، موسوی سید علیرضا و شعبانعلی نوروزی. 1392. نقش مشارکت مردمی در توسعه فضای سبز (ارائه یک الگوی موفق). مجموعه چکیده مقالات دومین همایش ملی بهار نارنج، ساری، آوای مسیح، 161 صفحه.

3- محمدنژاد کیاسری شیرزاد. 1393. موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار. Http://www.nfoiran.com.