این مطلب قبلاً در تاریخ یکشنبه ، ۲۱ مهر ۱۳۹۲ ، ساعت ۱۶:۲۶ ، با کد کد خبر: ۱۸۱۹ در نسخه ی قدیمی پایگاه خبری چهاردانگه ساری ( چهاردانگه نیوز ) منتشر شده بود.
اختصاصی پایگاه خبری چهاردانگه ساری: شهرستان ساری مرکز استان مازندران است. این شهرستان از شمال به دریای مازندران، از جنوب به سلسله جبال البرز، از مشرق به شهرستان‌های نکا و بهشهر و از مغرب به شهرستان قائم‌شهر منتهی می‌شود. مساحت ساری ۳۹۲۳ کیلومترمربع بوده و این شهر در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵۹ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۶ درجه و ۵۰ دقیقه قرار دارد. در این شهرستان ۱۴۵۴۱۰ خانوار با جمعیت ۴۷۸۳۷۰ نفر جمعیت وجود داشته که از این تعداد ۹۱۶۷۹ خانوار با جمعیت ۲۹۹۵۲۶ نفر ساکن مناطق شهری هستند (آمارنامه استان مازندران، ۱۳۹۰). این شهرستان دارای ۵ بخش می باشد و در حال حاضر مسیر حمل زباله شهرستان ساری در منتهی الیه بخش چهاردانگه و دهستان پشتکوه جای دارد. بخش چهاردانگه یکی از بخش های کوهستانی این شهرستان است در این بخش شهر کیاسر قرار دارد و در مجموع دارای ۳ دهستان گرماب (۳۴ آبادی)، چهاردانگه (۴۳ آبادی) و پشتکوه (۱۵ آبادی) است. دهستان پشتکوه جنوبی ترین دهستان بخش چهاردانگه را تشکیل می دهد. حوزه آبخیز پشتکوه نیز از شمال به کیاسر، از جنوب به استان سمنان از شرق به منطقه گلوگاه شهرستان بهشهر و از غرب به منطقه دودانگه ختم می شود (صفایی، ۱۳۷۵).
حوزه آبخیز پشتکوه با وسعت ۴۰ هزار هکتار شامل منطقهای، مرتفع با حداقل ارتفاع ۱۳۱۰ متر و حداکثر ۳۲۰۸ متر از سطح دریا است. میزان شیب در روستاها از ۳ تا ۲۵ درصد متغیر است. با توجه به پردازش داده های هواشناسی (۲۰۱۲-۲۰۰۱)، متوسط بارندگی سالانه این منطقه ۳۰۰ میلی متر می باشد. حوزه آبخیز پشتکوه دارای ۱۵ روستا، ۹۷۴ خانوار و ۴۰۵۳ نفر جمعیت است. بیشتر فعالیت های اقتصادی در این منطقه کشاورزی و دامداری است و مشاغل کارگری، باغبانی و صنایع دستی در مراحل بعدی جای دارند. به دلیل کمبود آب اکثر کشتهای این منطقه به صورت دیم میباشد. در این حوزه تعداد ۶۸۰۰۰ راس گوسفند و بز به همراه ۲۲۵ راس گاو و گوساله بیش از ظرفیت تولید علوفه مراتع است. همچنین در این حوزه یک دبیرستان شبانه روزی پسرانه وجود دارد (بابایی و انوق، ۱۳۸۶ ;محمدنژاد کیاسری و همکاران، ۱۳۸۸) و چشمه آّب شور باداب سورت که چشمه ی تراورتنی بی نظیر در ایران و کم نظیر در جهان می باشد در ارتفاع ۱۸۴۰ متری از سطح دریا و نزدیک روستای اروست در حوزه آّخیز پشتکوه جای دارد. لازم به یادآوری می باشد این چشمه در سال ۱۳۷۸ به عنوان دومین اثر طبیعی ایران پس از کوه دماوند به ثبت رسید، ثبت جهانی این باداب پس از پاموک کاله ترکیه نیز به عنوان دومین چشمه آب شور جهان است.
نگاهی به تعداد ۹۱۶۷۹ خانوار و جمعیت ۲۹۹۵۲۶ نفری شهرستان ساری ضرورت انجام فعالیت های مرتبط با مدیریت پسماند را بیش از پیش می نمایاند. امروزه اگر در هر خانوار و به صورت روزانه استفاده از مقدار متنابعی مواد شوینده ضروری است، با این حال در صورت عدم وجود تاسیسات دفع فاضلاب شهری و تصفیه آن، تخریب خاک و منابع آب را موجب خواهند شد. تاثیرات نامطلوب زیست محیطی ناشی از دفع غیربهداشتی فاضلاب شهری و بازیابی آن بر تولیدات کشاورزی تا حدی بوده که امروزه اجرای طرح های فاضلاب درمناطق شهری امری ضروری و بنیادی است. دفع زباله های خانگی نیز اگر به معنای خروج ضایعات از محوطه قانونی حیاط های منازل شخصی باشد، بیشترین تخریب محیط زیست را به دنبال خواهد داشت. لازمه انجام مدیریت پسماند پایدار نیز، رعایت مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار است که در این راستا توجه به سه مولفه رعایت موازین علمی، شرایط اقتصادی و گزینه مشارکت مردم ضروری است (محمدنژاد کیاسری، ۱۳۸۹).
در مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار پسماند، مقوله آموزش میبایست جزیی از دروس مقاطع مختلف تحصیلی باشد. همچنین حفظ محیط زیست در سخنرانی های مذهبی مورد تاکید قرار گرفته و مطالعات تخصصی آن نیز از طریق برگزاری سمینارهای علمی و برنامه های آموزشی متنوع و مستمر در صدا و سیما ارائه شود. البته چنانچه در مدیریت پسماند تنها به مسائل علمی توجه شده و از بحث های اقتصادی دور باشد، بالطبع مشارکت مردمی نیز شکل منسجمی بخود نخواهد گرفت. در ارائه یک نمونه عملی از مدیریت پسماند پایدار و در کنار ارائه بحث ها و تدابیر فنی و کارشناسی چنانچه در سطح یک شهر و همانند محوطه های مخصوص پارکینک ماشین، مراکز خرید مشخص برای انواع پلاستیک، لفافه های آلومینیومی مواد خوراکی، شیشه، کاغذ، مقوا، چوب آلات و دیگر زباله های خشک خانگی ایجاد و توسعه یابد. بتدریج خانوارها نسبت به جداسازی زباله ها اقدام نموده و از این طریق جدای از فعالیت همگانی برای حفظ محیط زیست به درآمدهایی هرچند اندک دست خواهند یافت، همچنین صاحبان مراکز خرید با فروش آنها به واحدهای صنعتی بازیافت از بهره اقتصادی مناسب و کسب و کاری مطمئن برخوردار خواهند شد. وجود یک مغازه در هر آبادی نیز به منظور خرید زباله های خشک منجر به ایجاد شغل و فعالیتی پایدار در راستای حفظ محیط زیست خواهد بود. با فعال نمودن و توسعه مراکز خرید زباله های خشک، انجام تفکیک زباله تر و خشک در منازل به صورت جزیی از عادات روزانه درآمده و در این راستا و به ویژه در سطح آبادی های شمال کشور میتوان به صورت برنامه های فوق العاده آموزشی در مدارس و همچنین با هماهنگی اعضای شورای روستا در برنامه هایی ماهانه و یا فصلی با کمک اهالی، هیات های قرائت قرآن و جوانان بسیجی نسبت به نصب تابلو و جمع آوری زباله ها در بخش های مختلف تفریحی آن آبادی اقدام نمود (شکل های ۱ و۲).
شکل ۱- جمع آوری ضایعات پلاستیکی در محل دپوی زباله در دهستان پشتکوه
شکل ۲- عملیات بازیافت ضایعات پلاستیکی در محل دپوی زباله در دهستان پشتکوه
امروزه در راستای بازیافت زباله های شهری روش های اصلی دفن زباله در زمین، تولید کمپوست، سوزاندن و تخمیر بی هوازی وجود دارد. براساس اطلاعات جدول یک بازیافت انرژی و مواد حاصل از روش های مختلف تصیفه بیان شده است (,Noakes 1994 ; کرباسی و باغوند، ۱۳۸۶). متغیرهای ارائه شده در جدول شماره ۱ نشان می دهد که روش دفن زباله در زمین بیشترین تخریب محیط زیست را منجر می شود.
لازم به یادآوری است در انجام تحقیقی در استفاده از انرژی بیوگاز زباله های شهری به عنوان سوخت جایگزین و تعمیم آن به کل زباله های استان مازندران عنوان گردید، حدود ۱۳۰ میلیون متر مکعب گاز متان در هر سال قابل تولید است که به این ترتیب می توان ۱۸ درصد از کل برق مصرفی استان را تامین نمود (کرباسی و باغوند، ۱۳۸۶). همچنین تولید کمپوست و کارخانه های زباله سوز در شهرهای مختلف این استان نیز، جزو راهکارهای مناسب برای بازیافت زباله های شهری است. در مجموع جدای از فعالیت های مستمر مدیریت پسماند، پروژه اصلی دفع زباله های شهرستان ساری احداث کارخانه زباله سوز بوده که متاسفانه روند احداث آن با کندی بسیاری همراه است و نتیجه این اقدامات نیز پس از مدت ۶ سال در هاله ای از ابهام قرار دارد،. بیشترین عملیات اجرایی این کارخانه زباله سوز محدود به احداث دیوارهایی است که به عنوان حصار در بخش های پیرامونی آن جای گرفته است (شجاعی کیاسری، ۱۳۹۲; دامادی، ۱۳۹۲).
نویسنده: شیرزاد محمدنژاد کیاسری
استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
منابع:
۱- جعفر بیگلو. ۱۳۹۲. جنگل محل مناسبی برای دفن زباله نیست. خبرگزاری چهاردانگه نیوز، کد خبر ۱۶۰۶.
۲- دامادی محمد. ۱۳۹۲. گفتگوی اختصاصی چهاردانگه نیوز با مهندس محمد دامادی. مشکلات چهاردانگه. خبرگزاری چهاردانگه نیوز، کد خبر ۱۰۴۶.
۳- دانش شهناز، یزدان بخش محمد، حسیندخت محمدرضا و جواد عابدینی طرقبه. ۱۳۸۷. بررسی خصوصیات شیرابه های شهری (مطالعه موردی زباله های شهر مشهد). چهارمین همایش ملی مدیریت پسماند، مشهد مقدس، ۱۴-۲.
۴- سالنامه آماری مازندران. ۱۳۹۰. معاونت برنامه ریزی و اشتغال، دفتر آمار و اطلاعات و GIS، ۹۱۵ صفحه.
۵- سید رمضان شجاعی کیاسری، ۱۳۹۲. احداث نیروگاه زباله سوز در ساری جدی نیست. خبرگزاری چهاردانگه نیوز، کد خبر ۱۷۳۱.
۶- صفایی مهرداد. ۱۳۷۵. مطالعات مقدماتی ایستگاه (تحقیقاتی، آموزشی، ترویجی) آبخوان داری در منطقه چهاردانگه ساری (حوزه آبخیز پشتکوه). مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام مازندران با همکاری مدیریت آبخیزداری، ۹۸ صفحه.
۷- کرباسی عبدالرضا و اکبر باغوند. ۱۳۸۶. استفاده از انرژی بیوگاز زباله های شهری به عنوان سوخت جایگزین. سومین همایش ملی مدیریت پسماند، سازمان شهرداری ها و دهداری های کشور، سازمان حفاظت و محیط زیست، تهران، ۲۴۰-۲۲۹.
۸- محمدنژاد کیاسری شیرزاد، صفایی مهرداد، نوروزی شعبانعلی، احمدیان سید حسن و اسدا… متاجی، ۱۳۸۸. بررسی تاثیر قرق همراه با عملیات آبخوانداری بر روند افزایش طبیعی نهال های ارس (مطالعه موردی: مازندران- حوزه آبخیز پشتکوه). علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، شماره ۴۶ (۱۳): ۴۲۵- ۴۱۵.
۹- محمدنژاد کیاسری شیرزاد. ۱۳۸۹. صفحه اینترنتی موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار (F.S.P). Http://www.nfoiran.com.
یزدان داد حسین و زهرا صادق. ۱۳۸۹. بررسی روش های تصفیه شیرابه ی محل دفن زباله در مشهد. نخستین همایش ملی توسعه پایدار شهری، دانشگاه گیلان، ۲۴۳-۲۳۴.
