آملی‌ها جشن «تیرگان» گرفتند – ایرنا
مردم آمل عصر شنبه در آستانه جشن تیرگان با گردهمایی صدها نفره و با نوای ” لَلِوا ” (نوعی ساز به شکل نی) و چه چه خوانندگان سنتی این شهرستان کهن، این جشن باستانی را گرامی داشتند.
آملی ها جشن تیرگان را در سالن همایش های اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان برگزار کردند و تیرماه سیزده شوی آملی ها به سالن ارشاد ختم نشد و با برگزاری نمایشگاه صنایع دستی در راهروهای اداره کل ارشاد نیز همراه بود.
آملی ها تیرماه سیزده شو را با نوای للوا ، چکه سما (نوعی رقص مازندرانی) ، شعر سرایی محلی و روایت گری مورخان آملی از تاریخ آمل ، مازندران و آیین لال شیش زنی (ترکه) برگزار کردندو
در مراسم امشب به بهترین چکه‌سما در میان حاضران به قیدقرعه جایزه داده شد.
استادحشمت الله ایاز از شاعران ، منظومه نویس ، زبان شناس و ادیب مازندرانی از مهمانان ویژه برنامه امشب گفت: ایرانیان در تمام طول سال جشن هایی برای هر زمان و هر ماه داشتند، جشن میلاد نور (یلدا ) جشن فراوانی و جشن سال نو از ان جمله است.
وی افزود : جشن تیرماه سیزده شو در پایان محاصره توران علیه ایران و مغلوب شدن توران در تصرف مازندران بود که از ایران خواستند که تیری از کوه دماوند رها کنند تا مرز ایران و توران مشخص شود.
این استاد اظهار داشت: آرش کمانگیر در مکانی که امروز روستای ” خوشواش” آمل است بر زانوان خود تیری رها کرد که ۲ روز بعد بر درخت گردویی در خراسان امروزی و مرو نشست و صلح ایرانیان و تورانیان بدون خونریزی انجام شد.
سرزمین کهن مازندران یا تبرستان از فرهنگ و تمدن اصیل و دیرینه ای برخوردار است و بر همین پشتوانه رسوم باستانی باشکوهی نیز این دیار کهن در صفحه تاریخی خود دارد که جشن تیرماه سیزده شو یکی از این جشن ها است که در سالهای اخیر پس از سالها فراموشی در برخی مناطق استان همانند آمل در حال زنده شدن است.
تیرماه سیزده شو یکی از رسم های سنتی و رسمی مازندران است که در اواسط آبان هر سال برگزار می‌شود و درباره تاریخچه این جشن روایات متعددی وجود دارد.
برخی پیروزی کاوه بر ضحاک را مبنای این جشن می دانند و برخی معتقدند انداختن تیر آرش از کمان برای مشخص کردن مرز ایران و توران مصادف با این روز است.
در شاهنامه حکیم فردوسی آمده است: ‘سپاه ایران در یکی از نبردهای خود با سپاه افراسیاب تورانی در تبرستان به محاصره دشمن درآمد و چون این محاصره فرسایشی و طولانی شد، دو طرف پذیرفتند پرتاب تیری از سوی پهلوانی ایرانی مشخص کننده مرز ایران و توران شود.
ایرانی‌ها آرش را برای این کار بزرگ برگزیدند و با پرتاب تیر او (که مسافتی طولانی را از تبرستان تا کناره‌های رود جیحون در ماوراء‌النهر پیمود) افراسیاب ناگزیر ایران را ترک کرد.’
تیرماه سیزده جشنی مفصل دربردارنده آیین های مختلف بوده است، مهمترین بخش جشن تیرماه سیزده شو در مازندران آماده کردن ۱۳ نوع خوراکی و خوردن آن در طول شب به همراه جشن و پایکوبی است، امیری خوانی، گرفتن فال حافظ ، قصه گویی، شاهنامه خوانی و اجرای موسیقی محلی از جمله آیین های جشن تیرگان در مازندران است.
مراسم شال‌اندازی یکی از مهم ترین آیین شب تیرماه سیزده شو است . در این مراسم نوجوانان به پشت بام خانه ها می روند و دستمالی را به ریسمان می بندند و به خانه ها می اندازند تا صاحب خانه کشمش، نخود چی، پول و …. در گوشه دستمال بسته و به آنها هدیه دهد.
شگون چوب خوردن از لال نیز از دیگر برنامه‌های مخصوص این جشن است، به گونه‌ای که در این شب شخصی با لباس مبدل، دستمالی به سر بسته و صورتش را سیاه می‌کند و مانند لال‌ها با کسی حرف نمی‌زند. این شخص که او را لال، لال مار و لال شیش می‌گویند با همراهی چند نفر وارد خانه‌های محل می‌شود و با چوب و ترکه‌ای که در دست دارد، ضربه‌ای بر محصولات انبار زده و اگر در خانه ای کسی بیمار بود به سراغ او می رود و شفایش را طلب می کند و اگر درختی بی‌ثمر و زنی نابارور برای باروری، او ترکه ای بر آنها زده تا سال آینده اتفاقات خوش یمن برایش رخ دهد.
مردم مازندران معتقد هستند فردی که لال است نمی تواند حرف بزند پس هیچ غیبت و کار ناشایستی از او سر نمی‌زند و به همین دلیل او را واسطه قرار داده و به عنوان ضامن از درگاه خداوند درخواست می‌کنند که به پاکی او گناهان دیگران نیز بخشیده شود.
فال گیری نیز از رسوم رایج در این جشن است و مردم دور هم جمع شده و با فال حافظ، فال گردو ، فال سنجاق و گوش داری شب را به صبح می رسانند.
اگر چه امروزه این جشن و جشنهای مشابه در حال فراموش شدن هست ولی به صورت پراکنده در بعضی از نقاط مازندران اجرا می شوند که شهرستان آمل یکی از اصلی ترین مراکزی است که در سالهای اخیر این جشن و دیگر جشن های محلی استان را برگزارمی کند.
