تاثیر خانواده بر تربیت دینی فرزندان

یکی از مهمترین ویژگی های انسان، تربیت پذیری است که از آغاز پیدایش شروع شده و در طول تاریخ ادامه داشته و خواهد داشت تعلیم و تربیت یک نشودنمای مداوم انسانی است که نسل بزرگتر حاصل آموخته ها و تجربه های خود و گذشتگان را به نسل کوچکتر منتقل می سازد ترقی و تکامل و تمدن انسان ها در ابعاد مختلف معلول همین تعلیم و تربیت عمومی است اگر چه جامعه و عوامل انسانی بر فرایند رشد و کمال انسانی تاثیرات شگرفی دارد لکن همه این تاثیرات با دخالت عوامل طبیعی امکان پذیر است به عبارت دیگر فرایند رشد و کمال مادی و معنوی آدمی با یکدیگر پیوسته است . به همین دلیل رشد جسم و روح او  را به سادگی نمی توان از هم جدا ساخت (هاشمی کاوندی۱۳۸۴). در تربیت انسانی نیز وضع به همین منوال است یعنی انسان با استفاده شیوه های تربیتی همه امکانات و شرایط لازم را برای پرورش شخصیت مورد تربیت فراهم می سازد تا فرد خود راه خویش را بیابد و استعدادهای نهفته اش را پرورش داده به قطعیت رساند. در این پژوهش سعی شده است با دیدی جامع نگر عوامل موثر در تقویت رفتارهای دینی و تاثیر این رفتار از سوی والدین بر روی تربیت دینی دانش آموزان ابتدایی بررسی و مطالعه گردد.

آغاز خلقت انسان که در کره زمین با خانواده شروع شده در واقع نشانگر این است «خانواده» رکن عالم هستی بوده و به کل هستی جهت می دهد در چنین نهادی والدین به اندازه ی شایستگی های خود می توانند محصول با ارزشی از جهات مختلف به خصوص رشد دینی، تربیتی و اعتقادی به یادگار بگذارند و کودک به تدریج بر اساس مشاهدات روزمره پایه های اخلاق خود را پی ریزی می کند. در محیط خانه کودک تعالیم خوب و بد را فرا گرفته و همانند نهال تازه ای است که هر گونه ای او را بپروریم همان گونه رشد می یابد (سادات ۱۳۸۲). منظور از خانواده همه کسانی هستند که به طور مستمر یا غالبا با کودکان زندگی می کنند مانند پدر ، مادر، پدر بزرگ، مادر بزرگ، برادر ، خواهر بزرگتر.در این میان پدر و مادر چون سرپرستی کودک را بعهده دارند و باعث وجود اون هستند در تربیت اونیز نیز نقش مهم تر و وظیفه سنگین تری را بر عهده دارند با توجه به کارکردهای مهم و مثبت دین وتقید مذهبی که یکی از عوامل مهم وفاق و انسجام اجتماعی و همچنین کنترل در جامعه به شمار می رود. مسئله دین گریزی و ضعف پایبندی به رفتارهای دینی در بین کودکان و نوجوانان می تواند آثار سوئی به دنبال داشته باشد لذا با توجه به این مسئله که رفتارهای دینی و باورهای علمی مذهبی مانند نماز خواندن ، روزه گرفتن ، قرآن خواندن، خمس و زکات دادن ، راستگویی ، درستکاری ، امانت داری و مواردی که از این قبیل کمتر مشاهده می شود این سوال را در ذهن  ایجاد می کند که آیا باورها و اعتقادات افراد ضعیف شده است یا این که باورها ضعیف نگشته بلکه عمل به باور مذهبی کمرنگ شده است (امینی ۱۳۸۴) . تحقیقاتی کوهلن [۱] و آرنولد [۲] نشان داد دانش آموزان در سنین ۱۲تا۱۵ سالگی دارای اعتقادات مذهبی بیشتری هستند و در سن ۱۸ سالگی این اعتقادات کاهش می یابد. خانواده و اجتماع در تثبیت اعتقادات مذهبی نقش بسیار مهمی دارند به ویژه در دوران کودکی و دوران ابتدایی که کودکان به شدت تحت تاثیر خصوصیات اخلاقی خانواده قرار می یگرند. و از آنان پیروی می کنند (احمدی ، ۱۳۷۲). در تحقیق حاضر محقق بر آن است که به این سوال پاسخ گوید که آیا خانواده بر تربیت  دینی دانش آموزان دختر و پسر دوره ی ابتدایی تاثیری دارد؟ و در این رابطه متغیرهای پاداش دادن در قبال انجام اعمال مذهبی، میزان استفاده از برنامه های رسانه ای میزان همراه شدن کودکان با والدین در مراسمات دینی، میزان رفتار دینی والدین با رفتار دینی دانش آموزان دختر و پسر تا چه اندازه دارای تاثیر می باشد؟

در جامعه به علت بافت مذهبی آن، مذهب از جایگاه بالایی برخوردار است جز لاینفک زندگی کردن می باشد. رفتار دینی کلیه رفتارهایی است که بر مبنای اعتقاد به خداوند انجام می گیرد و مستلزم انجام مناسک و شعائر خاصی است که انتظار می رود پیرامون هر دین آن ها را به جا آورند (گلاک و استارک ۱۳۷۲). تربیت دینی فرایندی دو سویه میان مربی ومتربی است که ضمن آن مربی با بهره گیری از مجموعه ی عقاید، قوانین و مقررات دینی تلاش می کند تا شرایطی را فراهم آورد که متربی آزادانه جهت رشد و شکوفایی استعدادهای خود گام بر داشته و به سوی هدف های مطلوب ، همنون گردد ( واحدی ۱۳۸۸) .و نوع برنامه های رسانه ای نیز آن دسته از وسایل ارتباط جمعی که در تمدن های جدید به وجود آمده و مورد استفاده اند و ویژگی اصلی آن ها قدرت ها و توانایی زیاد و شعاع عمل وسیع آن ها است و بیشتر در جهت تغییر شکل ، روش و جریان کلی روابط اجتماعی به کار می آیند (کازنو ۱۳۸۱) .و مراسمات دینی نیز آن دسته از شعائر و مناسک دینی را شامل می شود که عواطف انسانی را جهت می بخشد. و قدرت احساس بر انگیز نهادها را تشدید می کند(جلالی مقدم ، ۱۳۷۹). در داخل و خارج کشور پژوهشهایی در خصوص تاثیر خانواده بر تربیت دینی انجام شده است از جمله نجفی (۱۳۸۹)  تحقیقی با عنوان «بررسی کارایی خانواده و دین داری با بحران هویت در دانش اموزان انجام دادند نتایج این پژوهش نشان دادند که بین کرایی خانواده و دین داری با بحران هویت رابطه معکوس و معنی دار وجود دارد. حاجی زاده میمندی (۱۳۸۹) در تحقیقی که با عنوان (همگامی مشترک در خانواده و دیدن داری جوانان شهر بیزد به این نتیجه رسیدند که بین دین داری و همگامی مشترک در خانواده رابطه معنی دار برقرار است.. جعفری (۱۳۸۶) در تحقیقی که با عنوان (رابطه کارایی خانواده و دین داری و سلامت روان و مقایسه ان در بین دنشجویان دختر و پسر ) به این نتیجه رسید که بین رابطه کارایی خانواده و دین داری و سلامت روان و مقایسه ان در بین دنشجویان دختر و پسر رابطه معنی داری وجود دارد. در تحقیقات خارج کشور در تحقیقی که براوان و تایلر  (۲۰۰۷) با عنوان (مذهب و آموزش) انجام دادند. این نتایج حاصل شد که ارتباط مثبتی بین آموزش بین آموزش و رفتار مذهبی (حضور در کلیسا) وجود دارد. ویلیامس[۳](۲۰۰۵)در تحقیقی با عنوان (نقش معلم در تحقیق اهداف یک آموزشگاه مذهبی تاثیر گذاری مثبتی بر روی دانش آموزان دارد .دین و داشتن  اعتقادات مذهبی مقوله وسیع و با ارزشی در ایجاد باورهای بشر است و می تواند به عنوان یک رهیافت مهم در دادن هویت و شخصیت و جهت دهی در دیدگاه های نوجوانان بسیار مثمر ثمر باشد. چرا که فرد را از پوچی، بیهودگی، بی هویتی و بحران های روحی و روانی نجات می دهد .

[۱] -Brown

[۲] -Taylir

[۳] -willams