ارزیابی فعالیت موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار (F.S.P)
اختصاصی چهاردانگه نیوز: موسسه فضای سبز پایدار از سال 1389 آغاز به کار نموده است. این موسسه با استفاده از گونه های مثمر و غیر مثمر فضای سبز را در محیط های آموزشی و مناطق روستایی و شهری ایجاد نموده است.
این موسسه در طول 3 سال ایجاد فضای سبز را با استفاده از 1000 نهال از ارقام سیب (گالا، رداسپار، دورنگ و گرانی اسمیف)، 85 نهال انجیر، 500 نهال صنوبر اورآمریکن، 65 نهال توت، 51 نهال بید مجنون و 215 نهال سرو خمره ای به انجام رسانده است (محمدنژاد کیاسری و همکاران، 1392). مقاله حاضر به ارزیابی فعالیت های این موسسه در روستای کردمیر پرداخته است. روستای کردمیر در 90 کیلومتری جنوب شهر ساری از بخش چهاردانگه، دهستان پشتکوه و در حوزه آبخیز پشتکوه قرار دارد. این روستا در عرض جغرافیایی 36 درجه و 14 دقیقه و 7 ثانیه شمالی و طول جغرافیایی 53 درجه و 43 دقیقه و 38 ثانیه شرقی واقع شده است. براساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران که در سال ۱۳۸۵ صورت گرفته، این روستا با 81 خانوار دارای 384 نفر جمعیت است که شامل 174 نفر مرد و 210 نفر زن می باشد. همچنین در این روستا 247 نفر باسواد هستند (مرکز آمار ایران، 1385). در ارتباط با شکلگیری این روستا لازم به ذکر است در زمانهای گذشته تعدادی از سادات که شغل شبانی داشتند به این منطقه کوهستانی مهاجرت نموده و در این محل ساکن شدهاند. نام این روستا نیز از دو کلمه “کرد” به معنای چوپان و “میر” به معنای سید تشکیل شده است که در مجموع به اسم “کردمیر” به معنای روستای چوپان سادات نامیده میشود. این روستا دارای مدارس ابتدایی و راهنمایی است. همچنین شغل اصلی اهالی دامداری و کشاورزی می باشد (شکل 1).
اگر مسیرهای متفاوت تامین هزینه و اجرای طرح های متنوع تحقیقاتی، اجرایی و آموزشی را در نظر بگیریم، آنچه در اجرای هریک از طرحهای فوقالذکر اهمیت دارد آن است که از یک سو کلیه فعالیت ها می بایست براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار باشد که جنبههای اکولوژیک، اقتصادی و مشارکت را توامان در برخواهد داشت،. همچنین از راه های اساسی دست یابی به این مهم استفاده از توان موسسه های مردم نهاد بوده که اجرای پروژه ها را با کمترین هزینه و بیشترین کارایی به دنبال خواهند داشت. لازم به یادآوری است موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار برای بازگشت از حالت مصرف گرایی مفرط در اکثر روستاهای شمال کشور مناسب ترین شیوه را کاشت چند گونه مثمر در حیاط هر منزل می داند. چنانچه هر خانوار حضور درختان مثمر را در حیاط های منازل شخصی خود پذیرا باشند بتدریج حفظ و توسعه ماکیان و همچنین مزرعه هایی کوچک از سبزیجات دور از ذهن نخواهد بود. این موسسه سعی دارد جدای از کاشت نهال با ارائه مشاوره های فنی تا مدت 5 سال اهالی را با نحوه کاشت و پرورش گونه های مثمر کاشته شده آشنا سازد. بدیهی است پس از مدت کوتاهی جدای از ایجاد فضای سبز پایدار در آن روستا، امکان توسعه کاشت با استفاده از گونه های مثمر نیز تقویت خواهد شد. موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار (F.S.P) در زمستان 1390 تعداد 500 اصله نهال سیب (ارقام گالا) را در روستای کردمیر غرس نموده است. سیب ها به تعداد 4 عدد در هر خانه بودند. کاشت درختان سیب در محوطه های مساجد و مدارس و دیگر محیط های اداری این روستا نیز انجام پذیرفت. نهالهای سیب با ارقام گالا از نهالستان شیخی خریداری گردید. این فعالیت با همکاری آقای سید حسین موسوی دهیار وقت روستای کردمیر و با مشارکت اعضای شورای اسلامی و کلیه اهالی این روستا به انجام رسیده است (شکل های 2، 3 و4).
شکل 1- نمای کلی از روستای کردمیر در سال 1390
شکل 2- کاشت درختان سیب در روستای کردمیر در سال 1390
شکل 3- کاشت درختان سیب با مشارکت مردم در روستای کردمیر در سال 1390
شکل 4- آموزش کاشت درختان سیب توسط آقای موسوی دهیار کردمیر در سال 1390
نتایج آماربرداری در سال 1392 نشان داد که میزان زنده مانی رقم سیب گالا برابر با 87 درصد بوده است. همچنین متوسط رویش ارتفاعی گالا برابر با 37 سانتی متر بوده است. بررسی فراوانی نهال های سیب (رقم گالا) در طبقات مختلف کیفی نشان داد که میزان کای اسکوئر جدول برابر با 80/12 می باشد. از آنجائیکه میزان کای اسکوئر محاسبه شده سیب برابر با 13/634 بود، فرضیه صفر با سطح احتمال 99 درصد تایید گردید و از همین رو بین فراوانی نهال ها در طبقات مختلف کیفی لااقل یک اختلاف معنی دار وجود داشته است. در مرحله بعد مقایسه بین هر یک از دو طبقات با تعیین میزان Z به انجام رسید و هر یک از مقادیر Z محاسبه شده با مقادیر زیر منحنی نرمال مقایسه شد. نتایج این محاسبات نشان داد که 84 درصد از درختان گالا در طبقه کیفی خوب قرار گرفته اند (جدول 1).
براساس گزارش کمیته فنی این موسسه در سال 1392، آفت لیسه سیبHyponomeuta malinellus Zell.(Lep: Hyponomeutidae) یکی از آفات مهم درختان سیب منطقه است. لاروهای نوزاد این آفت بطور دسته جمعی از برگ درختان سیب تغذیه می کنند. این آفت در این روستا جمعیت کمی داشته و در حال حاضر نیازی به مبارزه شیمیایی با آن احساس نمی شود. بیماری لکه سیاه سیب که توسط قارچ Venturia inqequlis (Cooke) ایجاد می شود نیز به صورت جزیی در منطقه مشاهده شد،. البته خوشبختانه جمعیت آنها زیاد نبوده و خسارت اقتصادی نداشتند. لازم به یادآوری است خاکهای حوزه آبخیز پشتکوه و کیاسر دارای وراثت آهکی هستند و از سنگ مادر آهکی تشکیل شدهاند، به همین دلیل چند عنصر کم مصرف مانند آهن و روی و دیگر عناصر این خاکها قابلیت جذب مناسب توسط گیاه را ندارند. در صورت مشاهده علائم کمبود این عناصر در گیاه و برای رفع آن استفاده از مواد آلی و کود حیوانی توام با مصرف گوگرد و سایر عناصر غذایی که براساس آزمایش خاک و توصیه کودی تعیین خواهد شد، برای رشد مناسب درختان ضروری است (شکل های 5 و 6).
شکل 5- آموزش نحوه استفاده بهینه از پتانسیل های موجود در رفع نیازمندی های خاک در سال 1391
شکل6- نهال های دو ساله سیب گالا در روستای کردمیر
نتیجه این تحقیق نشان داد که زنده مانی گونه سیب گالا بیش از 80 درصد بوده و بیشترین فراوانی این گونه نیز در طبقه کیفی خوب قرار داشته است (سطح احتمال 01/0). براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار، فعالیت این موسسه اقتصادی است چرا که کمتر از 10 درصد هزینه کل پروژه صرف خرید نهال ها شده است. مشاوره های لازم از طریق کمیته فنی این موسسه ارائه می گردد و مابقی هزینه ها براساس فعالیت های مراقبت و نگهداری اعضای محترم شورا و کلیه اهالی محترم روستا به انجام می رسد. همچنین انتخاب گونه ها با کمک نقطه نظرات اهالی و براساس نتایج تحقیقات تعیین شده است. در مجموع این موسسه می تواند به عنوان یک مدل موفق از مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار در ایجاد فضای سبز در مناطق آموزشی، روستایی و شهری کشور قلمداد گردد.
شیرزاد محمدنژاد کیاسری، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران
مهران افضلی، استادیار پژوهش مرکز تحقیقات مازندران و عضو کمیته فنی موسسه
سید علیرضا موسوی، کارشناس ارشد اداره کل منابع طبیعی مازندران- ساری و عضو کمیته فنی موسسه
جمشید مختاری، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات مازندران و عضو کمیته فنی موسسه
صفرعلی قاسمیان، کارشناس بخش منابع طبیعی مرکز تحقیقات مازندران
سید حسین موسوی، دهیار روستای کردمیر و عضو موسسه فضای سبز پایدار
منابع مورد استفاده:
1- مرکز آمار ایران، 1385. سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385، جمعیت تا سطح آبادی ها برحسب سواد، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی، ریاست جمهوری، www.amar.org.ir.
2- محمدنژاد کیاسری شیرزاد. 1389. موسسه مردم نهاد فضای سبز پایدار. Http://www.nfoiran.com.
3- محمدنژاد کیاسری شیرزاد، موسوی سید علیرضا و شعبانعلی نوروزی. 1392. نقش مشارکت مردمی در توسعه فضای سبز (ارائه یک الگوی موفق). مجموعه چکیده مقالات دومین همایش ملی بهار نارنج، ساری، آوای مسیح، 161 صفحه.
عکسهاجالب بود