به گزارش خبرگزاری تسنیم از آمل، آرامگاه سیّد حیدر در محله قدیمی آمل واقع است که در گذشته‌های دور نام آن محل “حازمه کوی” بوده است که نزدیک مسجد امام حسن عسکری(ع) آمل واقع در محله پایین بازار آمل می‌باشد و توده مردم این مرقد را به نام سیّد سه تن می‌شناسند و بانی این مرقد سیّد عزیزالدین بهاءالدین آملی است که آن را برای مدفن سیّد حیدر ساخته است.
سیّد عزیزالدین از معاریف آمل بوده و ملقب به قطب المحققین و برهان السالکین است و او را پس از مرگ در جوار سیّدحیدر دفن کردند و نفر سوم مدفون در این مقبره امام سید تاج‌الدین فخرالاسلام ابوالقاسم فرزند ابو المحاسن رویانی است.
از این رو این مقبره به آرامگاه سید سه تن اشتهار دارد. مقبره سید حیدر از حیث بنا و ساختمان مربوط به قرن نهم هجری قمری است که بنای آجری است با هشت ضلع و گنبدی هرمی به ارتفاع بیست متر که بر روی صفحه‌ای چهار گوش قرار گرفته است.
این بنا در محیطی تاریخی و قدیمی ساخته شده و یکی از نمادهای معماری و آرامگاه سازی در ایران است، مصالح به‌کار رفته و شیوه معماری با طاق نماهایی که در هر یک از اضلاع کار شده و قرنیس‌های سینه کفتری که بالای طاق‌نماها قرار گرفته و تبدیل چهار ضلع داخلی که با جمع شدن چهار کنج چهار ضلع دیگر ایجاد شده است و مجموعا هشت ضلع شده که کمربند گنبد را تشکیل داده و سقف روی آن قرار گرفته و از خارج گنبد مثمن القاعده شده است.
مجموع این عوامل سبب شده است تا این بنا در میان برج‌ها و مقبره‌های چهار ضلعی و قرنیس‌دار، جلب توجه کند از ماندگاری بیشتری برخوردار باشد، چنانکه در تواریخ آمده است چند بار شهر آمل بر اثر سیل و زلزله و آتش سوزی و هجوم بیگانگان به طور کلی نابود شده است و این آرامگاه از معدود بناهای است که با این حوادث، هم چنان بر پایه‌هایش استوار است گرچه اخیرا از طرف میراث فرهنگی دستی به سر و صورتش کشیده‌اند و متاسفانه بیشتر به حواشی و مسائل پیرامونی این آرامگاه پرداخته شده است.
در سال‌های اخیر در کنار این بقعه تاریخی و باستانی حسینیه‌ای با نام لاله‌های زهرایی احداث شده که در داخل آن پنج شهید گمنام هشت سال دفاع مقدس مدفون شده‌اند، شهدایی که زیارتگاه بسیاری از آملی‌ها شده تا در کنار آن از بقعه سید سه تن بازدید کردند.
زندگی‌نامه میرحیدر آملی
بهاءالدین سید حیدر بن علی بن حیدر معروف به میر حیدر آملی یا سید حیدر عاملی یا سید حیدر بن علی بن عبیدی حسینی معروف به سید علامّه و مشتهر به صوفی از بزرگان علمای امامیه و از عرفای اثنی عشریه، مفسّر و عارف و جامع علوم شریعت و طریقت و حقیقت و از تبار امام چهارم امامیه امام علی بن حسین علیه السلام در قرن هشتم هجری قمری بوده است.
سید حیدر که در حوالی سال‌های ۷۱۹ یا ۷۲۰ هجری قمری در شهر آمل ولادت یافت، چندان برای توده مردم حتی اندیشمندان و تذکره‌نویسان شناخته نبوده است تا اینکه با همّت بلند آقایان پرفسور هانری کربن استاد فلسفه و صاحب کرسی شرق در دانشگاه سوربن و پورفسور عثمان اسماعیل یحیی استاد تحقیقات علمی دانشگاه سوربن و بیروت و با همکاری دیگر محققان ایرانی و اروپایی با چاپ تعدادی از آثار و تالیفاتش به جامعه به ویژه به جامعه علمی و دانشگاهی جهان معرفی شده است.
سید حیدر آملی از خاندان سادات علوی و از علویان مشهور مازندران است که به تشیع شهرت داشتند، سید حیدر در دوران نوجوانی و جوانی چنانکه از نوشته‌ها و تالیفاتش به دست می‌آید پایه‌های آموزشی علوم زمان خودش را با موفقیّت طی کرد و به تصریح خودش چون از کودکی به عرفان شیعی دوزاده امامی علاقه داشت به مطالعه و آموزش مبانی عرفانی در کنار علوم رسمی با جدّیّت پرداخت و در اوان جوانی سفرهای علمی متعددی انجام داد و از آمل به استراباد و سپس به خراسان و سرانجام به اصفهان که مهمترین حوزه علمی آن عصر بود، برای تحصیل علوم رفته تا بر معلومات خودش بیافزاید و تحصیلات علمی را تکمیل کند و پس از پنج سال تحصیل به موطن خویش برگشت.
در همان اوایل جوانی وارد تشکیلات حکومتی و سیاسی سلسله باوندیان شد و نزد سپهبد فخرالدوله حسن، آخرین امیر باوندی، اعتباری یافت و امیران خاندان باوندیان برای وی منزلت ویژه‌ای قائل بودند و بر پایه این موقعیّت او از مواهب زندگی و موقعیّت اجتماعی در حد عالی برخوردار بود، سید حیدر در طی این دوران که ۳۰ سال به گفته برخی از محققان به طول انجامید با تغییر درونی که در وی ایجاد شد با ترک خانواده و اموال و موقعیّت اجتماعی و سیاسی و با پوشیدن خرقه‌ای ژنده به قصد زیارت اماکن مقدسه، آمل را ترک و به تعبیر هانری کربن مرحله دوم زندگی خودش را آغاز کرد.
مرحوم سید حیدر پیش از نگارش مهمترین اثرش ( جامع الاسرار و منبع الانوار ) تالیفات دیگری همانند منتخب التاویل، رساله الارکاب، رساله الامامه، رساله الوجود و تلخیص آن ( نقد النقود فی معرفه الوجود ) و چند رساله دیگر به زبان فارسی به درخواست فارسی زبانان از جمله جامع الحقایق و امثله توحید و غیره به نگارش در آورد که نوعی تلفیق میان شرعیات و باطن احکام و به تعبیر دیگر مقدمه‌ای برای تنظیم و تدوین آثار بزرگتر مثل جامع الاسرار و منبع الانوار و تفسیر قرآن کریم به نام المحیط الاعظم است.
از سال‌های آخر عمر سیّد حیدر و زمان دقیق وفاتش اطلاع کاملی در دست نیست، چون سید حیدر در اواخر عمر بیش از گذشته به تزکیه باطن و تهذیب نفس پرداخته و انزوای کامل را اختیار کرد و ظاهرا بعد از ۷۹۲ هجری قمری به ملاقات خدایش شتافته است و اطلاعات درستی در اختیار تذکره نویسان قرار نگرفت که آیا سیّد حیدر در اواخر عمرش به زادگاهش آمل برگشته است یا خیر، از این روی در مدفن و محل دفن سید حیدر اختلاف است که آیا مدفن ایشان در آمل است چنانکه اشتهار دارد و یا در حلّه عراق است، بعضی از شاگردان علامه حسن زاده آملی اظهار داشتند که احتمال در حلّه عراق بودن را معظم له ترجیح می‌دهد.
گزارش و فیلم از کبریا مقدس
/ح
