یاسر خاسب، بازیگر، کارگردان و نویسنده‌ی چهاردانگه ای تئاتر و برگزارکننده کارگاه‌های بین‌المللی «بدن دیوانه» است. او کارشناس ارشد در رشته بازیگری و کارگردانی تئاتر است و همچنین رکورد پرفروش‌ترین نمایش سال تئاتر شهر سیاتل – آمریکا – در سپتامبر، اکتبر ۲۰۰۹ را در کارنامه خود دارد. این هنرمند تئاتر در دومین دوره جشنواره فجر استانی در بوشهر با نمایش «هدیه مرموز» و نیز کارگاه «بدن دیوانه» مهمان هنرمندان تئاتر استان بوشهر بود. به همین بهانه گفتگویی با وی انجام شده است که در ادامه می‌خوانید:
باتوجه به اینکه شما در چندین جشنواره بین‌المللی حضور داشتید و تئاتر فیزیکال را به‌صورت حرفه‌ای دنبال می‌کنید؛ در ایران این گونه از تئاتر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
تئاتر فیزیکال و کلا شاخه‌هایی که زیرمجموعه این اسم قرار می‌گیرند با نام‌ها و شیوه‌های مختلفی کار می‌کنند؛ شیوه‌هایی که ترکیب هنرهای ورزشی هستند و یا پرفورمنس‌هایی که ترکیب هنرهای مختلف از قبیل: موسیقی، نقاشی، گرافیک، عکس و… را شامل می‌شوند و بیشتر با ذات بصری و محتوایی سروکار دارد و به بیان و زبان نیازی ندارد. در ایران هم گروه‌های زیادی در این زمینه کار می‌کنند؛ گروه‌های نمایش آیینی و سنتی، رقص سما و حتی در همین بوشهر ماهیگیرانی که با زبان بدن و حرکاتی که انجام می‌دهند را شاید بتوان در همین تقسیم‌بندی قرار داد با این توضیح که همگی تفاوت‌های زیادی در ذات کاری که انجام می‌دهند با هم دارند. اما کسانی‌که سال‌ها با علم به این‌کار به‌صورت ریشه‌ای تلاش می‌کنند و سعی می‌کنند حرف درستی را منتقل کنند، معمولا تعداد کمی دارند و همچنین پایداری کمی دارند و حمایتی هم از آن‌ها نمی‌شود. علت این مساله هم ناشی از عدم شناخت به این شیوه از سوی کسانی است که در راس تصمیم‌گیری‌ها هستند. بنابراین هنوز آن جایگاهی که شایسته این شیوه از تئاتر فیزیکال است در ایران وجود ندارد. سال‌ها پیش در همین بوشهر در سال ۸۴، سومین دوره و در واقع آخرین دوره جشنواره پانتومیم ایران بود و هرچند که دوره درخشانی بود و تمام شد اما دوره «بدن دیوانه» از همان‌جا شکل گرفت و ادامه‌دار شد.
الان که دنیا، دنیای سرعت و تکنولوژی است و همه دنیا در حوزه‌های مختلفی که فعالیت می‌کنند گوی سبقت را از یکدیگر می‌ربایند، این شیوه نیز به‌سرعت در حال پیشرفت است و اهمیت زیادی به آن داده می‌شود. در سیستم آموزشی خودشان از همان کودکی به فرزندان خود این قبیل رشته‌های هنری را آموزش می‌دهند و برایشان بسیار اهمیت دارد. در ایران برخی گروه‌ها هستند که در این رشته به‌عنوان نماینده ایران در دنیا هستند و همین مساله، به‌نوعی دوستی و اتفاق خوبی را رقم می‌زند اما هنوز کم است و علت آن را هم گفتم؛ عدم حمایت از سوی مسوولان. البته ممکن است که دوستانه از سوی مسوولان حمایت معنوی بشویم اما این حمایت معنوی واقعا تاثیر خاصی بر این مساله ندارد. بنابراین مدل خلاقیت‌های شرق و غرب با یکدیگر تفاوت دارد.
تا آنجا که ما شما را دنبال میکنیم، اعتقاد دارید رویکرد تئاتر دنیا به شیوه تکست، نخ‌نما شده، همینطور است؟
نه اینکه این شیوه را رد کنم، اتفاقا باید باشد. انگار که به مردم بگویی: «شما سواد نداری، پول بده من برایت کتاب می‌خوانم». در صورتیکه تئاتر برای دیدن و فهمیدن و غرق شدن است نه اینکه فقط بنشینی یک نمایش را ببینی و بروی.
شما فصل مشترک و زبان مشترک مردم دنیا را حرکت می‌دانید؟
این حرف من تنها نیست. بشر اولیه با جسم، فیزیک، اندیشه و روح خود با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کردند. تنها کلمه نیست که این ارتباط را باید شکل دهد. زبان و کلمه مرزها را با هم تفکیک می‌کند اما حرکت فراتر از مرزهاست و ارتباطی جهانیست.
ما در ایران جشنواره‌ای داریم که این رشته یعنی تئاتر فیزیکال و یا تئاتری که مبتنی بر حرکت است را به‌صورت متمرکز به نمایش بگذارند؟
خیر . همانطور که گفتم آخرین دوره آن در سال ۸۴ بود که در بوشهر برگزار شد و خاطره خوب آن اتفاق در ذهن ما مانده است. اما با چند نفر از پیشکسوتان و جوانان هنرمند و مسوولانی که نسبت به این اتفاق دلسوزتر هستند، همفکری و رایزنی‌های صورت گرفته که اگر خدا بخواهد در سال ۹۶ این اتفاق خوب رقم بخورد.
یعنی امکان دارد که بخشی از جشنواره تئاتر فجر باشد؟
خیر به‌صورت مستقل است و شاید به‌نوعی از مجموعه هنرهای نمایشی و خانه هنرمندان و… حتی سالن‌های خصوصی نیز کمک بگیریم.
به خودتان برگردیم. شما از فرم به محتوا می‌رسید و یا اینکه بن‌اندیشه‌ای دارید و از آن، فرم را طراحی می‌کنید؟
من فرم و محتوا را در دل یکدیگر می‌بینم. این‌دو به‌تنهایی معنا ندارد. تک‌تک اتفاق‌ها از ایده و فکر و … استفاده می‌شود و وقتی به اجرا می‌رسد نیز قرار نیست که این ایده و فکر همان ایده قبلی باشد و ممکن است بازهم تغییر کند. یعنی ایده در به‌عینیت درآمدن یک اتفاق، تکمیل می‌شود.
از آیین‌ها، فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های فولکلور مناطق مختلف ایران مثل آیین‌های زار در جنوب و … در طراحی نمایش‌های خود بهره می‌گیرید؟
من از قومی هستم؛ منطقه «میانکاله» که آداب و رسم و رسوم برایشان بسیار اهمیت دارد. معتقدم که همه آئین‌ها در مناطق مختلف چه در ایران و چه در دنیا به یکدیگر مرتبط هستند و نقاط مشترک زیادی با هم دارند. بنابراین در ایده و طرح‌هایمان، سعی میکنیم از نماد و. اسطوره و… که مختص آن فرهنگ است،
استفاده میکنیم.
و درمورد اجرای نمایش «هدیه مرموز» بگویید؟
«هدیه مرموز»، انگار تولد خود من است. قصه راجع به تولد تا مرگ یک انسان است. انسان و طبیعت در کارهایی که ارائه می‌دهم برایم بسیار مهم است و دوست دارم در این رابطه شناخت بیشتری پیدا کنم؛ اینکه چطور این دنیا شکل گرفت و انسانی که پا به آن نهاد و قرار است که چطور برود، هدف ما از زندگی در این دنیا چیست! این کار، یک کار تک‌پرسوناژ سولو است، کاملا فیزیکال است و محدودیت سنی برای مخاطب ندارد و هرکسی با دید و نگاه خودش می‌تواند با این کار ارتباط بگیرد.
برنامه آینده «بدن دیوانه» چیست؟
همان فستیوالی که به آن اشاره کردم، فستیوال «هنر و حرکت» البته نام دقیق‌تر آن را در آینده اعلام میکنیم،همچنین تلاش میکنیم اولین آکادمی تخصصی حرکت را راه‌اندازی کنیم در تهران یا شیراز و یا کیش.
گفتگو: جواد متین-سودابه زیارتی
