بخش اعظمی از تاریخ تشکیل دهنده مازندران در بحث بازی های بومی و محلی خلاصه می شود که در گذشته های نه چندان دور به عنوان یک فعالیت تفریحی و ورزشی نقش بسزایی در سلامت جسمی و فکری مردم روستایی ایفا می کرد به طوری که به عنوان مثال کودکان با حلب، چوب و زنگوله ریتم هایی می نوازند تا پرنده دست از محصولات کشاورزی بردارد.
مازندران سرزمین کار و تلاش است، سرزمینی که در آن مرد و زن، کوچک و بزرگ و پیر و جوان فصل ها را در کنار یکدیگر کوچ کردند، باروبنه و خورجین و ظرف و ظروف آماده، پدر اسب ها را پالان می کند، مادر وسایل را به دوش می کشد، کودک به دنبال بره می دود، ظرفی افتاده و کودک بر می دارد.
مازندران از لحاظ اقلیمی با داشتن دریا، دشت، جنگل و کوه سرزمین ویژه ای است، به همین دلیل از شرایط زیست محیطی، فرهنگی و اقتصادی گوناگونی برخوردار است.
به گزارش پایگاه خبری چهاردانگه، به نقل از ایسنا مازندران، فرهنگ بازی های بومی محلی مازندرانی حائز اهمیت است چرا که حاصل عشق و علاقه نزدیک به هم در آداب و رسوم محلی این استان است.
در مازندران به بازی ” کا ” می گویند که به احتمال قوی ” ک ” نشانه تصغیر است و افزودن حرف ” الف ” برای تکمیل موسیقی کلمه است.
نیاز انسان ها در تمام سطوح سنی به بازی و تفریح موضوعی غیر قابل انکار است و از این رو از سپیده دم تاریخ و بدون شک تا آخرین گام بدین نیاز پرداخته شده و می شود.
به خاطر اهمیت بازی های محلی در مازندران و زیبایی و هیجانات خاصی که در آن موج می زند، به سراغ بررسی این بازی ها در استان سرسبز مازندران رفته تا از نزدیک با برخی بازی های محلی “آشنا تر” شویم.
*منشا هنر بازی است
علی حسن نژاد کارشناس بازی های بومی محلی مازندران در گفت و گو با ایسنا ، اظهار کرد: رشد روزافزون بازی های رسمی، تولید انواع و اقسام ابزارها و تکنیک های بازی های رایانه ای و توجه رسمی دولت ها و ملت ها به ورزش به عنوان پدیده ای تاثیر گذار اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی نشان دهنده اهمیت بازی ها و ورزش ها در روزگار ما است.
وی تصریح کرد: بازی های بومی محلی هر منطقه به نوعی بیانگر تقلید و باز سازی نوع زندگی و تفکر همان منطقه است، پس به نوعی بازی، هنر و هنرمندی بوده که به تقلید از زندگی می پردازد.
این کارشناس بازی های بومی محلی مازندران منشا هنر را بازی دانست و گفت: بازی در انسان، پس از برآوردن نیاز های وی، یک نیروی اضافی به جا می گذارد که صرف بازی می شود و از بازی به هنر می رسد.
حسن نژاد خاطرنشان کرد: شور، هیجان و دقت بازی های محلی به تقویت جسم شرکت کنندگان کمک می کند زیرا تنوع بازی و ریشه دار بودن آن که نشات گرفته از آداب، رسوم و فرهنگ کهن استان است در آن ریشه دارد.
*لزوم توجه به بازی های بومی و محلی
وی با اشاره به اینکه با برنامه ریزی درست و کارشناسانه می توان بازی های بومی و محلی را زنده نگاه داشته و نه نسل های آینده انتقال دهیم، افزود: می توان با بازسازی بازهای بومی محلی در قالب بازی های رایانه ای به آموزش و انتقال فراگیر بازهای محلی مازندرانی در بین نسل جدید پرداخت.
این کارشناس بازی های بومی محلی مازندران یادآور شد: بازی های بومی محلی حامل هیجانات و احساسات فراوان بوده و خشونت به دنبال ندارد اما متاسفانه در کشور ما به شکل تاسف باری در حال جمع آوری این بازی ها بوده که در این بخش ضعیف عمل شد.
حسن نژاد در ادامه از شور و هیجان بازی های قدیمی و محلی مازندران می گوید: چاله بازی، چارم بازی، مرغنه جنگی، گادا گادا، درکا، شوکا، هفت سنگ و تیکا چند نوع از بازی های مازندرانی با هیجانات فروان است.
*پژوهش در بازی های بومی و محلی جدی گرفته شود
وی با تاکید بر اینکه تحقیق و پژوهش در بازی های بومی و محلی باید جدی گرفته شود، اظهار کرد: بازیی های کودکانه بومی مازندرانی تقلیدی از زندگی بزرگ ترها است همانند ضرب المثلی قدیمی که می گوید، کودکی که خوب می خورد، خوب می خوابد و خوب بازی می کند، سالم است.
این کارشناس بازی های بومی محلی مازندران با بیان اینکه بازی های بومی مازندران قالبا گروهی بوده و در عین سرگرمی قواعدی در آن است که همه را مقید به اجرای آن قانون می کند، تصریح کرد: هزینه های بازی ها بسیار کم و در کنار سرگرمی، اکثر بازی ها کابرد هوش سنجی دارند و پاداش و کیفر در شروع بازی در نوع خود جالب است.
حسن نژاد گفت: خواندن اشعار همراه با ریتم و بکار بردن ابزار ساده برای ایجاد ریتم به شکل گیری نظام موسیقی در کودکان و نوجوانان کمک می کند.
وی ادامه داد: نوع نظام یافته این اشعار که تلفیقی از شعر و موسیقی و ساز است را می توان در بازی “کار هوآلالا” دید که کودکان با حلب، چوب و زنگوله ریتم هایی می نوازند تا پرنده دست از محصولات کشاورزی بردارد.
این کارشناس بازی های بومی محلی مازندران افزود: بازی های گروهی باعث ایجاد فعالیت های اجتماعی، بالا رفتن شناخت از محیط و ظرفیت سنجی در جمع می شود، بویژه در بازی “کاکرون” ( یکی از قدیمی ترین بازی های محلی مازندران) آدم های زیادی با سن و سال های متفاوت حضور دارند.
حسن نژاد خاطرنشان کرد: برد و باخت بازی های محلی از لحاظ مادی و معنوی کم هزینه است و این موضوع به پذیرش برد و باخت در زندگی برای کودکان و نوجوانان کمک می کند و امیدواریم در راستای فرهنگ سازی باری های بومی و محلی مردم سرزمین خوبمان مازندران یاری کنند تا به نسل های آینده به درستی انتقال یابد.
*بازی های بومی محلی ریشه در فرهنگ منطقه دارد
شعبانعلی بخشی کارشناس مدیریت فرهنگی و مجری بازی های بومی محلی در گفت‌وگو ایسنا، با بیان اینکه بازی های بومی محلی ریشه در فرهنگ منطقه دارد، گفت: بازی های بومی محلی در مازندران ریشه در اقوام و اجداد ما را دارند.
وی خاطر نشان کرد: به طور مثال یکی از بازی هایی که در مازندران انجام می شود بازی های “پرپر”، “لال بازی” است که از قدیمی ترین بازی ها با فرهنگ بومی مازندران محسوب می شود.
این کارشناس مدیریت فرهنگی و مجری بازی های بومی محلی افزود: بر خلاف بازی های امروز که بصورت فردی انجام می شود بازی های محلی مازندران به صورت دسته جمعی و گروهی با هیجانات و لذت خاصی صورت می گیرد.
بخشی خاطرنشان کرد: بازی های بومی و محلی منطقه نشان دهنده این است که در گذشته به آن اهمیت ویژه ای می دادند.
* اختلاف بازی های قدیم با بازی امروزی
وی با اشاره به اینکه بازی های به تنهایی انجام می شود، تصریح کرد: به طور مثال اگر هم دو نفره یا سه نفره باشد، در صورت باخت یک نفراخراج می شود اما در بازی های بومی محلی چنین چیزی وجود نداشته و اگر کسی می بازد، جریمه می کردند.
این کارشناس مدیریت فرهنگی و مجری بازی های بومی محلی می گوید: جرایم بازی های محلی در گذشته نظیر اشعار مازندرانی به صورت شوخ و شاد بوده که باعث خندیدن جمع می شد.
بخشی افزود: بازی محلی نشان دهنده این بود که ما در زندگی خودمان هر چند بار شکست خوردیم باز هم می توانیم با تلاش، زندگی خود را ادامه دهیم و این یکی از حسن های بازی بومی محلی است.
* بازی قدیمی پاپیلوس در مازندران
وی یادآور شد: ما در گذشته پوست خشکانده گوسفند را گرفته زیر آن سرب می بستیم و با پا آنرا می زدیم هرکس تعداد بیشتری را می زد به عنوان برنده محسوب می شد به این بازی “پاپیلوس” می گفتند که از بازی های قدیمی در مازندران است.
این کارشناس مدیریت فرهنگی و مجری بازی های بومی محلی با بیان اینکه در گذشته به این بازی اهمیت نمی دادند اما خوشبختانه این بازی در حال حاضر دوباره در مازندران انجام می شود، خاطرنشان کرد: امیدوارم در آینده با فرهنگ سازی مناسب در مدارس و دانشگاه ها بتوانیم در راستای حفظ این فرهنگ قدیمی گام بر داریم.
گزارش از: بهناز مقدس خبرنگار ایسنا مازندران
