“چاووشی‌خوانی” کهن آئین مازندرانی‌ها در استقبال زائران کربلا
به گزارش پایگاه خبری چهاردانگه نیوز، در استان مازندران که به دیار علویان شهرت دارد آئین‌های بسیاری وجود دارد که بسیاری از آنها نشات گرفته از فرهنگ و دلدادگی‌های نیاکان و گذشتگان مردم این سرزمین به ائمه اطهار(ع) است، آئین‌هایی که بر اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی مردمان این سرزمین استوار است.
این آئین‌ها در فصل‌های مختلف سال به همراه سنت‌های خاص برگزار می‌شده و امروزه نیز در نقاط مختلف مازندران از جمله روستاهای کوهستانی و ییلاقی، کوچه پس کوچه‌های شهرهای استان برگزار می‌شود.
چاووشی‌خوانی از جمله آئینی است که نوای آن در میان علویان اعتقادی به اهل‌‌بیت(ع) و ائمه اطهار(ع) همچنان گوش‌ها را نوازش می‌دهد. این آئین از مقام‌های معمول مازندران است که در استقبال یا بدرقه زائران مشهد، کربلا، نجف یا مکه خوانده می‌شود. چاووش‌خوان پیک خبر دهنده است که مردم را در حال و هوای اعتقادی و توجه به مقدسات قرار می‌دهد.
این روزها نیز با فرارسیدن ایام پرشور اربعین حسینی در کوی و برزن و نقاط مختلف استان مازندران این نوای دلنشین و کهن آئین علوی تباران مشاهده و شنیده می‌شود.
در لغت‌نامه فرهنگ دهخدا واژه چاو بانگ و سروُ صدای گنجشک، هنگامی که از بیم دزدیده شدنِ جوجه‌اش بانگ بر می‌آورد معنا شده است. بعید نیست این معنا و مفهوم در واژه چاووش نیز در نظر گرفته شده باشد گویی چاووش با صدای گرم و پرشور خود، ناله سرداده است تا درد فراق و دوری عاشقانه خود و زائران را بیان کند و می‌خواهد آنان را سرشوق آورد.
مردم مازندران با شنیدن چاووشی از خانه‌های خود بیرون می‌آیند و همراه زائرانی می‌شوند که راهی کربلا معلی هستند تا آنها را با دعای خیر و برکت و آرزویی بر سفری بی‌خطر بدرقه کنند زیرا اعتقاد دارند که با همراهی این زئران خود در آینده‌ای نزدیک جزو زائران امام حسین(ع) قرار می‌گیرند.
چاووش‌خوانی غالبا” به‌صورت تک‌خوانی و گاه به‌صورت گفت‌وگوی چاووش‌خوان با نوچه‌ها اجرا می‌شود و در برخی موارد، بدرقه‌کنندگان و زائران نیز با چاووش‌خوان هم‌آوایی می‌کنند. اشعار چاووشی در وزن‌ها و قالب‌های گوناگون خوانده می‌شود، در همه این اشعار، در پایان هر بیت یا هر بند، چاووش‌خوان حاضران را به ذکر صلوات دعوت می‌کنند که در حکم بیت ترجیع است.
بر مشامم می‌رسد پیوسته بوی کربلا در دلم ترسم بماند آرزوی کربلا
تشنه آب فرات‌ام ای اجل مهلت بده تا بگیرم در بغل قبر شهید کربلا
که خدا گفته بر همه آیات به سر بریده صحرای کربلا صلوات
مهم‌ترین و معروف‌ترین مضمون اشعار چاووشی دعوت مردم به سفر زیارتی است که معمولا” برای زیارت مزار امام حسین(ع) با این مصراع آغاز می‌شود که”هر که دارد هوس کرب و بلا بسم‌الله” و به یک تا چهار مصراعِ صلوات ختم می‌شود.
چاووشی‌خوانی مازندرانی در آستانه ثبت آثار ملی معنوی
مسئول مردم‌شناسی و ثبت میراث فرهنگی مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در ساری با اشاره به ثبت این آئین دیرینه در میراث فرهنگی این استان بیان کرد: آئین سنتی و دیرینه چاووشی‌خوانی در آستانه ثبت آثار ملی معنوی و فرهنگی از سوی این سازمان است.
طوبی اصانلو با اعلام اینکه چاووشی‌خوانی قابلیت ثبت دارد، گفت: با توجه به برگزاری این آئین سنتی در نقاط مختلف استان، چاووشی‌خوانی به نوعی هنوز زنده است و در دسته آئین‌های در معرض خطر قرار نگرفته است.
وی ادامه داد: اکنون 27 آثار آئین عاشورایی مازندران در فهرست میراث معنوی قرار گرفته که آیین‌های چون علم رخت کنی، علم سلام، حسن و حسین منبرکشی، کرب زنی و مشال پلیته در فهرست میراث معنوی کشور ثبت شده است.
اصانلو عنوان کرد: بسیاری از این آئین‌ها در دهه اول محرم در نقاط مختلف استان مازندران به اجرا درمی‌آید و میراث فرهنگی استان نیز به دنبال شناسایی و احیای هر یک از این آئین‌های سنتی و دیرینه به ویژه آئین‌های در معرض خطر است تا به ثبت ملی برساند.
گزارش از کبریا مقدس
/ح
